چگونه می توان مشکلات کیسه صفرا را در دوران بارداری کنترل کرد؟

سنگ کیسه صفرا یک بیماری است که هم برای زنان و هم برای مردان در سنین مختلف امکان دارد اتفاق بیفتد. اما در صورت ابتلای زنان به این بیماری در دوران بارداری، کمی مشکلات سخت تر و حساس تر خواهد شد. تانما در این مطلب ضمن بیان منشأ مشکلات کیسه صفرا نکاتی را در خصوص تأثیر سنگ کیسه صفرا بر روند بارداری مطرح می کند؛

کیسه صفرا چیست؟

کیسه صفرا یکی از اندام های موجود در بدن است در سمت راست و زیر کبد واقع شده است. گاهی اوقات آنزیم ها و مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا ته نشین گردیده و رسوبات حاصل از آن ها سنگ هایی را ایجاد می کنند. البته نحوه تشکیل سنگ صفراوی به دلایل مختلفی در بدن صورت می گیرد.

مواد تشکیل دهنده کیسه صفرا شامل ترکیباتی از کلسترول، کلسیم، بیلی روبین و سایر مواد می باشند که مجموعه آن ها صفرا نامیده می شود. این مواد ممکن است به مدت طولانی در این کیسه باقی بمانند. مایع سبز مایل به زرد صفرا در کبد تشکیل شده و در کیسه صفرا ذخیره می شود تا در هنگام نیاز به تجزیه و هضم چربی های موجود در مواد غذایی از آن ترشح گردند.

علل سنگ کیسه صفرا

• سابقه خانوادگی وجود سنگ های کیسه صفرا
• اضافه وزن سریع در مدت کوتاه
• زنان باردار
• مصرف قرص های پیشگیری در زنان
• زنان تحت درمان با مقادیر بالای استروژن
• افراد با مصرف رژیم های غذایی پر چربی
• افراد بالای 60 سال به ویژه زنان نسبت به مردان دو برابر بیشتر احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
• فعالیت بدنی کم و ابتلای به دیابت
• هورمون درمانی در زنان یائسه

انواع سنگ کیسه صفرا

کلسترولی

در این حالت تجمع بیش از حد کلسترول می تواند عامل این حالت باشد.

رنگدانه ای

این حالت به دلیل تجمع بیش از حد بیلی روبین در صفرا اتفاق می افتد. نوع رنگدانه ای را می توان در بین بیماران کبدی، اختلالات خونی و بیماران مبتلا به عفونت های کیسه صفرا مشاهده نمود.

نشانه های سنگ کیسه صفرا

• درد در ناحیه شکم
• زرد شدن پوست
• احساس بیماری یا استفراغ
• تب کردن
• ابتلا به پانکراتیت
• چاقی یا رژیم های غذایی سخت
• تغییرات در ادرار با مدفوع
• آروغ زدن بی دلیل
• بی اثر بودن داروهای ضد درد
• حساسیت به غذاهای چرب

پیشگیری از مشکلات کیسه صفرا

• حفظ وزن در محدوده طبیعی
• ورزش
• خودداری از مصرف غذاهای چرب
• مصرف زیاد غذاهای فیبردار
• مصرف آب لیمو سرکه سیب در رژیم غذایی
• نوشیدن چای سبز
• نوشیدن روزانه یک لیوان آب سبزیجات

تأثیر بارداری بر مشکلات کیسه صفرا

زنان بیشتر از مردان دچار سنگ کیسه صفرا می شوند و زنان باردار در معرض خطر بالاتری هستند زیرا استروژن بیشتری در بدن آنها تولید می شود. افزایش استروژن در بدن می تواند به افزایش کلسترول در کیسه صفرا منجر شده و انقباضات کیسه صفرا را کاهش دهد. این حالت کلستاز در حاملگی نامیده می شود و به این معنی است که اسید صفراوی نمی تواند به راحتی از کیسه صفرا فرار کند.

مشکلات سنگ کیسه صفرا در بارداری

سنگ های صفراوی

اگر نمک های صفراوی به میزان کافی وجود نداشته باشند یا کلسترول اضافه وجود داشته باشد و یا اگر کیسه صفرا به درستی محتویات خود را خالی نکند، می تواند منجر به تشکیل سنگ های سفت و سخت یا سنگ های صفراوی شود. سنگ های صفراوی معمولا مرکب از بیلیروبینین کلسیم، کلسترول و کربنات کلسیم هستند.

هورمون پروژسترونی که در دوران بارداری تولید می شود، باعث شل شدن بافت عضلانی بدن می شود. بنابراین، ترشح صفرا به تدریج کند می شود و منجر به تشکیل سنگ های صفراوی و سایر عفونت ها مانند التهاب کیسه صفرا (کولسیستیت) می شود.

کلستاز

شما در معرض خطر بیشتری قرار دارید زیرا بدن شما در دوران بارداری مقدار بیشتری استروژن را تولید می کند. افزایش سطح استروژن باعث افزایش غلظت کلسترول در صفرا و کاهش انقباضات کیسه صفرا می شود. کند شدن انقباضات کیسه صفرا، کلستاز نامیده می شود ( کاهش جریان صفرا ) که گاهی اوقات با عنوان کلستاز خارج کبدی(که در خارج از کبد رخ می دهد) یا کلستاز داخل کبدی( که در داخل رخ می دهد) شناخته می شود.این وضعیت منجر به بروز عوارضی از جمله مكانیوم در مایع آمنیوتیك (به این معنی که كودك قبل از تولد، از میان مدفوع عبور می كند)، تولد نوزاد مرده و زایمان زودرس می شود.

کولیک صفراوی

کولیک صفراوی به علت انسداد و بسته شدن مجرای صفرا رخ می دهد. اگر صفرا به دلیل وجود سنگ، قادر به خروج از کیسه صفرا نباشد، می تواند باعث التهاب یا عفونت در داخل کیسه صفرا شود. آزاد نشدن صفرا به معنی شکسته شدن چربی ها برای هضم در روده کوچک است. این حالت باعث بروز درد در قسمت بالایی شکم و پشت می شود که ممکن است چندین دقیقه تا چند ساعت ادامه یابد. ممکن است حتی حالت تهوع و استفراغ نیز داشته باشید.

اسلاژکیسه صفرا یا اسلاژ صفراوی

این حالت در بیشتر مواقع، زمانی اتفاق می افتد که کیسه صفرا، بیش از حد از کلسترول پر شده باشد و صفرا به اندازه کافی وجود ندارد. صفرا شبیه یک صابون عمل می کند که می تواند چربی ها را به حالت تعلیق در آورد تا بتوانند توسط دستگاه گوارش جذب شوند. اگر صفرا به اندازه کافی وجود نداشته باشد، چربی باقی مانده به اسلاژ چسبنده ای تبدیل می شود که به اسلاژ کیسه صفرا شناخته می شود.

در برخی موارد، اسلاژ غلیظ شده و به شکل سنگ در می آید و در برخی موارد دیگر نیز از بین می رود، اما اگر ثابت باقی بمانند، پزشک ممکن است دارو تجویز کند و یا برای خارج کردن آنها از کیسه صفرا، اقدام به عمل جراحی کند.

تأثیر سنگ کیسه صفرا بر جنین

اگرچه که سنگ های صفراوی و رسوبات آن به طور مستقیم بر روی نوزاد تاثیری نمی گذارد، اما عواقب این بیماری می تواند اثراتی را در پی داشته باشد. اگر درد در کیسه صفرا بیشتر از پنج ساعت به طول بیانجامد و یا با علائم و نشانه های شدیدی مانند التهاب، عفونت، تهوع و استفراغ همراه باشد، پزشک، خوردن مواد غذایی مغذی را برای شما محدود می کند که در نتیجه باعث اختلال در رشد کودک می شود.

کنترل سنگ کیسه صفرا در بارداری

• سعی کنید وزن خود را تحت کنترل قرار دهید. درست غذا بخورید و از پرخوری اجتناب کنید.
• یک برنامه روتین سالم داشته باشید و ورزش کنید. یوگا، پیاده روی و انجام تمرینات کششی می توانند به شما کمک کنند.
• اگر بیماری دیابت و تری گلیسرید بالایی دارید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سنگ های صفراوی قرار دارید. بنابراین، باید دیابت خود را تحت کنترل داشته باشید.
• رژیم غذایی شما نیز نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات کیسه صفرا دارد.

تشخیص مشکلات کیسه صفرا در بارداری

آزمایش خون

زمانی که بیماری کیسه صفرا خیلی پیچیده نباشد، آزمایش خون توصیه می شود. تعداد زیاد گلبول های سفید خون نشان دهنده وجود یک آبسه، التهاب، ترکیدن کیسه صفرا یا یک عفونت است. علاوه بر این، بیلی روبین، CRP، ESR، و لیپاز نیز برای تعیین مشکلات کیسه صفرا مورد بررسی قرار می گیرند.

اسکن سونوگرافی

این روش، مؤثرترین روش برای پیدا کردن سنگ های صفراوی در دوران بارداری است. یک متخصص حرفه ای با استفاده از سونوگرافی می تواند نمای خوبی از مجرای صفراوی و کیسه صفرا داشته باشد و حتی قادر به تشخیص یک مسئله ی جزئی نیز می باشد.

توموگرافی کامپیوتری (CT)

وجود هر گونه التهاب در کیسه صفرا یا پارگی کیسه صفرا به راحتی از طریق این روش می تواند مورد توجه قرار گیرد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

این روش به تشخیص سنگ های صفراوی کمک می کند.

درمان سنگ کیسه صفرا در دوران بارداری

درمان های غیر جراحی

داروها

اگر دارای علائم عفونت از قبیل تب پایین، تهوع، ادرار تیره و غیره هستید، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند. همچنین اگر به علت کلستاز، دچار خارش میشوید، داروهای کاهش دهنده خارش نیز برایتان تجویز می شود و جنین تا زمان زایمان، از نزدیک تحت نظارت قرار می گیرد.

جایگزینی مایع

کولیک صفراوی ممکن است نیاز به بستری شدن همراه با جایگزینی مایع داخل وریدی جهت مدیریت درد و کم آبی بدن داشته باشد. لازم نیست نگران باشید زیرا بعد از چند روز مرخص خواهید شد.

درمان های جراحی

کولسیستکتومی لاپاروسکوپی

سنگ های صفراوی که مانع از تخلیه کامل مثانه شده و باعث بروز عفونت می شوند، نیاز به عمل جراحی دارند. اگرچه عمل جراحی کیسه صفرا در دوران بارداری توصیه نمی شود، اما خارج کردن بدون خطر آن امکان پذیر است. این روش به عنوان جراحی کولسیستکتومی شناخته می شود که شامل خارج کردن کیسه صفرا با استفاده از یک سری ابزارهای منحصر به فرد و خاص و انجام برش های کوچک در شکم انجام می شود.

این یک روش بدون خطر است که توسط انجمن جراحان سیستم گوارشی و آندوسکوپی آمریکا( SAGES) مورد تائید قرار گرفته است و در هر یک از دوره های سه ماه بارداری، می تواند انجام شود.

روش دیگر، کولسیستکتومی باز است که در سه ماهه سوم بارداری انجام می شود. در این روش با ایجاد یک شکاف شکمی بزرگ و بدون اینکه آسیبی به رحم برسد، کیسه صفرا را به راحتی خارج می کنند.

درمان آندوسکوپی

کلدوکولیتیازیس وقتی است که سنگ های صفراوی وارد مجرای صفراوی می شوند. این سنگ های صفراوی را می توان توسطERCP (خارج کردن سنگ از طریق آندوسکوپی مجاری صفراوی) خارج کرد. در این روش یک لوله نازک و انعطاف پذیر را از طریق دهان به مجرای صفراوی که معمولا باز است وارد می کنند.

با وارد کردن یک دوربین رنگی و کوچک که به انتهای یک لوله نصب شده است، بهتر می توان سنگ ها را دید. سپس سنگ ها از طریق همین لوله خارج می شوند. روی شکم در طول این روند پوشیده شده است بنابراین اشعه نمی تواند صدمه ای به جنین وارد کند.

در ضمن سنگ صفرا در صورت عدم درمان کامل آن باعث درد شدید در ناحیه کیسه صفرا می شود. همچنین باعث ایجاد التهاب کیسه صفرا و به دنبال آن کلستازیس می شود. در موارد محدودی سنگ صفرا باعث ایجاد آبسه در کیسه صفرا می شود . چنانچه سنگ صفرا در مجاری صفراوی مانع از رسیدن صفرا به سمت کبد شود، بیماری زردی رخ می دهد. همچنین ممکن است سنگ های صفرا مانع از تخلیه مایع پانکراتیک شده و باعث بروز التهاب در پانکراس شوند.