منظور از سیروز کبدی چیست و چه علائمی دارد + معرفی روش های درمانی

سیروز کبدی اگر به موقع تشخیص و درمان نشود می تواند فرد را دچار عوارضی چون سرطان کبد، بزرگ شدن طحال، پوکی استخوان و ابتلا به عفونت ها کند. تانما در این مطلب ضمن بیان علل سیروز کبدی، روش های درمان سیروز کبدی را بیان می کند؛

سیروز کبدی چیست ؟

سیروز کبدی واکنشی است به آسیب دیدگی کبد. هر وقت که کبد آسیب ببیند، شروع به ترمیم و بهبود خود می کند. اما طی فرایند سیروز کبد، بافت های زخمی شکل می گیرند و هر چه سیروز بیشتر پیش می رود، تعداد بافت های زخمی افزایش می یابد و عملکرد کبد با مشکلات بیشتری روبه رو می گردد. سیروز دیکامپنسیتد (decompensated) اصطلاحی است برای شرح پیش روی و افزایش عوارضی جانبی که بر اثر تغییرات ناشی از سیروز ایجاد می شوند. این عوارض می توانند زندگی فرد مبتلا را به خطر بیندازند.

سیروز کبدی در بارداری

در مورد مبتلایان به هپاتیت C باید گفت این افراد 80 درصد مبتلا به نوع مزمن بیماری خواهند شد و درصد بالاتری از آنان سرانجام دچار سیروز، سرطان كبدی و سایر عواقب بد هپاتیت مزمن می شوند. بنابراین توصیه می شود افراد مبتلا به هپاتیت مزمن C اصلا باردار نشوند.

از طرفی چون هیچ راه پیشگیری مناسبی برای جلوگیری از ابتلای نوزاد وجود ندارد، بررسی آزمایشگاهی غربالگری برای این نوع عفونت به صورت عادی در زنان باردار انجام نمی شود و تنها در كسانی كه زندگی پرخطر داشته و احتمال بروز این عفونت در آنان زیاد است، آزمایش انجام می شود. نوزادان این افراد هم باید تحت مراقبت و پیگیری باشند تا در صورت ابتلا به هپاتیت C مزمن، درمان آنها آغاز شود. همچنین انسداد مادرزادی مجاری صفرا از علل عمده بیماری سیروز کبدی در نوزادان محسوب می شود که به وسیله جراحی می ‏توان این مجاری را باز کرد و این بیماری را در کودکان از بین برد.

شیوع سیروز کبدی

سیروزکبدی سن خاصی ندارد و افراد در تمام سنین می توانند به این بیماری دچار شوند. در کشور ما شایعترین علت ایجاد سیروز کبدی وجود هپاتیت B و C ، بیماری کبد چرب ، التهاب کبدی (که در افراد چاق و کم تحرک ایجاد می شود) و بیماری دیابت است و در کشورهای غربی این بیماری بیشتر به علت مصرف الکل ایجاد می شود.

انواع سیروز کبدی

• صفراوی
• قلبی
• سوخت وسازی (ارثی و دارویی)
• کریپتوژنیک و متعاقب ویروسی یا پس از نکروز
• الکلی
• متفرقه

منشاء سیروز کبدی

• فیبروز کیستیک
• سوء مصرف مزمن الکل
• کمبود آنتی تریپسین Alpha-1
• عفونت، مانند سفلیس یا تب مالت
• تجمع آهن در بدن(هموکروماتوز)
• مجاری صفراوی ضعیف تشکیل شده
• اختلال گوارش ژنتیکی (سندرم آلاژیل)
• داروها از جمله متوترکسات یا ایزونیازید
• انباشته شدن مس در کبد( بیماری ویلسون )
• هپاتیت ویروسی مزمن مانند هپاتیت B،C و D
• تخریب مجاری صفراوی (سیروز صفراوی اولیه)
• تجمع چربی در کبد (بیماری کبد چرب غیر الکلی)
• بیماری کبد ناشی از سیستم ایمنی بدن (هپاتیت خود ایمنی)
• سخت شدن و زخم مجاری صفراوی (کولانژیت اسکلروزان اولیه)
• اختلالات ارثی متابولیسم قند (گالاکتوزمی یا بیماری ذخیره گلیکوژن)

عوامل خطرزا

• مصرف الکل
• اضافه وزن و چاقی
• ابتلا به هپاتیت ویروسی

علائم سیروز کبدی

• زردی پوست و چشم ها
• فشار خون بالا در سیاهرگ باب کبدی
• ناراحتی و خارش پوست
• کبودی بدن با دلایل ساده
• وقوع خون ریزی در بدن با دلایل ساده
• آب آوردگی شکم (آسیت)
• بی اشتهایی
• حالت تهوع
• تورم پاها
• کاهش وزن
• گیجی، خواب آلودگی، لکنت زبان (انسفالوپاتی کبدی)
• ایجاد رگ های خونی عنکبوتی شکل روی پوست
• قرمزی در کف دست
• آتروفی بیضه ها در مردان
• بزرگ شدن پستان ها در مردان

عوارض سیروز کبدی

• سرطان کبد
• سیروز حاد مزمن
• زردی
• سوء تغذیه
• تورم در پاها و شکم
• پوکی استخوان
• بزرگ شدن طحال
• فشار خون بالا در رگ های تأمین کننده کبد
• خون ریزی
• عفونت ها
• ایجاد سموم در مغز (انسفالوپاتی کبدی)

تشخیص سیروز کبدی

معاینه عمومی

افرادی که در مراحل اولیه ابتلا به سیروز هستند، معمولا نشانه و علامت خاصی بروز نمی دهند. سیروز کبد معمولا پس از انجام آزمایش خون عادی و یا معاینه عمومی ساده مشخص می شود.

آزمایش عملکرد کبد

در این آزمایش، میزان بیلیروبین اضافی خون بررسی می شود؛ این ماده نتیجه تجزیه و شکست گلبول های قرمز است. میزان برخی آنزیم های مشخص نیز که نشان دهنده تخریب کبد هستند، در این آزمایش مشخص می شود.

آزمایش عملکرد کلیه

در این آزمایش، خون بررسی می شود تا میزان کراتینین مشخص گردد. این آزمایش به تشخیص سیروز کبد کمک می کند، زیرا در مراحل نهایی بیماری، عملکرد کلیه نیز با اختلال روبه رو خواهد بود. (سیروز کامپنسیتد)

• آزمایش هپاتیت B و C وجود ویروس هپاتیت در خون بررسی می شود.
• آزمایش انعقاد خون میزان INR برای اطمینان از توانایی انعقاد خون بررسی می شود.

الاستوگرافی رزونانس مغزی یا الاستوگرافی گذرا

این آزمایش ها هیچ خطری برای بدن ندارند و میزان سفت و سخت شدن کبد را بررسی می کنند. به کمک آنها دیگر نیازی به تکه برداری (بیوپسی) نخواهد بود.

سایر آزمایش های عکس برداری

به کمک MRI، سی تی اسکن و سونوگرافی نیز می توان سیروز کبدی را تشخیص داد.

بیوپسی

همیشه به تکه برداری از کبد نیاز نیست، اما گاهی پزشکان برای تشخیص شدت و میزان آسیب دیدگی کبد از بیوپسی استفاده می کنند. در کل اگر مبتلا به سیروز کبد باشید، احتمالا پزشک معالجتان آزمایش های متداول را برای بررسی علائم پیشرفت بیماری یا عوارض آن به ویژه واریس مری و سرطان کبد تجویز خواهد کرد.

پیشگیری از سیروز کبدی

• الکل مصرف نکنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• حفظ تناسب وزن را در نظر داشته باشید..
• خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش بدهید

درمان سیروز کبدی

الف) درمان خانگی سیروز کبدی

• افراد مبتلا به سیروز کبدی ناشی از کبد غیر چرب باید وزن خود را کاهش دهند که می تواند با ورزش یا تغییر در رژیم غذایی این کار را انجام دهند.
• درحالی که تلاش به کاهش وزن می کنید لازم است مصرف پروتئین را نیز بالا ببرید.
• همچنین قند خون خود را نیز کنترل کنید.
• رعایت بهداشت برای جلوگیری از عفونت بسیار ضروری است پس لازم است اصول بهداشتی را نیز رعایت کنید.

ویتامین C

• ویتامین C اثرات محافظتی در برابر آسیب اکسیداتیو کبد است و همچنین در درمان سیروز کبدی می تواند سبب جلوگیری از تجمع چربی می شود .
• نوشیدن 2 قاشق غذاخوری از انگور 3 بار در روز به مدت 20 روز.
• همچنین می توانید با موادی که دارای ویتامین C است مانند : تمشک ، لیمو و پرتقال مصرف کنید.

آنتی اکسیدان ها

• علاوه بر ویتامین C ، آنتی اکسیدان ها می تواند به درمان سیروز کبد کمک کند .
• برای مثال ، ویتامین E کمک می کند تا سبب کاهش تولید بافت اسکار در بیماری سیروز کبدی و ایدز و همچنین بازسازی سلول های کبدی شود . تحقیقات نشان می هد که آنتی اسیدان هایی مثل ویتامین E و سلنیوم می تواند به درمان سیروز صفراوی اولیه کمک کند .
• خوردن میوه های تازه ، سبزیجات و غلات سبوب دار مانند : انواع توت ها ، اسفنجان ، هویج ، سیب زمینی ، سیر ، آجیل و انواع کلم ها مانند : کلم بروکلی ، کلم پیچ ، کلم بروکسل به سم زدایی کبد کمک خواهد کرد
• همچنین 2 لیوان آب سبزیجات خام نیز می توانید مصرف کنید.

ب) درمان سیروز کبدی در طب سنتی

گیاه خار مریم

خار مریم یکی از روش های خانگی برای درمان سیروز کبدی ( تنبلی کبد ) است که سبب معکوس شدن آسیب کبدی و محافظت از کبد در برابر بیماری می شود . این گیاه شامل یک ماده فعال به نام سیلیبینین ( silibinin ) است که دارای خواص آنتی اکسیدانی قوی می باشد .

تحقیقات اولیه نشان می دهد که این گیاه می تواند به افرادی مه مبتلا به بیماری های کبدی هستند کمک کند . خار مریم به شکل های مختلفی مانند عصاره ، کپسول و شربت در دسترس هست همچنین اگر در محل زندگی شما وجود دارد می توانید از آن استفاده کنید .البته خار مریم ممکن است برای افراد مبتلا به خونریزی وارسی یا آسیت عوارض جانبی داشته باشد .

چای سبز

چای سبز دارای خواص آنتی اکسیدان است که به کاهش استرس اکسیداتیو کمک می کند . علاوه بر این یک اثر محافظتی در برابر بیماری های کبدی دارد همچنین دارای خواص ضد ویروسی دارد که مبارزه با هپاتیت ویروسی نیز کمک می کند . مصرف بیش از حد چای سبز نیز برای سلامت شما مضر است .

• اضافه کردن 1 قاشق چای خوری پودر چای سبز ( یا چای سبز کیسه ای ) به یک فنجان آب گرم
• سپس به مدت 5 دقیقه آن را بجوشانید.
• سپس خوب آن را هم بزنید ( اگر چای کیسه است ، کیسه چای را خارج کنید )
• سپس مقداری عسل به آن اضافه کنید.
• این چای را 3 بار در روز به صورت منظم مصرف کنید.

گیاه مستور خوابیده

گیاه مستور خوابیده می تواند به درمان سیروز کبدی به ویژه هنگامی که توسط هپاتیت ویروسی ایجاد شده باشد بسیار مفید باشد . ترشح آنزیم های صفرا نیز بهبود می بخشد و سبب بهتر شدن عملکرد کبد و تحریک اشتها می شود و به عنوان یک ملین قوی عمل می کند .

• مخلوط کردن 1 قاشق غذاخوری از پودر ریشه گیاه مستور خوابیده با مقدار کافی عسل
• سپس مصرف کردن آن 3 بار در روز یه مدت یک ماه
• همچنین هنگامی که از یبوست رنج می برید می توانید مقدار مخلوط را دو برابر کنید و همراه با 4 فنجان آب مخلوط کنید و یک بار در روز بنوشید.

ج) درمان دارویی سیروز کبدی

پروپرانولول

این دارو در بیماری های قلبی عروقی و… به کار می رود. مصرف این دارو می تواند در بیماران مبتلا به سیروز کبدی مفید باشد. اثرات داروی درمان در کاهش فشار افزایش یافته ی ورید پورت ثابت شده است. باید توجه داشت که گاهی به دنبال مصرف آن، فشار خون کاهش می یابد و باید دارو را قطع کرد. دارو به صورت قرص های ۱۰ و ۴۰ میلی گرمی است. شایع ترین عوارض مصرف آن تهوع، استفراغ، خستگی، سرگیجه، کاهش ضربان قلب و سردی دست ها و پاها می باشد. میزان و مدت مصرف آن طبق صلاحدید پزشک معالج است.

اسپیرونولاکتون

این دارو جزء داروهای مدر (افزاینده ی حجم ادرار) بوده و در ورم و تجمع آب در شکم بیماران مبتلا به سیروز کبدی به کار می رود. این دارو سریعاً از راه خوراکی جذب می شود. قرص آن به صورت ۲۵ میلی گرم است و از ۲ عدد تا ۱۲ عدد (مطابق دستور پزشک) می توان استفاده کرد. باید توجه داشت که به دنبال مصرف آن در درمان سیروز کبدی اختلال الکترولیتی عارض می شود.

کلشی سین

از این دارو در درمان نقرس (بالا بودن اسید اوریک) استفاده می شود. مورد کاربرد دیگر آن در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی و سیروز کبدی جهت کم کردن فیبروز کبد می باشد. مصرف این دارو ممکن است منجر به تهوع، استفراغ، درد شکمی و اسهال شود. این دارو به صورت یک قرص یک میلی گرمی است. مصرف آن توسط پزشک باید تجویز شود.

گلیسیریزین

داروی گلیسیریزین (Stonger Neo-Minophagen C) که به اختصار SNMC نام گذاشته شده از گیاه شیرین بیان (Licorice) مشتق شده است. علاوه بر اثرات ضدالتهابی و کنترلی سیستم ایمنی، اثرات ضد ویروسی آن نیز علیه چندین نوع ویروس به اثبات رسیده است. داروی گلیسیریزین سالهاست که در ژاپن به منظور درمان اگزما و درماتیت پوستی، کهیر، خارش پوست و استوماتیت دهان مورد استفاده قرار گرفته است.

همچنین با توجه به اثر ضد ویروسی آن، تحقیقات متعددی در خصوص اثر آن در درمان سیروز کبدی و هپاتیت سی انجام گرفته است که نتایج مطلوبی در این خصوص به دست آمده است. در حال حاضر درمان هپاتیت مزمن سی از داروی اینترفرون آلفا به صورت زیر جلدی، هفته ای سه بار و به مدت حداقل ۶ ماه استفاده می گردد که هزینه بالایی نیز دارد و در نهایت حدود ۲۰-۱۵% بیماران پاسخ داده و سطح آنزیم های کبدی آنها پایین می آید.

داروی گلیسیریزین می تواند جایگزین مناسبی برای آن باشد، زیرا که طول مدت درمان با گلیسیریزین فقط ۸ هفته بود و از سوی دیگر عوارض آن در مطالعات مختلف در مقایسه با اینترفرون خیلی کمتر بوده است.

سیلیمارین

پزشکان آلمانی در دهه ۱۹۶۰ از دانه های خار علیص (Stilybum Marianum) ماده ای به نام سیلیمارین جدا کردند که مصرف آن می تواند به کاهش آسیب و سیروز کبدی در بسیاری از بیماری های کبدی کمک نماید. تا به حال مطالعات متعددی در لوله های آزمایشگاهی، حیوانات و انسان ها انجام شده است. بیش از دو هزار سال نقش مصرف دانه های این گیاه در درمان بیماری های کبدی شناخته شده است. اثرات مفید سیلیمارین در درمان سیروز کبدی عبارتند از:

• این ماده سبب تغییر ساختمان غشای سلول های کبدی به نحوی می شود که آن را در برابر عوامل مضر مقاوم می نماید. این ماده سلول کبدی را در موارد مسمومیت با قارچ های مضر (آمانتیا) و سیروز کبدی حفظ می نماید.
• کمک به کبد در دفع سموم خطرناک و در واقع کاهش میزان رادیکال های اکسیژن که مسئول اصلی آسیب کبدی می باشند. این دارو اثرات ضد اکسیداسیون دارد.
• تحریک سلول های کبدی در ترمیم آسیب و بازگشت به حالت اولیه.
• کمک به هضم چربی.

این دارو در درمان هپاتیت (التهاب کبد ) و همچنین درمان سیروز کبدی به کار می رود و در صورت مصرف این دارو، دوره بیماری کوتاه شده و فرد سریع تر به حالت طبیعی باز می گردد. با مصرف سیلیمارین خطر سنگ سازی در کیسه صفرا کاهش می یابد. از داروی سیلیمارین در درمان موارد کبد چرب نیز استفاده می شود. اشکال مختلفی از این دارو در بازار وجود دارد. حداقل مصرف روزانه ۲۸۰ میلی گرم به صورت منقسم می باشد.