چگونه می توان بیماری صرع را در دوران بارداری کنترل کرد ؟

بیماری صرع در بارداری خانم های بارداررا دچار نگرانی خواهد کرد زیرا به جز عوارض بیماری، داروهای ضد صرع هم امکان دارد اثرات منفی بر جنین بگذارند. تانما در این مطلب ضمن بیان عوامل ابتلا به صرع، از تأثیر بیماری صرع بر بارداری و روش های کنترل و درمان آن در این دوران حساس می گوید؛

بیماری صرع چیست؟

صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (عصبی) است که در آن فعالیت مغز غیر طبیعی می شود و باعث تشنج یا دوره های رفتار غیر معمول، احساسات و گاهی اوقات از دست دادن آگاهی می شود. هر کسی می تواند مبتلا به صرع شود، صرع بر مردان و زنان همه نژادها، قومیت ها و سنین تأثیر می گذارد.

منشأ بیماری صرع

صرع یكی از قدیمی ترین و درمان پذیرترین بیماریهای شناخته شده در انسان میباشد، كه به اشكال مختلف مانند افت ناگهانی هوشیاری ، كبودی، مات زدگی و.... ظاهر میشود. در روزگاران قدیم مردم عقیده داشتند، كسی كه دچار این حالات میشود “ جن“ یا “شیطان“ در جسم او حلول كرده است. بر مبنای این عقاید خرافی كه در مورد صرع وجود داشت ، برای درمان فرد مبتلا از راه های مختلفی كوشش می شد تا شیطان از درون وی بیرون رانده شود.

گاهی بیرون كشیدن ارواح خبیثه از بدن آنان بسیار ظالمانه انجام می گرفت، آنان را شكنجه میكردند و با ابزارهائی بسیار ابتدائی مانند سنگهای تیز جمجمه هایشان را سوراخ میكردند یا به سحر و جادو متوسل می شدند. یونانیان باستان به این بیماری ، به عنوان بیماری مقدس نگاه میكردند و معتقد بودند فقط یكی از خدایان میتواند سبب سقوط بیمار بر روی زمین و تكان های شدید وی شود و بعد، قبل از مرگ كامل بیمار مجدداً وی را زنده كند.

بقراط اولین كسی بود كه با این نظریه مخالفت كرد. این پزشك یونانی در حدود ٢٤٥٠ سال قبل معتقد بود، صرع یكی از انواع بیماریها و با منشا اختلال مغزی است. با گذشت قرنها و با كشف راههای مختلف درمان این بیماری ، قدم مهمی در مورد ماهیت این اختلال برداشته شد و معلوم گردید ، صرع نوعی اختلال در كار سلولهای مغزی است كه پزشكان این حالت را “ اپی لپسی“ می نامند.

علل بیماری صرع

صرع با دلایل ناشناخته (صرع ایدیوپاتیک)

در بسیاری از موارد، هیچ دلیل مشخصی نمی توان برای بیماری صرع پیدا کرد. در این شرایط فعالیت الکتریکی غیر عادی در مغز به دلایل ناشناخته ایجاد شده و دلیل شروع این شرایط یا ادامه یافتن آن مشخص نیست. عوامل ارثی (ژنتیک) می توانند در برخی از موارد در ارتباط با این مشکل تاثیرگذار باشند. افرادی مبتلا به صرع ایدیوپاتیک معمولاً مشکلات دیگر مغزی ندارند.

صرع نشانه دار

در برخی موارد، یک مشکل یا آسیب خاص مغزی باعث ابتلا به صرع می شود. برخی از این مشکلات در هنگام تولد برای کودک ایجاد شده و برخی از آنها در سایر مراحل زندگی ایجاد می شوند. این مشکل دارای بسیاری دلایل همچون موارد زیر است:

• ایجاد بافت اسکار در یک نقطه از مغز
• وارد شدن ضربه به سر
• سکته مغزی
• فلج مغزی
• برخی سندرم های ژنتیک
• رشد تومورهای مغزی
• عفونت مغز در نتیجه ابتلا به مننژیت و انسفالیت مغزی

عوامل خطرزا

• استرس یا تشویش
• مصرف برخی داروهای خاص مثل داروهای ضد افسردگی و آرام بخش
• کم خوابی یا خستگی
• وعده های غذایی نامنظم (یا فراموش کردن یک وعده غذایی) همراه با پایین آمدن سطح قند خون
• مصرف زیاد الکل یا مواد مخدر
• نگاه کردن به چراغ های چشمک زن و انجام بازی های ویدئویی
• قاعدگی و پریود
• ابتلا به بیماری هایی که باعث افزایش دمای بدن می شوند

نشانه های بیماری صرع

• تشنج
• سردرگمی موقت
• خیره شدن به یک نقطه
• حرکات غیر قابل کنترل حرکات دست و پا
• از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
• علائم روانی مانند ترس، اضطراب

پیشگیری از بیماری صرع

وقوع تشنج در بعضی از افراد وابسـته بـه آغـازگر مشخصی همچون استرس- هیجان زدگی شـدید- کم خوابی یا بی حوصلگی است. یادداشت برداری از نحوه ی تشنجات، اتفاقات و حـالاتی كـه بـرای شـخص پـیش از تشنج به وقوع پیوسته، در تفهیم نحوه شروع تشنجات مفید بوده حتی الامکان دوری گزیـدن از ایـن موقعیت ها در كاهش فراوانی حملات کمک کننده است.

تأثیر بارداری بر بیماری صرع

بارداری باعث صرع نمی شود. اما یک فرد باردار مبتلا به صرع ممکن است بیشتر دچار تشنج شود زیراداروهایی که برای درمان صرع مصرف می شوند در دوران بارداری به نحو متفاوتی عمل می کنند. ممکن است داروها به خوبی جذب نشوند یا به درستی اثر نکنند. همچنین زنانی که در اوایل بارداری دچار تهوع و استفراغ می شوند ممکن است قبل از اینکه دارو بر بدن تاثیر گذارد، آن را استفراغ کنند. بیشتر زنان مبتلا به صرع، دوران بارداری طبیعی را طی می کنند و زایمان بی خطری خواهند داشت.

لازم است زنان مبتلا به صرع مانند تمام زنان باردار در این دوران مراقبت های جسمی و روانی لازم مانند استراحت کافی، توجه دقیق به تغذیه، دوری از هیجان، عصبانیت و پرهیز از کم خوابی را رعایت کنند. خوشبختانه بیش از ۹۰ درصد زنان مبتلا به صرع ، بارداری موفقی دارد و فرزندان سالمی به دنیا می آورند. به طور کلی تعداد حملات در طول دوران بارداری ۵۰ درصد بدون تغییر، ۲۵تا۳۰ درصد تشدید، و ۱۰ تا ۲۰درصد کاهش می یابد و این چندان نگران کننده نیست زیرا با مشورت پزشک و تنظیم دارو قابل کنترل است.

تأثیر بیماری صرع بر روند بارداری

• کاهش ضربان قلب جنین
• کاهش اکسیژن رسانی به جنین
• آسیب به جنین، جداسازی زودهنگام جفت از رحم (جدایی ناگهانی جفت) یا سقط ناشی از آسیب، مانند آسیب ناشی از زمین خوردن در حین تشنج
• زایمان زودرس
• تولد نوزاد نارس
• علاوه بر اثر داروها، با افزایش سن نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به صرع، احتمال تشنج در آنها نیز بیشتر خواهد شد.

تأثیر بیماری صرع بر جنین

صرع های ساده، میوکلونی و متمرکز بدون خطر هستند، اما حملات تونیک-کلونیک و منتشر می توانند برای جنین خطرآفرین باشد. زیرا باعث قطع اکسیژن رسانی به جنین می شوند. در هر حال نباید در دوران بارداری مصرف داروها را قطع کرد زیرا تکرر حملات به طور حتم برای جنین خطرناک تر است.

در خصوص اینکه آیا مصرف دارهای ضدصرع روی جنین اثر میگذارد یا نه باید گفت که گرچه آمار نشان داده که فرزندان افراد مبتلا به صرع در مقایسه با سایر افراد جامعه بیشتر دچار نقص های مادرزادی هستند، اما میزان نقص های قابل توجه تنها 2 تا 3 درصد است و سایر عوارض قابل درمان و اصلاح هستند. بروز عیوب مادرزادی تنها به دلیل مصرف دارو نیست و معمولاً از عادات نادرست دیگری مثل مصرف الکل و سیگار نیز ناشی می گردد.

تأثیر بیماری صرع بر زایمان

مادر باردار مبتلا به صرع می تواند زایمان طبیعی انجام دهد. اگر مادر مبتلا به صرع در طول انقباضات رحمی به حملات صرح تونیک - کلونیک منتشر، مکرر و غیرقابل کنترل یا تشنج های مکرر دچار شود بطوریکه توانایی زایمان طبیعی را از او بگیرد، باید سزارین انجام دهد.

کنترل بیماری صرع در بارداری

• زنان مبتلا به صرع در سن بارداری باید اطلاعات كافی در مورد خطرات حمله صرع و قطع دارو داشته باشند.
• درمان با یك دارو (مونوتراپی) چه در دوران بارداری و چه در سایر موارد موجب كاهش خطرات و عوارض دارویی است.
• مصرف اسید فولیك روزانه mg5 تا 1 در بیماران صرع كه دارو مصرف می كنند از سه ماه قبل از بارداری تا پایان سه ماهه اول بارداری توصیه می شود.
• لازم است سطح خونی دارو تا 8 هفته پس اززایمان كنترل شود زیرا خطر افزایش سطح خونی دارو و مسمومیت وجود دارد.

تشخیص بیماری صرع در بارداری

در اکثر زنان مبتلا به صرع، قبل از بارداری وجود صرع تشخیص داده می شود. تشخیص صرع بر اساس سوابق پزشکی و معاینه جسمی انجام می شود. تنها پس از اینکه زن چند بار تشنج کرد، پزشک می تواند وجود صرع را تشخیص دهد. با توجه به دفعات تشنج، پزشک آزمایش هایی برای بیمار تجویز می کند. این آزمایش ها شامل آزمایش خون، نوار مغز (EEG)، نوار قلب (ECG) و سی تی اسکن یا ام آر آی می باشد.

درمان بیماری صرع در بارداری

در هنگام بارداری داروهای ضدصرع، متابولیسم ویتامین K در کبد را افزایش می دهند. کمبود این ویتامین می تواند انعقاد خون را به تاخیر انداخته و باعث خونریزی در مغز جنین یا دیگر ارگان های او بعد از تولد شود. بنابراین توصیه می شود، بانوان باردار مبتلا به صرع در هفته های پایانی بارداری مکمل ویتامین K دریافت کنند و نوزاد نیز به محض تولد این ویتامین تزریقی را دریافت کند.

مصرف داروهای ضدصرع مانند اکس کاربازپین (Oxcarbazepine)، توپیرامات (Topiramate)، گاباپنتین (Gabapentin)، لوتیراستام (Levetiracetam) و لاموتریژین (Lamotrigine) در دوران بارداری بی خطر تر هستند و باعث نقص مادرزادی جنین نمی شوند.