محیط مدرسه، تحمل افکار و نظرات دیگران، احترام به نظرات مختلف!

یکی از نکات بسیار مهم که باید در مدرسه رعایت شود احترام به حقوق دیگران و تحمل افکار آنهاست.

برخی فلاسفه بر این باورند که پیامد انسانی‌شدن و رهاشدن از وحشیگری تنها با آموزش و پرورش امکان‌پذیر است و تأکید دارند که پرورش اخلاقی باید جزو آموزش و پرورش باشد. برخی مانند کانت عالی‌ترین سطح پرورش را پرورش اخلاقی می‌دانند.

اخلاق در مدرسه

مراد از پرورش اخلاقی تنها روش ‌ها و فنون آموزشی و پرورشی نیست، بلکه درونمایه آموزش و پرورش نیز می‌باشد که پیوند تنگاتنگی با فلسفه اخلاق دارد. هنگامی‌که از نهاد آموزش و پرورش سخن می‌گوییم نظام اداری و نظام تئوری آن را در نظر داریم. در نظام اداری ساختار های اجرایی  قواعد و مقررات سرمایه‌های انسانی و غیرانسانی و در نظام تئوری پایه‌های اساسی آموزش و پرورش مانند پایه‌های علمی، فلسفی و هدف‌های آموزش و پرورش را در نظر داریم. بنابراین در پرورش اخلاقی همه این اجزا باید اخلاقی باشند و در جهت پرورش شهروند اخلاقی گام بردارند.

روشن است که نهاد آموزش و پرورش تنها نهاد مسئول آموزش و پرورش اخلاقی شهروندان نیست. همه نهادهای مدنی و اجتماعی چون نهاد قدرت (سیاست)، نهاد خانواده، نهاد اقتصاد، نهاد حقوق و نهاد علم  فن و هنر باید اخلاقی باشند و هم جهت در پرورش اخلاقی شهروندان به پیش روند.

مدرسه به‌عنوان نماد آموزش و پرورش شامل نیروی انسانی آموزشی، پرورشی و اداری و برنامه‌های آشکار و پنهان آموزش و پرورشی، باید در پی آن باشد که دانش‌آموزان بیاموزند چه چیزی و کجا ارزش اخلاقی است؟ چه چیزی درست، خوب یا وظیفه است؟ خوب چیست؟ درست چیست؟ و...

برای دستیابی به هدفهای بالا لازم است مدرسه بایدها و نبایدهایی را در پیوند با رویکردهای آموزش و پرورش اخلاقی پی گیرد. در ادامه به برخی از این رویکردها و بایدها و نبایدها اشاره ای گذرا خواهیم داشت.

1ـ بخشی از آنچه به دانش‌آموزان، آموزش داده می‌شود باید فضایل اخلاقی و مناسبات انسان‌دوستانه در نهادهای مدنی و کنش‌های گروهی و رعایت هنجارهای اخلاقی در بهره‌بردن درست از محیط‌زیست و طبیعت باشد.

2ـ دانش‌آموزان، پدرها و مادرهای آنها باید در رویکردهای آموزش و پرورش اخلاقی مدرسه مشارکت داشته باشند.

3ـ رویکردهای آموزشی و پرورشی اخلاق باید گوناگون باشد. مدرسه باید از شیوه ‌های گوناگون پرورش اخلاقی مانند برنامه‌های نمایشی، رسانه‌های چند کاره و ابزارهای چند رسانه‌ای،ٰ گفت‌وگو و... بهره گیرد.

4ـ رویکردهای آموزش و پرورش اخلاقی نباید صرفاً مستقیم باشد،.بلکه باید از رویکردهای غیرمستقیم نیز بهره ببرد.

5ـ افزون بر رویکردهای رفتاری اخلاق باید بر جنبه‌های ذهنی اخلاق و ارزش‌ها تأکید شود.

6ـ مدرسه باید دانش‌آموزان را توانمند سازد که استدلال و تحلیل اخلاقی داشته باشند.

7ـ مدرسه در پرورش اخلاقی باید نقش بی‌طرفانه داشته باشد و از طریق بازی‌ها و تمرین‌های کلاسی، ارزش‌ها را تبیین کرده و آشکار سازد.

8ـ برنامه‌های آموزش و پرورش اخلاقی مدرسه باید انعطاف‌پذیر باشد.

9ـ مدرسه باید پیش از ورود دانش‌آموزان به جامعه روحیه کار در نهادهای مدنی را در آنان تقویت كند تا از تجربیات یكدیگر بهره ببرند و درک آنها از اخلاق گسترش یابد و آنها را به سمت اخلاق اجتماعی پیش ببرد.

10ـ در مدرسه باید اخلاق و قواعد اخلاقی در قالب نوع عمل و رفتاری که از معلمان و کادر اداری سر می‌زند، روشنی ویژه‌ای داشته باشد.

11ـ مدرسه در پرورش اخلاقی دانش‌آموزان نباید به تلقین بپردازد .در تلقین حرمت عقلانی فرد پاس داشته نمی‌شود.

12ـ در مدرسه زبان پرورش اخلاقی باید مثبت باشد و از به‌کارگیری زبان منفی  جداً خودداری شود.

13ـ تنبیه بدنی دانش‌آموزان بویژه در حضور دانش‌آموزان دیگر که با هدف بازدارندگی و بهسازی رفتار دانش‌آموز و همکلاسی‌های او انجام می‌گیرد از نظر اخلاقی مجاز نیست، زیرا در تنبیه بدنی، حرمت و کرامت دانش‌آموز شدیداً مخدوش می‌شود و چه‌بسا با لحاظ تئوری رفتارگرایی شخصیت او تا سر حد یک حیوان فروکاسته می‌شود. افزون بر این بهره‌بردن از تنبیه بدنی برای بهسازی رفتار دیگران نیز در وهله نخست استفاده ابزاری از یک انسان برای بهسازی دیگران امری است که به لحاظ اخلاقی محل تأمل است.

رعایت نکات اخلاقی در مدرسه

اخلاق خوب یکی از عوامل موفقیت هر فردی در جامعه است. انسان های خشن و بد اخلاق تنها و بدون دوست می مانند. پیامبر اسلام، حضرت محمد صلی الله علیه و آله هدف از بعثت و رسالتش را تکمیل اخلاق و ارزش های انسانی می داند.

قرآن یکی از عوامل موفقیت حضرت رسول را اخلاق خوب ایشان می داند: فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک؛ رحمت خدا تو را با خلق، مهربان و خوش خوی گردانید و اگر تند خو و سخت دل بودی مردم از پیرامون تو متفرق می‏شدند»

براساس آیه مذکور، اگر پیامبر اسلام، بداخلاق، تند خو و خشن بود؛ کسی اطراف ایشان جمع نمی شد و در جامعه تنها می ماند. ولی اخلاق فاضله پیامبر باعث شد که عرب جاهلی و بدور از هر نوع سواد و تمدن، جذب ایشان شود و برای اهداف ایشان، همه زندگیش را فدا کند.

برخی از نکات اخلاقی که باید در مدرسه رعایت کرد:

1. رعایت نظم و انضباط

2. همکاری با اولیاء مدرسه

3. رعایت نظافت و بهداشت

4. برخورد مناسب به هم مدرسه ای ها

5. پرهیز از غیبت ، تهمت و ...

6. اظهار محبت به دوستان

7. عرض سلام و احوالپرسی با دوستان

8. بلند نکردن صدا در برابر اساتید و دوستان

9. مسخره نکردن دیگران

10.تعارف کردن خوراکی ها

11.فاش نکردن همه اسرار زندگی

12.صمیمی بودن با دوستان

13.کمک دوستان در هنگام گرفتاری

14.کمک درسی به دوستانی که ضعیف ترند

15.نپوشیدن کفش و لباس هایی که بوی عرق می دهد

16.دادن جزوه، یادداشت و یا لوازم التحریر به دوستی که نیاز دارد

17.رعایت ادب هنگام ورود و خروج از مدرسه

18.رعایت نوبت در همه چیز.