بیماری سلیاک در کودکان و نوزادان چیست و چه علائم و نشانه هایی دارد ؟

بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان شیوع بیشتری دارد و دلیل اصلی ابتلا به آن عوامل ارثی عنوان شده است. راه درمان مشخصی برای آن وجود ندارد و فقط می توان رژیم غذایی را تغییر داد. تانما در این مطلب قصد دارد شما را با علل و علائم ،روش های تشخیص و درمان بیماری سلیاک در کودکان آشنا کند؛

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است که روی دستگاه گوارش تأثیر می گذارد. اگر کودک شما بیماری سلیاک دارد، سیستم ایمنی بدنش با حمله به پرزهای پوشش داخلی رودهٔ کوچک او به گلوتن یا پروتئین موجود در گندم، چاودار و جو واکنش نشان می دهد. در نتیجه، بدن کودک قادر به جذب مواد مغذی از غذاهایی که از رودهٔ کوچک آسیب دیده می گذرد نیست و او ممکن است دچار سوءتغذیه شود.

انواع بیماری سلیاک

بیماری سلیاک کلاسیک

فرد علائمی مثل اسهال دارد و در کودکان علائم مانند آهنگ رشدی نامناسب است که نشانه جذب نشدن مواد توسط روده می باشد.

بیماری سلیاک غیر کلاسیک

علائمی همانند مشکل گوارشی در فرد وجود دارد ولی این علائم ربطی به جذب نکردن مواد غذایی ندارند و همینطورعلائم غیرمربوطی مثل خستگی زیاد، افسردگی و سقط جنین دیده می شود.

بیماری سلیاک خاموش

فرد هیچ گونه علائمی را در خود ندارد و هیچ علائمی از وجود سلیاک در او نیست اما مصرف گلوتن برای روده او مشکل ساز است بدون این که فرد آن را بداند (این نوع بیماری را فقط پزشک می تواند تشخیص دهد.)

شیوع بیماری سلیاک

میزان بیماری سلیاک در کشورهای غربی حدود 1 درصد از جمعیت را فراگرفته است. بیماری سلیاک در سفید پوستان شایع است؛ با این حال، این بیماری اکنون در میان بسیاری از گروه های قومی تشخیص داده شده است و در سطح جهانی یافت می شود. حدود سه تا ۱۳ کودک در هر ۱۰۰۰ کودک مبتلا به بیماری سلیاک هستند.

منشاء بیماری سلیاک

بیماری سلیاک از تعامل بین ژن ها، خوردن غذاهایی با گلوتن پار و دیگر عوامل محیطی رخ می دهد، اما علت دقیق آن مشخص نیست. روش های تغذیه نوزاد ، عفونت های دستگاه گوارش و باکتری های شکمی ممکن است به توسعه بیماری سلیاک کمک کنند.

گاهی بیماری سلیاک بعدا آغاز می شود یا برای اولین بار پس از جراحی، بارداری، زایمان، عفونت ویروسی یا استرس عاطفی شدید فعال می شود. وقتی سیستم ایمنی بدن به گلوتن در غذا واکنش نشان می دهد، واکنش به برآمدگی های کوچک شبیه به مو که روده کوچک را می سازند، آسیب می زند.

این برامدگی های ویتامین ها، مواد معدنی و مواد مغذی دیگر را از غذایی که می خورید، جذب می کنند ؛ اگر اینها آسیب دیده باشند، مواد غذایی کافی به دست نمی آورید، مهم نیست چقدر غذا بخورید.

در مجموع برخی از انواع ژن ها به نظر می رسد ریسک توسعه این بیماری را افزایش می دهند اما داشتن این ژن ها به این معنا نیست که شما مبتلا به بیماری سلیاک خواهید شد. بیماری سلیاک زمینهٔ ارثی دارد، بنابراین برای والدین و خواهر و برادرهای کودک مبتلا به سلیاک نیز مهم است که مورد معاینه قرار بگیرند.

عوامل خطرزا

• یکی از اعضای خانواده، مبتلا به بیماری سلیاک یا درماتیت هرپتیفورمیس باشد.
• دیابت نوع 1
• سندروم داون یا سندروم تورنر
• بیماری خودایمنی تیرویید
• ورم روده میکروسکوپی
• بیماری آدیسون
• آرتروز رماتویید

علائم بیماری سلیاک در کودکان

• اسهال مزمن
• دردهای شکمی
• نفخ شکم
• یبوست
• مدفوع چرب یا خیلی بدبو
• گاز روده
• تحریک پذیری
• استفراغ
• کاهش وزن یا وزن گیری ضعیف
• تأخیر در رشد

عوارض درمان نشدن بیماری سلیاک در کودکان

اگر بیماری بدون مراقبت پزشکی رها شود، کودک مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است عوارضی مانند کم خونی ناشی از فقر آهن، سوءتغذیه، ضعف استخوان و کوتاهی قد را تجربه کند. در این افراد، احتمال بیشتری برای ابتلا به سایر اختلالات خودایمنی مانند دیابت نوع یک و بیماری هاشیموتو وجود دارد.

همچنین ممکن است ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش و لنفوم غیر هوچکین یعنی یک گروه از سرطان های خون وجود داشته باشد. همچنین افراد مبتلا به برخی بیماری های ژنتیکی مانند سندرم داون، سندرم ترنر و سندرم ویلیامز ریسک بالاتری برای ابتلا به بیماری سلیاک دارند.

تشخیص بیماری سلیاک در کودکان

• آزمایش خون برای شناسایی پادتن های ENDOMYSIUM ،سطح آنتی بادی ضد گلیادین و سطح آنتی بادی ضد بافتی ترانس گلوتامیناز.
• بیوپسی (نمونه برداری از بافت) از روده کوچک برای شناسایی آسیب به پرزهای روده ای.
• آزمایش خون برای تشخیص کم خونی،سطوح کلسیم،آهن و فولیک اسید.

پیشگیری از بیماری سلیاک در کودکان

در حال حاضر نمی توان از آن پیشگیری به عمل آورد. بیماری سلیاک یک بیماری مادام العمر است که درمانی ندارد. اما افرادی که این بیماری را دارند می توانند با تداوم همیشگی رژیم غذایی بدون گلوتن، علائم خود را به طور موثر مدیریت کنند. یعنی هر محصول غذایی که حاوی گندم، جو و چاودار است باید حذف شود. ضمنا باید از مصرف این غذاها اجتناب کنید مگر اینکه برچسب «بدون گلوتن» روی آنها خورده باشد:پاستا، نان، کیک، شیرینی های پای، بیسکوییت، کلوچه، آبجو و انواع سس.

درمان بیماری سلیاک در کودکان

اگر کودک شما مبتلا به بیماری سلیاک تشخیص داده شد، باید اطمینان حاصل کنید که از دادن تمام مواد غذایی حاوی گلوتن به او خودداری می کنید. متأسفانه بیماری سلیاک قابل درمان کامل نیست و لازم است فرزند شما در تمام زندگی اش یک رژیم غذایی جدی و سختگیرانهٔ فاقد گلوتن داشته باشد.

اما خبر خوب این است که پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی، علائم او به تدریج ناپدید می شوند و رودهٔ کوچک او در عرض چند ماه بهبود می یابد. رژیم غذایی برای درمان سلیاک کودک

رژیم غذایی برای درمان سلیاک کودکان

ابتدا با پزشک مشورت کنید

قبل از اعمال هر گونه تغییری در رژیم غذایی فرزندتان، با همکاری و نظارت پزشک خود و متخصص تغذیه یک برنامهٔ غذایی ایجاد کنید. رژیم های غذایی فاقد گلوتن رواج زیادی یافته اند، اما تنها به این دلیل که غذایی فاقد گلوتن است، به این معنا نیست که گزینهٔ سالمی است. مهم این است که اطمینان حاصل کنید فرزندتان مواد مغذی ضروری را از دست نمی دهد. متخصص تغذیه می تواند به شما در ایجاد یک برنامهٔ غذایی مغذی و مفید کمک کند. برنامه ای که متناسب با بودجه و سبک زندگی شما باشد. او همچنین می تواند دستور پخت غذا و جایگزین هایی برای غذاهای مورد علاقهٔ کودکتان معرفی کند.

گلوتن را حذف و به میزان آن دقت کنید

هدف این است که کودکتان از گندم، چاودار و جو، و همچنین مواد افزودنی که ممکن است حاوی گلوتن باشند دور بماند. بیشتر انواع پاستا، پیتزا، کراکر، غلات، نان و محصولاتی که با استفاده از گندم، چاودار و جو تهیه می شوند. تمام محصولات تولیدشده در بیشتر کشورها برچسب «فاقد گلوتن» یا «بدون گلوتن» دارند، تا مشخص شود که این محصولات یا به طور طبیعی فاقد گلوتن باشند و یا سطح گلوتن آنها پایین تر از ۲۰ PPM؛ پی پی ام، یعنی تعداد ذرات در میلیون باشد.

سطح گلوتن زیر ۲۰ پی پی ام به اندازه ای کم است که توسط بیشتر بیماران سلیاک تحمل می شود و همچنین پایین ترین سطحی است که می توان با استفاده از ابزارهای علمی تشخیص داد. اگر مطمئن نیستید که چقدر گلوتن در یک محصول غذایی وجود دارد، اجازه ندهید کودکتان آن را بخورد. همچنین برخی از محصولات دارای برچسب «فاقد گلوتن» ممکن است شامل هشداری باشند که این محصول در تأسیساتی تولید شده است که فرآورده های گندم را پردازش می کند و این موضوع احتمال انتقال آلودگی را مطرح می کند ولی تا زمانی که سطح گلوتن محصول پایین تر از ۲۰ پی پی ام باشد، خوردن آن برای بیشتر بیماران مبتلا به سلیاک ایمن است.

برچسب مواد غذایی را بخوانید

لازم است که عادت کنید هنگام خرید، ترکیبات هر محصول را بررسی کنید و از فرآورده هایی که حاوی غلات حاوی گلوتن هستند پرهیز کنید، برای مثال از خرید موارد زیر برای کودک خودداری کنید:

• گندم و انواع مختلف آن مانند گندم آلمانی یا همان گندم شهرکردی و یا اسپلت، گندم خراسان یا گندم کاموت، گندم الجزایری، آرد گندم سبوس دار و آرد سمولینا
• سبوس گندم، نشاستهٔ گندم، جوانهٔ گندم، بلغور، پروتئین هیدرولیزشدهٔ گندم
• جو
• چاودار
• چاودم
• مالت؛ مگر در صورت استخراج شدن از ذرت

جو دوسر را ارزیابی کنید

جو دوسر به طور طبیعی فاقد گلوتن است، اما بسیاری از محصولات تهیه شده با جو دوسر در طول پردازش به گلوتن آلوده می شوند. بنابراین محصولاتی که برچسب فاقد گلوتن دارند، ارزش امتحان کردن را دارند اما توجه داشته باشید که محققان متوجه شده اند که برخی از بیماران مبتلا به سلیاک فرآورده های جو دو سر را نیز نمی توانند تحمل کنند.

در مورد غذاهای آماده و فرآوری شده محتاط باشید

گلوتن می تواند در چیزها و غذاهایی که انتظارش نمی رود مانند خورش ها و سوپ های آماده، سس سویا، گوشت های پردازششده مانند هات داگ و برش های گوشت سرد، سس سالاد، داروها، ویتامین ها و حتی مرطوب کنندهٔ لب نیز موجود باشد.

غذاها را با دقت انتخاب کنید

در مقابل وسوسهٔ انباشتن آشپزخانهٔ خود از محصولات آمادهٔ کارخانه ها مقاومت کنید. نان، کلوچه ها و کراکرهای فاقد گلوتن معمولاً گران تر هستند و حاوی شکر افزودنی، سدیم یا چربی هستند تا طعم آنها را بهتر کنند. غذاهای کامل یعنی محصولات طبیعی و پردازش نشده مانند گوشت و طیور، ماهی، میوه، سبزیجات، بیشتر لبنیات و آجیل ها به طور طبیعی فاقد گلوتن و در نتیجه برای کودک شما گزینه های سالم تری هستند.

با ایجاد شرایط در رستوران غذا بخورید

غذا خوردن در رستوران ها مشکل سازتر است اما با کمی برنامه ریزی، بچه هایی که نمی توانند گلوتن یا گندم بخورند باز هم می توانند از رفتن به رستوران یا غذا خوردن در کافه تریای مدرسه لذت ببرند. قبل از رفتن به یک رستوران، فهرست غذایشان را به صورت آنلاین بررسی کنید یا از قبل تماس بگیرید تا ببینید که آیا غذاهای فاقد گلوتن را ارائه می دهند یا خیر.

غذای کودک را خودتان آماده کنید

برای پیشگیری از مشکلات احتمالی و نگرانی های خودتان و همسرتان بهتر است سعی کنید همیشه برای اطمینان بیشتر ناهارمهدکودک یا مدرسهٔ کودک را خودتان را در خانه آماده کنید.

مراقبان و افراد دیگر را در جریان این موضوع قرار دهید

مراقبان کودک، مسئولین مدرسه یا مهدکودک کودکتان را در جریان این بیماری کودکتان قرار دهید، چون برای بیماران سلیاک و کودکان دارای رژیم غذایی فاقد گلوتن یا بچه هایی که در معرض خطر واکنش آلرژیک مرگبار به گندم هستند، تهیهٔ وعده های غذایی مناسب ضروری است. همچنین در زمان رفتن کودکتان به خانه های دوستان و آشنایان، حتماً افراد دیگر را نیز در جریان این موضوع قرار دهید.

موضوع را برای خود کودک توضیح دهید

در مورد جشن تولدها و قرار بازی کودکان در خانهٔ دوستان و اقوام نیز، اگر فرزند شما نتواند چیزهایی را که دیگران از آن لذت می برند بخورد، ممکن است احساس محرومیت و جداافتادگی کند. بنابراین، از قبل با کودکتان صحبت کنید و یک غذا و دسر مخصوص برای او آماده کنید و این اتفاق را به صورت یک اصل درآورید.