شب ادراری در کودکان یک مسأله ی غیر طبیعی و غیر معمول نیست و تعداد زیادی از کودکان این مشکل را بدون داشتن عوارض خاصی پشت سر می گذرانند. اما والدین اگر نگران این مسأله در فرزند خود هستند، برای پیگیری و درمان پزشکی شب ادراری کودکان می توانند به پزشک مربوطه مراجعه کنند. تانما در این مطلب نکات مهمی را در خصوص علل و روش های پیشگیری از شب ادراری در کودکان مطرح می کند؛

شب ادراری در کودکان چیست؟

شب ادراری یا "انورزیس شبانه" به خروج غیر ارادی ادرار در هنگام خواب شب گفته می شود. انورزیس یک اصطلاح پزشکی است که به ادرار بی اختیار چه در طول روز و چه به صورت شب ادراری گفته می شود. بی اختیاری ادرار اصطلاح دیگری است که برای اشاره به شب ادراری به کار می رود.

ادرار کردن در نوزادان و کودکان خردسال به صورت غیر ارادی است و شب ادراری هم در آنها کاملاً طبیعی می باشد. اغلب کودکان در سن حدود 4 سالگی قادر می شوند مثانه خود را تا حدی کنترل کنند. معمولاً کودک ابتدا توانایی کنترل مثانه در طول روز را پیدا می کند و توانایی کنترل مثانه در شب را کمی دیرتر به دست می آورد.

انواع شب ادراری در کودکان

شب ادراری اولیه

به حالتی از شب ادراری کودکان گفته می شود که از اوایل کودکی بدون وقفه ادامه داشته است. به طور کلی شب ادراری اولیه معمولاً نشان دهنده نارس بودن یا عدم بلوغ دستگاه عصبی کودک است. کودکی که مشکل شب ادراری دارد نمی تواند حس پر بودن مثانه خود را در هنگام خواب تشخیص بدهد و بنابراین برای رفتن به توالت از خواب بیدار نمی شود. شب ادراری اولیه می تواند به علت یک یا چند مورد از عوامل زیر باشد:

  • کودک هنوز نمی تواند ادرار خود را در تمام طول شب نگه دارد.
  • کودک هنگامی که مثانه اش پر می شود، از خواب بیدار نمی شود.
  • کودک در ساعات اول شب و یا در طول شب مقدار زیادی ادرار تولید می کند.
  • عادات دفع ادرار کودک در طول روز ضعیف و ناسالم است.
علائم شب ادراری کودکان

انواع شب ادراری کودکان

شب ادراری ثانویه

به حالتی از شب ادراری کودکان گفته می شود که بعد از آنکه کودک مدت زمان قابل توجهی (حداقل شش ماه) را بدون شب ادراری گذرانده است، مجدداً شروع شده است. شب ادراری ثانویه می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای یا یک مشکل عاطفی در کودک باشد. در کودکانی که مشکل شب ادراری ثانویه دارند به احتمال زیاد علائم دیگری از قبیل بی اختیاری ادرار در طول روز نیز دیده می شود. شایع ترین علل شب ادراری ثانویه شامل موارد زیر است:

عفونت مجرای ادرار

تحریک مثانه در اثر عفونت مجرای ادرار می تواند باعث احساس درد در قسمت پایین شکم، احساس سوزش در هنگام ادرار، احساس نیاز شدید به دفع ادرار و نیز تکرر ادرار شود.

دیابت

مقدار قند (گلوکز) موجود در خون بیماران مبتلا به دیابت نوع یک خیلی زیاد است. یکی از پیامدهای بالا بودن میزان گلوکز خون آن است که ادرار بیشتری در بدن بیمار تولید می شود.

ناهنجاری های ساختاری یا آناتومیکی

ناهنجاری های موجود در اندام ها، عضلات و اعصابی که در ساختار دستگاه ادراری نقش دارند می تواند منجر به بروز بی اختیاری ادرار و یا سایر بیماری های عامل شب ادراری ثانویه شود.

مشکلات عصبی

ناهنجاری های سیستم عصبی و یا آسیب ها و بیماری هایی که دستگاه عصبی را درگیر می کند می تواند در تعادل عصبی بسیار ظریفی که بر سیستم کنترل ادرار حاکم است اختلال ایجاد کند.

مشکلات عاطفی

گاهی اوقات استرس و مشکلات روحی که کودکان در خانه با آن روبرو هستند باعث بروز شب ادراری در آنان می شود. تغییرات اساسی در روند عادی زندگی کودکان مانند شروع مدرسه، تولد یک نوزاد جدید، اسباب کشی به یک خانه جدید و یا هر نوع استرس دیگر می تواند باعث ایجاد شب ادراری در کودکان شود.

الگوی خواب

آپنه یا وقفه انسدادی در خواب (که علائم آن به صورت خر و پف با صدای بسیار بلند و یا خفگی در حین خواب است) می تواند در بروز شب ادراری ثانویه نقش داشته باشد.

عفونت کرمک

که علائم آن شامل خارش شدید در ناحیه مقعد و آلت تناسلی است می تواند باعث شب ادراری ثانویه شود.

نوشیدن آب و مایعات به مقدار زیاد

منشاء شب ادراری در کودکان

  • کودک هنوز قادر به نگه داشتن ادرار در تمام طول شب نیست.
  • وقتی مثانه پر است، کودک نمی تواند برای تخلیه بیدار بشود. برخی از کودکان نیز مثانه ای کوچک تر از هم سنین خود دارند.
  • کودک حجم زیادی از ادرار را در غروب و طول شب تولید می کند.
  • در طول روز کودک عادت رفتن به دستشویی ندارد. بسیاری از کودکان از روی عادت نیاز به تخلیه مثانه در طول روز را نادیده می گیرند و به دستشویی نمی روند و تا جایی که ممکن است، ادرارشان را نگه می دارند.
عوارض شب ادراری در کودکان

منشاء شب ادراری در کودکان

عوامل خطرزای شب ادراری کودکان

  • جنس مذکر بیشتر به شب ادراری دچار می شود، عوامل وراثتی نیز در بروز این مشکل بی تأثیر نیست.
  • برخی مشکلات و اختلالات تشریحی بدن و بیماری های مانند بیماری های: کلیوی، مثانه یا سیستم عصبی می تواند منجر به بی اختیاری ادراری بشود.
  • آپنه خواب
  • یبوست مزمن
  • سوءاستفاده ی جنسی
  • مصرف بیش از حد مایعات قبل از رفتن به رختخواب
  • عفونت مجاری ادراری
  • برخی مواد و داروها مانند کافئین

علائم شب ادراری در کودکان

  • بی اختیاری ادرار در طول روز
  • تکرر ادرار ، احساس نیاز شدید به دفع ادرار و سوزش هنگام ادرار
  • زور زدن، چکه کردن و یا سایر علائم غیر عادی در هنگام ادرار
  • رنگ تیره یا صورتی ادرار و یا مشاهده لکه های خون بر روی لباس زیر یا لباس خواب
  • وجود لکه های چرکی بر روی لباس زیر که نشان دهنده ناتوانی در کنترل مدفوع (بی اختیاری مدفوع یا انکوپرزیس) است.
  • یبوست

عوارض شب ادراری در

تشخیص شب ادراری در کودکان

عوارض شب ادراری در کودکان

کودکان

عوارض شب ادراری کودکان می تواند به دو شکل عوارض زوددرس و دیررس مشاهده شود. در مورد عوارض زودرس یا شب ادراری فونکسیونل، مسائل به صورت روانی تظاهر می یابند، نه عضوی و بیش تر در سنین ورود به مدرسه تشدید می شود.

عوارض دیررس شب ادراری کودکان گاها اتفاق می افتد و معمولاً در سنین بالاتر دیده می شود. مثلاً فرد بالغ تحت فشارهای روانی، دچار تکرر ادرار شبانه می شود، بدون آنکه در روز مشکلی داشته باشد. همچنین تکرار ادرار شبانه می تواند تظاهری از شب ادراری در دوران بلوغ نیز باشد. چنان که شب ادراری کودکان تا بعد از سن 3 سالگی وجود داشته باشد، بایستی به فکر درمان بیماری افتاد.

تشخیص شب ادراری در کودکان

پزشک سؤالات متعددی را در مورد علائم مشاهده شده در کودک و سایر عواملی که می تواند با شب ادراری کودک ارتباط داشته باشد، می پرسد. این پرسش ها می تواند درباره موارد زیر باشد:

  • وضعیت دوران بارداری و زایمان مادر
  • نحوه رشد و نمو کودک از جمله نحوه یادگیری کنترل ادرار توسط کودک
  • امراض و بیماری های مختلف با تأکید بر موارد زیر:
  • احساس حرکت مدفوع در داخل شکم
  • اکسکوریشن در ناحیه تناسلی یا اطراف واژن
  • رشد ضعیف و یا فشار خون بالا: بیماری های احتمالی کلیه
  • مشکلات و ناهنجاری های پایین کمر
  • کاهش جریان ادرار یا چکه کردن ادرار
  • داروها، ویتامین ها و سایر مکمل هایی که بیمار مصرف می کند.
  • سوابق فامیلی
  • زندگی روزمره در خانه و مدرسه
  • عادات دفع ادرار و مدفوع
  • رژیم غذایی، ورزش و سایر عادات و رفتارهای معمول

هیچ آزمایش پزشکی معینی وجود ندارد که بتوان با انجام آن، علت اصلی شب ادراری اولیه را به طور قطعی تشخیص داد. اما شب ادراری ثانویه، خود یکی از پیامدهای ناشی از بیماری های دیگر است و بنابراین تست های آزمایشگاهی و احتمالاً آزمایش های رادیولوژی می تواند به تشخیص علت آن کمک کند. برخی از مهم ترین این آزمایش ها عبارتند از:

  • آزمایش معمول ادرار
  • عکسبرداری اشعه ایکس یا سونوگرافی از کلیه ها و مثانه
  • تصویربرداری ام آر آی از پایین ستون فقرات و لگن
پیشگیری از شب ادراری در کودکان

تشخیص شب ادراری در کودکان

درمان شب ادراری در کودکان

الف) درمان دارویی شب ادراری کودکان

استات دسموپرسین (DDAVP)

اولین درمان دارویی شب ادراری کودکان با این دارو است که به مدت ۱۰ سال مورد استفاده قرار می گرفت. این دارو عملکرد آنتی دیورتیک در بدن را تقلید می کند. یعنی هورمونی را که از مغز آزاد می شود و میزان تولید ادرار را محدود و کنترل می کند. مصرف این دارو قبل از رفتن به رختخواب توصیه می شود.

داروی نام برده برای کودکانی که از هشداردهنده ها نتیجه نگرفته اند، تجویز می شود. ضمن اینکه مصرف آن باعث می شود تا کودکان راحت و بدون ترس در اردوهای شبانگاهی شرکت کنند. این دارو به شکل قرص است و خوردن آن قبل از خواب توصیه می شود. عوارض مصرف آن رایج نیست، اما در صورت وقوع به شکل سردرد، آب ریزش بینی، کیپ شدن بینی، و خون دماغ شدن بروز می یابد. شکل اسپری بینی آن به خاطر عوارض جانبی شدیدی که دارد، مورد استفاده قرار نمی گیرد.

دز مصرفی این دارو تا زمان اثرگذاری قابل تنظیم است. وقتی اثرگذاری دارو خود را نشان داد، می توان دز مصرفی را تعدیل کرد. حدود ۲۵ درصد از کودکانی پس از مصرف دسموپرسین، با شب ادراری خداحافظی می کنند. ۵۰ درصد نیز پس از مصرف از شدت مشکل شان کاسته می شود. در مقایسه با هشداردهنده ها، قطع داروهای نام برده برای ۶۰ درصد بیماران توأم با عود شب ادراری است.

ایمی پرامین

  • نوعی تری سایکلیک ضد افسردگی است و بیش از ۳۰ سال در درمان شب ادراری مورد استفاده قرار می گیرد.
  • شیوه ی عملکرد این دارو مشخص نیست. اما اثرات آرامش بخشی روی مثانه دارد و عمق خواب را در سه-چهارم نهایی بازه ی خواب کم می کند.
  • اثر مثبت این دارو در ابتدای درمان ۱۰ تا ۶۰ درصد است و نرخ بازگشت آن ۸۰ درصد عنوان می شود.
  • اگر دز مصرفی درست باشد، عوارضی در پی نخواهد بود. اما عوارض کلی آن شامل: عصبی بودن، اضطراب، یبوست و تغییرات شخصیتی است.
  • اگر دز مصرفی تنظیم نشود یا به طور اتفاقی بیشتر از حد لازم مصرف بشود، خطر مسمومیت و مرگ وجود خواهد داشت. زیرا الگوی ریتم شربان قلب را غیرعادی می کند.
  • اگر دسموپرسین به تنهایی مفید واقع نشود، مصرف آن با ایمی پرامین توصیه می شود.

اکسی بوتینین و هیوسیامین

این داروها از انقباضات ناخواسته ی مثانه جلوگیری می کنند. آنها موجب کاهش و بسامد ادرار و رفع مشکل شب ادراری بی عارضه می شوند. خشکی دهان ، خواب آلودگی، سرخ شدن، یبوست و حساسیت به گرما از جمله عوارض این داروها است.

درمان شب ادراری کودکان

درمان دارویی شب ادراری کودکان

ب) درمان خانگی شب ادراری کودکان

  • کودک نباید شب ها و غروب مایعات زیادی بنوشد.
  • بعد از ساعت ۳ بعدازظهر کودک نباید شکلات، مواد کافئین دار، نوشابه های گازدار و مرکبات مصرف کند. مصرف نوشیدنی های معمولی با شام مانعی ندارد.
  • کودک قبل از خواب باید به دستشویی برود.
  • برای بیدارشدن از خواب در شب و رفتن به دستشویی کودک را آماده کنید. به جای اینکه بر خشک نگه داشتن رختخواب کودک تأکید داشته باشید، به او یا بدهید که به بیدارشدن و دستشویی رفتن توجه داشته باشد.
  • سیستم تشویق کودکان نیز در بعضی موارد مفید واقع می شود. برای مثال فهرستی از ایام هفته تدارک ببینید و به ازای هر شب ادرارنکردن یک برچسب به کودک بدهید. وقتی تعداد برچسب ها به مقداری توافق شده رسید، به کودک جایزه بدهید.
  • مطمئن بشوید که دسترسی کودک به سرویس بهداشتی راحت و ساده است. برای اینکه راحت به دستشویی برود، بهتر است مسیرش را ساده و راحت کنید و چیزی مانع از رفت وآمد آسان او نشود.
  • برخی به استفاده از پوشک اعتقادی ندارند، زیرا فکر می کنند که پوشک از دستشویی رفتن کودک جلوگیری می کند. برخی دیگر معتقد هستند که پوشک، اعتماد به نفس و اطمینان خاطر برای کودک به همراه دارد. خیلی از خانواده ها در سفر از پوشک استفاده می کنند.

ج) درمان شب ادراری در طب سنتی

دارچین

پودر دارچین از مفید ترین درمان های خانگی برای کنترل شب ادراری کودکان است. جویدن چوب دارچین قبل از خواب بسیار موثر است. اگر کودک شما این کار را دوست ندارد، پودر دارچین و شکر را با هم ترکیب کنید و در شیر و یا نان صبحانه اش بریزید تا حتما بخورد.

هل

هل هم از درمان های قدیمی برای رفع شب ادراری کودکان است. در شیر کودکتان دو دانه حل سبز له کنید و با ان شیر را گرم کنید. اگر کودکتان دوست دارد برای او می توانید حل دم کنید و با عسل و یا شکر قهوه ای شیرینش کنید.

ماساژ با روغن زیتون

ناحیه شکم و مثانه کودک را با روغن زیتون ماساژ دهید. گرمای ایجاد شده در این ناحیه مانع از شب ادراری کودکان می شود.

قره قات

قره قات یک میوه ضد میکروب و باکتری است. این میوه برای بیماری های کلیه و عفونت ادرار بسیار تجویز می شود. با اینکه گفته می شود به کودک شب ادرار قبل از خواب مایعات داده نشود اما آب قره قات بهترین درمان برای جلوگیری از شب ادراری کودکان است.

سرکه سیب

سرکه سیب میزان اسید بدن را تنظیم می کند، وقتی اسید بدن تنظیم شود تکرر ادرار خیلی کم می شود. روزی سه وعده دو قاشق چایخوری سرکه سیب را با نصف قاشق عسل و آب مخلوط کنید و حتما کودکتان را مجبور کنید که این ترکیب را بنوشد. بعد از غذا و شام این کار را بکنید که معده او را اذیت نکند یکی از روش های موثر برای درمان شب ادراری کودکانتان می باشد.

درمان شب ادراری کودکان در طب سنتی

درمان خانگی شب ادراری در کودکان

اقدامات پس از درمان شب ادراری کودکان

برای کودکانی که دلایل روحی و پزشکی خاصی دارند، پزشکان درمان هایی مناسب شرایط شان تجویز می کنند.

اگر توصیه های پزشک به دقت انجام بشود، بیشتر افراد بهبود می یابند.

باید به خاطر داشته باشید که در مواردی که شب ادراری ناشی از مشکلات روحی و تشریحی جدی است، درمان پیچیده و زمان بر خواهد بود.

شب ادراری اولیه معمولا خودبه خود بهبود پیدا می کند.

نرخ عود شب ادراری معمولا زیاد است، اما از سرگیری درمان، این مشکل را رفع می کند.

بررسی متناوب وضعیت کودک از سوی پزشک وابسته به سرعت پیشرفت کودک و آستانه ی تحمل والدین دارد.

برای موفقیت در درمان نیاز به وجود تعهد و انگیزه ی بالا است.

آیا این مطلب مفید بود؟
نظر خود را بنویسید! لطفا کلیک کنید