گاز گرفتگی اغلب به دلیل سهل انگاری و عدم رعایت ایمنی وسایل گازسوز پیش می آید، بنابراین با دانستن و به کار بردن نکات ایمنی در منزل و محل کار می توان تا حدودی از بروزگاز گرفتگی و تشدید عوارض ناشی از آن جلوگیری کرد. تانما در این مطلب ضمن بیان علل گاز گرفتگی، نکاتی را در خصوص کمک های اولیه هنگام گاز گرفتگی بیان می کند؛

گاز گرفتگی چیست ؟

مسمومیت با گاز مونواکسید کربن یا به عبارتی گازگرفتگی، زمانی اتفاق می افتد که میزان این گاز در جریان خون زیاد شود. زمانی که مونو اکسید کربن زیادی در هوا وجود داشته باشد، بدن اکسیژن موجود در گلبول های قرمز خون خود را با مونواکسید کربن جایگزین خواهد کرد. این فرایند باعث آسیب شدید بافتی و حتی مرگ خواهد شد.

کربن مونواکسید گازی بی رنگ، بی بو و بدون مزه بوده که از سوختن گازوئیل، چوب، پروپان و دیگر سوخت ها به وجود می آید. دستگاه ها و موتورهایی که تهویه مناسبی ندارند به خصوص در فضاهای سرپوشیده باعث می شوند که مقدار گاز مونو اکسید کربن به سطح خطرناکی برسد.

علل گاز گرفتگی

مسمومیت با گاز مونواکسید کربن به دلیل تنفس بخارات ناشی از احتراق ایجاد می شود . زمانی که مقدار مونواکسید کربن در هوایی که شما تنفس می کنید زیاد باشد، بدن اکسیژن موجود در گلبول های قرمز خون را با مونواکسید کربن جایگزین می کند . این کار از رسیدن اکسیژن به بافت ها و اندام ها جلوگیری می کند.

دستگاه ها و موتورهای سوختی بسیاری این گاز را تولید می کنند. مقدار گاز تولید شده در این دستگاه ها معمولی به حدی نیست که نگرانی خاصی را ایجاد کند. اما اگر از این دستگاه ها در محیط های بسته استفاده شود ( برای مثال استفاده از دستگاه گریل ذغالی در محیط سرپوشیده ) مقدار گاز مونواکسید کربن تا حد زیادی افزایش خواهد یافت. تنفس دود ناشی از آتش هم می تواند باعث مسمومیت با گاز مونوکسید کربن شود.

علل تولید گاز CO در ساختمان ها

  • استفاده از وسایل گازسوز و گرمایشی بدون دودکش
  • نقص در دودکش و نشت گاز به فضای مسکونی
  • استفاده از وسایل خوراک پزی برای گرمایش
  • به کارگیری روشنایی گازی به مدت طولانی به وِیژه در فضای بدون تهویه
  • آبگرمکن های دیواری و زمینی به ویژه وقتی که دودکش مناسب ندارند.
  • ضعف در دودکش شومینه
  • معیوب بودن مشعل شوفاژ
  • خودروی روشن در پارکینگ
  • نبودن تهویه درست و مناسب در محیط
  • نقص فنی در وسایل گرمازا
  • نقص فنی در شبکه تهویه(لوله کشی آبگرمکن ها، بخاری ها، شومینه ها و...)
علل گاز گرفتگی

علل تولید گاز مونوکسید کربن در ساختمان ها

عوامل خطرزا

جنین متولد نشده

سلول های خونی جنینی آسان تر از سلول های خونی بزرگسالان مونو اکسید کربن را جذب می کنند. این فرایند در نهایت جنین را در برابر گاز مونوکسید کربن آسیب پذیرتر می کند.

کودکان

کودکان به نسبت بزرگسالان تعداد دفعات بیشتری نفس می کشند و همین امر آن ها را در بیش تر در معرض مسمومیت با گاز مونو اکسید کربن قرار می دهد

بزرگسالان مسن تر

افراد مسنی که تحت مسمومیت با گاز مونواکسید کربن قرار می گیرند، بیش تر از دیگران در معرض خطر آسیب مغزی قرار دارند.

افراد مبتلا به بیماری های مزمن قلبی

افرادی که سابقه کم خونی یا مشکلات تنفسی دارند، بیش تر در معرض بروز مشکلات جدی ناشی از گاز گرفتگی قرار دارند.

افرادی که مسمومیت با مونواکسید کربن باعث از دست دادن هوشیاری در آن ها می شود

از دست دادن هوشیاری نشان دهنده ی گازگرفتگی بسیار شدید است.

نشانه های وجود گاز CO در منزل

شناخت نشانه های وجود گاز CO در منزل یا محیط کار، بهترین راه برای فرار از دست این قاتل نامریی و بی رحم است، شاید مهم ترین علت بروز گازگرفتگی ناآگاهی و غفلت باشد؛ هنوز بسیاری از مردم کشنده بودن این گاز را باور ندارند و توصیه های ایمنی را جدی نمی گیرند، گاز CO قربانیان خود را در محیط های بسته و بدون تهویه مناسب به دام می اندازد و آرام و بی صدا فرد را می کشد.

نشانه های اولیه ناشی از این گاز تا حدی شبیه به آنفلوآنزاست با این تفاوت که در آن تب وجود ندارد و اثرات آن شامل: خواب آلودگی و خمیازه کشیدن بیش از حد، گیجی، ضعف و بی حالی، امکان بروز سردرد شدید، گاهی تهوع و استفراغ، پرش های عضلانی و اختلال حرکتی، احساس نبض پر و صدادار در ناحیه شقیقه، افزایش فشار خون، گشاد شدن مردمک چشم و کاهش دید، رنگ تیره پوست، رنگ پریدگی دور لب ها و یا صورتی شدن آن، گاهی سفتی عضلات به ویژه عضلات فک، قطع تنفس، تشنج، اغما و مرگ از جمله اثرهایی است که در مسمومیت با گاز CO ممکن است ایجاد شود.

زمانی که فردی بر اثر گاز CO مسموم می شود به سرعت این گاز با گلبول های قرمز خون ترکیب می شود، زیرا میل ترکیبی گاز CO با هموگلوبین خون ۲۵۰ برابر بیشتر از میل ترکیبی اکسیژن با هموگلوبین خون است، به همین دلیل جایگزین اکسیژن بافت شده و در نهایت منجر به خفگی در کل بافت های بدن می شود. در ضمن غلظت گاز CO در فضا در ایجاد مسمومیت بسیار مؤثر است. بنابراین از جمله نشانه های گاز گرفتگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • سر درد
  • ضعف
  • سرگیجه
  • حالت تهوع یا استفراغ
  • تنگی نفس
  • گیجی
  • از دست دادن هوشیاری

عوارض گازگرفتگی

  • آسیب دایمی بافت مغزی
  • آسیب قلبی و احتمال بروز مشکلات قلبی مرگبار
  • مرگ جنین و یا سقط جنین
  • مرگ
تشخیص گاز گرفتگی

عوارض گاز گرفتگی

تشخیص گاز گرفتگی

فرد مشکوک به مسمومیت با گاز مونو اکسید کربن که وارد بخش اورژانس بیمارستان می شود، بلافاصله تحت درمان قرار می گیرد. پزشک برای اینکه گاز گرفتگی را تایید کند، از بیمار نمونه خون خواهد گرفت و در نمونه خون بیمار میزان گاز مونو اکسید کربن را آزمایش خواهد کرد.

پیشگیری از گاز گرفتگی

  • معایب و نواقص جزئی دستگاه های گاز سوز را جدی بگیرید.
  • وسایل گاز سوز دارای لوله ثابت به سیستم لوله کشی گاز ساختمان را جابه جا نکنید.
  • برای تعمیر نواقص دستگاه های گاز سوز با نمایندگی فروش دستگاه های مزبور و یا تعمیرکاران مجرب تماس حاصل نمایید.
  • در مواقع عدم استفاده از وسایل گازسوز حتماً شیر مصرف آنرا ببندید.
  • دودکش وسایل گاز سوز در محل عبور از شیشه پنجره ها نباید مستقیماً با شیشه در تماس باشند.
  • وجود زانوی اضافی در مسیر دودکش موجب کندی حرکت محصولات احتراق شده و نهایتاً موجب پس زدگی و خفگی ساکنان منزل می گردد.
  • برای وصل کردن اجاق گاز و سایر وسایل گازسوز به سیستم لوله کشی گاز از شیلنگ های لاستیکی تقویت شده (فشار قوی) استفاده کنید.
  • طول شیلنگ گاز هرگز نباید حد اکثر از یک و نیم متر بیشتر باشد.
  • شیلنگ گاز هرگز نباید در معرض حرارت اجاق گاز و سایر وسایل گاز سوز قرار داشته باشند.
  • برای محکم کردن شیلنگ های گازی به لوله کشی گاز از بست های فلزی استفاده شود. پیچاندن سیم یا هر چیز دیگری به جای بست، باعث بریده شدن یا جدا شدن شیلنگ می شود.
  • بعد از وصل نمودن وسیله گاز سوز به سیستم لوله کشی گاز و قبل از شروع به استفاده از وسیله گاز سوز حتماً می بایستی آزمایش نشت گاز را انجام دهید. با استفاده از کف صابون اطمینان حاصل نمایید که گاز از محل اتصال و یا از بدنه خود شیلنگ به بیرون نشت نمی کند.
  • لوله فلزی لوله کشی گاز در منزل باید هر چند وقت یکبار بازدید گردند.
  • چنانچه قصد توسعه لوله کشی داخلی و اضافه نمودن وسایل گاز سوز را دارید حتماً این موضوع را با شرکت ملی گاز در میان بگذارید.
  • در صورتیکه قصد تخریب منزل و نوسازی دارید حتماً به شرکت ملی گاز اطلاع دهید.
  • از اتصال دو یا چند وسیله گاز سوز به یک شیر مصرف خود داری نمایید.
  • هنگامیکه قصد دارید شیر اصلی گاز (بعد از کنتور) را باز کنید اطمینان حاصل نماییـد که کـلــیه شـیر های مصـرف وســایل گازســوز بسته است.
  • چنانچه برای مدت طولانی قصد استفاده از وسیله گاز سوزی را نداشته باشید حتماً شیر مصرف آنرا بسته نگه دارید.

اقدامات اولیه هنگام برخورد با گاز گرفتگی

  • خونسردی خود را حفظ کنید.
  • در صورت نشت گاز و استشمام بوی آن هیچگونه آتش کبریت، فندک و امثال آن را روشن نکنید و هرگز هیچ دستگاه الکتریکی یا کلید برق را لمس نکنید، زیرا خطر انفجار را افزایش می دهد. برای روشنایی محل می توان از چراغ قوه استفاده کرد. چراغ قوه را در خارج از فضای آلوده به گاز روشن نمایید.
  • افراد خانواده را از محل آلوده به گاز خارج کنید.
  • فوراً شیر اصلی گاز را ببندید.
  • برق را از فیوز اصلی قطع کنید.
  • در و پنجره ها را باز کنید.
  • با تکان دادن حوله پنبه ای مرطوب به جریان خروج هوای آلوده به گاز تسریع نمایید.
  • تا مطمئن نشده اید که گاز کاملاً تخلیه شده به نفرات اجازه ورود به منزل ندهید.
  • در صورت بروز هر نوع آتش سوزی در ساختمان، فوراً شیر اصلی گاز ساختمان را ببندید تا جریان گاز به داخل ساختمان قطع گردد.
  • هر چه سریع تر با آتش نشانی تماس بگیرید و این کار را به افراد متخصص بسپارید.
درمان گاز گرفتگی

اقدامات اولیه هنگام برخورد گاز گرفتگی

اقدامات اورژانسی هنگام مواجهه با فرد گاز گرفته

  • به سرعت از هوای آزاد تنفس کرده و درها و پنجره ها را باز کنیم و وسایل گرمازا مانند اجاق گاز و بخاری را خاموش کنیم.
  • یقه پیراهن، کمربند و لباس های تنگ را باز کنیم.
  • در صورت امکان عملیات اکسیژن دهی به فرد مسموم را با نهایت دقت شروع کنیم.
  • باز نگه داشتن راه های هوایی و تماس با اورژانس.
  • به یاد داشته باشیم که خارج کردن افراد مصدوم از محیط آلوده و قرار دادن آنها در محیط باز از مهم ترین اقدامات محسوب می شود.

درمان گاز گرفتگی

تنفس اکسیژن خالص

در بخش اورژانس بیمارستان، روی دهان و بینی فرد ماسک اکسیژن قرار داده می شود تا فرد اکسیژن خالص استنشاق کند. این کار کمک می کند تا اکسیژن به اندام ها و بافت های بدن برسد. اگر فرد خود قادر به نفس کشیدن نباشد از دستگاه ونتیلاتور یا دستگاه تهویه مکانیکی استفاده می شود.

قرار گرفتن زیر چادر اکسیژن با فشار کنترل شده

در بسیاری از موارد اکسیژن درمانی پرفشار (hyperbaric oxygen therapy) توصیه می شود. در این روش درمانی فرد در زیر یک چادر مخصوص اکسیژن خالص تنفس خواهد کرد، در این چادر فشار هوا دو یا سه بار بیش تر از حد نرمال است. این درمان کمک می کند تا هر چه سریع تر مونو اکسید کربن موجود در خون جای خود را به اکسیژن بدهد .

اکسیژن درمانی پرفشار در موارد مسمومیت شدید با گاز مونو اکسید کربن استفاده می شود و کمک می کند تا بافت قلب و مغز که بسیار در برابر مسمومیت با این گاز آسیب پذیر هستند، حفظ شوند. همچنین این روش درمانی برای زنان باردار هم انجام می شود ، چرا که جنین بسیار در برابر آسیب های ناشی از گاز مونو اکسید کربن آسیب پذیر هستند.

آیا این مطلب مفید بود؟
لینک های مرجع
نظر خود را بنویسید! لطفا کلیک کنید