منظور از ترومبوز ورید عمقی در بارداری چیست و چه خطراتی دارد؟

ترومبوز ورید عمقی یا بیماری انعقادی خون در بارداری مشکل نسبتا شایعی در دوران بارداری نیست و فقط برخی خانم ها این مشکل را تجربه می کنند. البته تشخیص و درمان به موقع این بیماری بسیار مهم است و از آسیب به مادر باردار جلوگیری می کند. تانما در این مطلب شما را با علل، تشخیص و درمان ترومبوز بارداری آشنا می کند؛

ترومبوز ورید عمقی در بارداری

وریدهای (سیاهرگ) بدن، خون را از قسمت های مختلف بدن به قلب باز می گردانند. گاهی اوقات یک لخته ی خون می تواند در یکی از وریدها شکل گیرد که «ترومبوز وریدی» نامیده می شود.شایع ترین لخته ی خون در بارداری «ترومبوز وریدهای عمقی» یا «DVT» نام دارد.

تقریباً بیش از 80 درصد موارد DVT در پای چپ اتفاق می افتد. لخته درون یک ورید عمقی زیر پوست قرار دارد و می تواند پشت پا، ساق پا و یا لگن مشاهده شود. خوشبختانه، ترومبوز وریدی و آمبولی ریه قابل درمان هستند و می توان در زنان دارای عوامل خطر، از این مشکل جلوگیری کرد.

علل ترومبوز ورید عمقی در بارداری

میزان پروتئین های انعقادی در بارداری افزایش می یابند این درحالی است که پروتئین های ضد انعقادی کاهش می یابند. ممکن است رحم بزرگ شده نیز خطر ابتلا به ترمبوز وریدهای عمقی را در طی بارداری افزایش دهد، زیرا رگ های پایین تر تحت فشار اضافی برای بازگشت خون به قلب قرار می گیرند.

عوامل خطرزا در ابتلا به ترومبوز ورید عمقی بارداری

• وجود سابقۀ لخته شدن خون در یکی از نزدیکان
• سن بالای ۳۵ سال
• چاقی (BMI 30 یا بالاتر)
• سابقۀ عفونت شدید یا آسیب های جدی و جدیدی مانند شکستگی پا
• ابتلا به عارضه ای که احتمال تشکیل لختۀ خون را افزایش دهد.
• بارداری دوقلویی یا چندقلویی
• انجام درمان های باروری
• زایمان سزارین
• استعمال دخانیات
• ابتلا به واریس شدیدی که دردناک یا همراه با ورم یا قرمزی بالای زانو باشد.
• کاهش آب بدن

نشانه های ترومبوز ورید عمقی در بارداری

• درد در پا هنگام ایستادن یا حرکت به اطراف
• درد در پا که با خم کردن پا و بالا آوردن به سمت زانو بدتر می شود.
• پوست گرم در ناحیه تحت تاثیر
• قرمزی پوست در پشت پا، معمولا زیر زانو
• تورم کم یا شدید

خطرات ترومبوز ورید عمقی در بارداری

خطرات ترومبوز ورید عمقی برای مادر

آمبولی ریه

آمبولی ریه شایع ترین عارضۀ ترومبوز وریدی عمقی است. آمبولی ریه زمانی رخ می دهد که یک تکه لخته خون از لخته اصلی جدا شود، لخته خون در جریان خون حرکت کند، وارد ریه ها شود و رگ را مسدود کند. آمبولی ریه در موارد شدید می تواند کشنده باشد.

اگر لخته کوچک باشد، ممکن است علائمی را ایجاد نکند. اگر لخته متوسط باشد، به درد قفسه سینه و مشکلات تنفسی دامن می زند. لخته بزرگ باعث کلاپس ریه می شود و موجب نارسایی قلبی می شود که می تواند کشنده باشد. از هر ده بیماری که ترومبوز وریدی عمقی آنها درمان نمی شود، یک تن دچار آمبولی شدید ریه می شود.

سندرم بعد از ترومبوز

برخی بیماران مبتلا به DVT، با علائم مزمنی در ساق پا مواجه می شوند که اصطلاحاً سندرم بعد از ترومبوز گفته می شود. این عارضه ۲۰ تا ۴۰ درصد از بیماران دارای سابقۀ DVT را درگیر می کند. چنانچه مبتلا به DVT باشید، ممکن است لخته خون موجود در سیاهرگ جریان خون را به سمت سیاهرگ های دیگر منحرف کند و موجب افزایش فشار شود. در نتیجه بافت های ساق پا درگیر می شود و علائمی از قبیل موارد زیر بروز می یابد:

• احساس درد در ساق پا
• ورم
• راش یا حساسیت پوستی
• زخم شدن ساق پا در موارد شدید

خطرات ترومبوز ورید عمقی برای جنین

ترومبوز وریدی عمقی در دوران بارداری تأثیری بر روی جنین نمی گذارد، مگر آن که عوارضی جدی در اثر لخته شدن خون ایجاد شود. مصرف هپارین در دوران بارداری ایمن است، چون این دارو از جفت رد نمی شود و خطری را برای جنین ایجاد نمی کند. بارداری به صورت عادی ادامه داده می شود و تزریق ها به محض شروع شدن درد زایمان یا ۲۴ ساعت قبل از القای زایمان یا برنامه ریزی برای انجام سزارین قطع می شود. چنانچه مادر بخواهد به نوزادرش شیر بدهد، تزریق هپارین بعد از زایمان قطع می شود و قرص وارفارین (کومادین) به مادر داده می شود تا مشکل رقیق شدن خون نوزاد پیش نیاید.

پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی در بارداری

• ترک کردن سیگار
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات
• داشتن رژیم غذایی مناسب به ویژه در افراد دارای اضافه وزن
• انجام ورزش منظم مانند پیاده روی و شنا برای کمک به گردش خون در پاها
• پوشیدن جوراب مخصوص واریس در هنگام سفر طولانی با هواپیما یا بستری شدن طولانی مدت در بیمارستان که باعث فشار به پا و کمک به افزایش سرعت جریان خون می شود.
• قدم زدن هنگام مسافرت (هر دو ساعت یک بار) حتی درون هواپیما
• تکان دادن پاها در وضعیت نشسته
• ممکن است پزشک برخی داروهای ضد انعقاد را تجویز کند که هم نقش پیشگیری داشته و هم در جلوگیری از بزرگ شدن لخته تأثیر دارد. بدن به تدریج لخته را از بین می برد

تشخیص ترومبوز ورید عمقی در بارداری

آزمایش دی دایمر

آزمایش خون دی دایمر به منظور تشخیص ترومبوز وریدی عمقی انجام می شود. این آزمایش تکه های لخته خونی را که از لختۀ اصلی جدا شده و در جریان خون در حال حرکت است، تشخیص می دهد. هرچه تعداد تکه های لخته خون یافته شده بیشتر باشد، احتمال لخته شدن خون در سیاهرگ بیشتر است.

با این حال آزمایش دی دایمر همواره آزمایش قابل اتکایی نیست، چون تکه های لخته خون می تواند پس از انجام عمل جراحی، آسیب دیدگی یا در دوران بارداری افزایش یابد. بنابراین لازم است آزمایش های تشخیصیبیشتری مانند سونوگرافی جهت تایید تشخیص ابتلا به دی وی تی انجام شود.

سونوگرافی

سونوگرافی به منظور مشاهدۀ لخته های خون در سیاهرگ انجام می شود. نوع خاصی از سونوگرافی به نام سونوگرافی داپلر برای تعیین میزان سرعت جریان خون در رگ ها به کار برده می شود. پزشک آهسته یا مسدود شدن جریان خون را که ممکن است ناشی از لخته شدن خون باشد، به کمک سونوگرافی داپلر تشخیص می دهد.

ونوگرام

چنانچه نتایج آزمایش دی دایمر و سونوگرافی ابتلا به DVT را تایید نکند، ونوگرافی انجام می شود. مایع حاجب رنگی در سیاهرگ پایین پا تزریق می شود؛ این ماده در پا رو به بالا حرکت می کند و در عکس های رادیوگرافی قابل مشاهده است. بنابراین اگر شکافی در رگ، در محل انسداد جریان خون وجود داشته باشد، در عکس به خوبی دیده خواهد شد.

درمان ترومبوز ورید عمقی در بارداری

درمان ترومبوز ورید عمقی با دارو

لخته های خون با داروهای ضدانعقاد درمان می شوند. ممکن است پزشک مصرف هپارین را توصیه کند. البته پوشیدن جوراب های واریس نیز در طول درمان بسیار کمک کننده است. اگر پس از زایمان نیاز به ادامه ی درمان بود، ممکن است وارفارین تجویز شود. در دوران شیردهی استفاده از هپارین یا وارفارین ایمن هستند. اگر فرد وارفارین مصرف کند به طور منظم نیاز به انجام آزمایش خون خواهد داشت.

درمان ترومبوز ورید عمقی با ورزش

پزشکان به خانم های باردار توصیه می کنند که به طور مرتب پیاده روی کنند. پیاده روی از عود علائم DVT جلوگیری می کند و به بهبود عوارض DVT، از قبیل سندرم بعد از ترومبوز، یا پیشگیری از آنها کمک می کند. ورزش های دیگری که برای جلوگیری از لخته شدن خون در رگ انجام می شوند، عبارتند از:

پمپ پا

• کف پاها را روی زمین بگذارید.
• همان طور که برجستگی کف پا را روی زمین نگه داشته اید، پاشنه ها را بالا ببرید. چند ثانیه در این وضعیت بمانید.
• پاشنه ها را روی زمین بگذارید و پنجه ها را بالا ببرید. چند ثانیه در این حالت بمانید.
• این حرکت کششی را چند بار برای پاشنه ها و پنجه ها تکرار کنید.

حرکت چرخشی مچ پا

• کف پاها را از روی زمین بلند کنید.
• با انگشتان پا دایره ای را از داخل به بیرون بکشید. این حرکت چرخشی را چند ثانیه ادامه بدهید.
• سپس جهت چرخش را عوض کنید و چند بار، دایره ای را از بیرون به داخل بکشید.
• این حرکت را چند بار در هر جهت تکرار کنید.

بالا بردن پا

• کف پا را از روی زمین بلند کنید و پا را تاجایی که می توانید، صاف کنید.
• در این بین مچ پاها را به گونه ای خم کنید که نوک پنجه رو به بالا باشد.
• سپس پا را پایین بیاورید و استراحت کنید.
• حرکت را برای پای دیگر هم انجام بدهید.
• حرکت را چند بار برای هر پا انجام دهید.

به داخل کشیدن زانو

• پا را خم کنید و زانو را تاجایی که می توانید به سمت قفسه سینه بکشید.
• در این بین پشت بدن را صاف نگه دارید.
• چند ثانیه در این حالت بمانید.
• حرکت را چند بار برای هر پا انجام دهید.