اقدامات اورژانسی هنگام عقرب گزیدگی و مارگزیدگی | حتما بخوانید

عقرب زدگی و مارگزیدگی در شرایطی خاص و بیشتر در مسافرت برای افراد پیش می آید و زن و مرد و سن و سال هم نمیشناسد. البته می توان با به کاربردن کمک های اولیه عقرب گزیدگی و مارگزیدگی، از بیشتر عوارض این گونه حوادث پیشگیری کرد. تانما در این مطلب ضمن بیان اقدامات اورژانسی هنگام عقرب گزیدگی، نکاتی را در خصوص درمان مارگزیدگی با گیاهان دارویی نیز مطرح می کند؛

عقرب گزیدگی

تماس با عقرب، معمولا تصادفی است. عقرب گزیدگی دردناک بوده و می تواند مخصوصا برای بچه ها کشنده باشد. عقرب ها ممکن است بیشتر از یک بار نیش بزنند؛ نیش آنها که در انتهای دم شان قرار دارد معمولا بعد از نیش زدن، در بافت بدن فرد هدف، باقی نمی ماند.

علائم عقرب گزیدگی

علائم شایع

به طور کلی، معمولا عقرب گزیدگی موجب احساس درد و ناراحتی شده که به مرور زمان، کمتر می شود. احساس ناراحتی که در زیر برای تان توضیح می دهیم، می توانند از متوسط تا شدید باشند. کسی که عقرب او را نیش زده احساس درد، سوزش و یا کرختی در ناحیه ی نیش زدگی می کند. واکنش بدن در ناحیه ی عقرب گزیدگی می تواند خفیف باشد. به ندرت پیش می آید که فرد در سراسر بدن، با علائم شدید یا واکنش شدیدی مواجه شود.

علائم شدید

• کرختی گسترده در بدن
• مشکل در بلع
• بندآمدن زبان
• تاری دید
• سفید شدن چشم
• حمله ی صرع
• افزایش ترشح بزاق
• تنگی نفس

پیشگیری از عقرب گزیدگی

• برای نگهداری زباله از ظرف سرپوشیده یا کیسه زباله استفاده کنید. حشرات جذب زباله شده و عقرب ها جذب حشرات می شوند.
• چوب و مواد ساختمانی را در نزدیکی خانه نگهداری نکنید، چرا که این مکان ها برای زیست عقرب بسیار مطلوب است.
• قبل از پوشیدن لباس و کفش از نبود عقرب در آنها اطمینان حاصل کنید.
• با پای برهنه در انباری و بالاخص هنگام شب، قدم نزنید.
• مبلمان و تختخواب را با فاصله از دیوار قرار دهید.

اقدامات لازم هنگام عقرب گزیدگی

الف) درمان خانگی عقرب گزیدگی

• محل عقرب گزیدگی را با آب و صابون بشویید و هر گونه زیورآلات را خارج کنید، زیرا تورم بافت آسیب دیده ممکن است گردش خون را دچار مشکل کند.
• کمپرس سرد بگذارید. 10 دقیقه کمپرس کنید و 10 دقیقه کمپرس را بردارید.
• برای تسکین درد می توانید از قرص استامینوفن، هر چهار ساعت یکبار استفاده کنید.
• تا وقتی به بیمارستان برسید، روی ناحیه گزیدگی، به طور مداوم یخ بگذارید.
• اگر خطری برای دیگران وجود ندارد، عقرب مرده یا آسیب دیده را با دقت و احتیاط داخل یک ظرف درپوش دار بگذارید تا آن را به پزشک نشان دهید.

ب) درمان عقرب گزیدگی در طب سنتی

از جمله روش های درمان فوری عقرب گزیدگی ،درمان عقرب گزیدگی با گیاهان دارویی است:

• برای درمان عقرب گزیدگی می توان از بادرنجبویه استفاده کرد . بادرنجبویه (ترنجان) هم از ترس و وحشت بیمار جلوگیری می کند و هم اثر زهر را نقصان می دهد . مقدار خوراک آن ده گرم است که جوشانده و آب صاف شده را می خورند .
• خوردن مقدار پانزده گرم دانه قدومه با مقداری آب انگور فخری یا کشمش نیز اثر زهر را نقصان می دهد .
• افرادی که به وسیله عقرب گزیده شده اند اگر مقداری آب ترب را گرفته و میل کنند در خنثی کردن زهر اثر بسزایی دارد حتی اگر مقداری آب ترب را روی عقرب بریزند آن را می کشد و گاهی نیز جشم آن را متلاشی می سازد.
• مردم قدیم مخلوطی از آب زرشک خوب رسیده و اب سیب شیرین درختی را به طور مساوی به اضافه نیم برابر اب لیموی تازه و مقداری شکر نی می جوشانیده اند تا به قوام می آمده و تقریبا منعقد می شده این دارو را به عنوان پادزهر سموم جانوران گزنده و به خصوص هنگامی که به وسیله مارهای زهری گزیده می شده اند می خورده اند در نقصان اثر سم موثر بوده است .
• جهت کم شدن درد عقرب گزیدگی و نقصان اثرزهر آن می توان سوسنبر را با مقداری عسل خورد .

دعای عقرب گزیدگی

از امام صادق علیه السّلام روایت شده: براى دفع شرّ عقرب ها و مارها هنگام شب بخواند:

بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَخَذْتُ الْعَقارِبَ وَالْحَیّاتِ کُلَّها بِاِذْنِ اللَّهِ تَبارَکَ وَ تَعالى بِاَفْواهِها وَ اَذْنابِها وَ اَسْماعِها وَ اَبْصارِها وَ قُواها عَنّى وَ عَمَّنْ اَحْبَبْتُ اِلى ضَحْوَةِ النَّهارِ إِنْ شآءَاللَّهُ تَعالى

به نام خدا، و به خدا، و درود خدا بر محمّد و خاندانش، همه عقربها و مارها را به اذن خداى تبارک و تعالى گرفتم، به دهان هایشان، و دم هایشان و گوش هایشان، و چشمان شان، و نیروهای شان، از خویشتن و هرکه را دوست دارم، تا برآمدن روز ان شاء اللّه تعالى. و نیز براى دفع شرّ عقرب بخواند:

سلامٌ عَلى نُوحٍ فِى الْعالَمینَ اِنّا کَذلِکَ نَجْزِى الْمُحْسِنینَ اِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنینَ

سلام بر نوح در جهانیان، ما اینگونه به نیکوکاران جزا مى دهیم، به راستى که نوح از بندگان مؤمن ماست. همچنین روایت شده: وقتى حضرت نوع علیه السّلام سوار کشتى شد، عقرب را از سوار شدن بر کشتى منع فرمود: عقرب گفت: من با تو معاهده مى بندم که نگزم کسى را که بگوید:

سَلامٌ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلى نُوحٍ فِى الْعالَمینَ

ممنوعیت های هنگام عقرب گزیدگی

• هیچ آنتی بیوتیکی استفاده نکنید.
• زخم را به هیچ عنوان دستکاری نکنید.
• به هیچ عنوان سعی نکنید که زهر را با دهان و مکش از محل عقرب گزیدگی بیرون بیاورید.

مارگزیدگی

مار های سمی با استفاده از غدد بزاقی خود، زهر را تزریق می کنند. هنگام نیش زدن، زهر از غده مربوطه خارج شده و از طریق مجرایی به دندان های نیش های منتقل شده و سرانجام به بدن طعمه تزریق می شود. مارها می توانند میزان سم آزاد شده از دندان خود را تنظیم کنند

علائم مارگزیدگی

علائم نیش مار غیر سمی

• بدن هیچ واکنشی ندارد.
• به محل گزیدگی نگاه کنید، دو جای دندان با نقاط کوچک، قوسی شکل و بدون جای دندان نیش مشاهده خواهید کرد.

علائم نیش مار سمی

• اسهال
• ضربان قلب نامنظم
• درد شدید در محل نیش
• تورم لب، زبان، لثه و گلو
• سردرگمی ذهنی، سرگیجه یا غش
• توده های خارش دار بر روی پوست
• تورم، قرمزی و کبودی در محل نیش
• مشکلات تنفسی و خس خس سینه
• احساس بیماری (حالت تهوع) و به دنبال آن استفراغ

عوارض شدید مارگزیدگی

• نارسایی کلیه
• خون ریزی زیاد
• مشکل در بلع و تنفس
• شوک و از دست دادن هوشیاری
• تورم شدید، تاول زدگی و سرانجام مرگ بافتی یا فلج اندام در ناحیه نیش
• شوک آنافیلاکسی

پیشگیری از مارگزیدگی

• هنگام وارد شدن به مکان خنک و سایه دار مثل یک شکاف سنگی،یک غار یا تورفتگی سنگی،سنگهای کنار چشمه ها،شاخه ها ی سایه دار درختها بسیار دقت کنید و با سرو صدا کردن باعث فرار مار از این مکانها بشوید.
• هنگام راه رفتن در میان علفهای بلند حتما با دقت به زیر پای خود نگاه کنید و حتما هنگام راه رفتن از یک چوبدست،عصا،باتوم و.. استفاده کنید و با کشیدن آن به زمین و ضربه زدن به سنگها و یا شاخه های جلوی پایتان مار را از ورود خود آگاه کنید.
• در انتخاب کفش مناسب دقت کنید و با پوشیدن جورابهای ضخیم تا زیر زانوی خود را محافظت کنید.
• بدون دقت و بی محابا دست به زیر سنگهای بزرگ و توده های علفی فرو نبرید.
• اگر در طبیعت با ماری مواجه شدید سر به سرش نگذارید و خیلی آرام بدون اینکه تحریکش کنید عقب نشینی کنید و فقط از دیدن این موجود زیبا لذت ببرید.
• برای پیشگیری از مارگزیدگی یک زنگوله کوچک به خود ببندند که دایما صدا کند یا حداقل از سوت زدن،آواز خواندن و …غافل نشوید.
• هیچوقت کوله پشتی خود را با در باز بر روی زمین رها نکنید.
• لباسهای خود را برای مدت طولانی بر روی زمین رها نکنید.
• اگر کفش خود را در آورده اید به هنگام دوباره پوشیدن آن دقت کنید که چیزی توی آن نرفته باشد.
• اگر چادر زده اید،همیشه در آن را بسته نگه دارید و به هنگام شب وسایل و مخصوصا کفشهای خود را به داخل چادر بیاورید اگر هم به هر دلیلی ناچار به بیرون گزاردن برخی لوازم از جمله کفشهای خود شدید، حتما آنها را داخل یک کیسه غیر قابل نفوذ قرار دهید.
• هرگز به یک مار حتی اگر مرده بنماید،دست نزنید.
• اگر در فاصله بسیار نزدیک (یکی دو قدم) با ماری مواجه شدید و دیدید که حالت دفاعی به خود گرفته است،خونسردی خود را حفظ کنید و سعی کنید بدون اینکه برگردید با چند قدم به عقب،خیلی آرام از آن دور شوید.
• اگر متوجه شخصی و ماری در نزدیکی او شدید بدون اینکه هول شوید با صدای بلند و بدون اینکه او را بترسانید به خوبی او را راهنمایی کنید تا از منطقه خطر دور شود.
• این فکر که مارهای کوچک خطری ندارند،کاملا نادرست است،از کجا می دانید شاید با یک بچه افعی مواجه شده باشید.
• اگر در شب قصد پیاده روی دارید از چراغ استفاده کنید و جلوی پای خود را به دقت نگاه کنید.

اقدامات لازم هنگام مارگزیدگی

الف) درمان خانگی مارگزیدگی

• اقدامات و کمک های اولیه مارگزیدگی شامل تمیز کردن زخم، آرام ماندن و بی تحرک نگه داشتن منطقه آسیب دیده است.
• در صورت امکان لباس های خود را دربیاورید.
• محل نیش یا زخم را با مقادیر زیادی آب و صابون بشویید.
• سعی نکنید مار را بگیرید زیرا ممکن است دوباره نیش بزند. مارها تا زمانی که سم خود را خارج نکرده اند می توانند به گزش خود ادامه دهند.
• وسایل محدود کننده، مانند حلقه ها یا جواهرات دیگر را از بدن جدا کنید، چون در صورت تورم منطقه نیش می تواند جریان خون را قطع کند.
• ناحیه آسیب دیده را خراش ندهید و سعی نکنید آن را بمکید. برش در محل نیش می تواند به اندام های زیرین آسیب برساند و خطر عفونت را افزایش دهد و مکیدن در محل نیش باعث از بین رفتن زهر نمی شود.
• آرام باشید و وحشت نکنید. چون نیش مار معمولاً جدی نیستند و به ندرت کشنده است.
• ممکن است در بیمارستان بستری شوید تا نیش و وضعیت شما از نزدیک مورد بررسی قرار گیرد. سعی کنید شکل، اندازه و رنگ مار را به خاطر بسپارید. شما باید به متخصصان مراقبت های بهداشتی مشخصات مار را بدهید تا در شناسایی آن کمک کنید.

ب) درمان مارگزیدگی با طب سنتی

از جمله اقدامات اورژانسی هنگام مار گزیدگی ، استفاده از گیاهان دارویی برای تسکین و کنترل درد است:

روغن اسطوخدوس

احساس اضطراب و استرس پس از مارگزیدگی برای همه رخ می دهد. اما علاوه بر حفظ آرامش، می توانید از چند قطره روغن اسطوخودوس یا روغن معطر دیگری برای رفع اضطراب در ناحیه ی پشت گوش استفاده کنید.

همچنین شما می توانید روغن اسطوخودوس را به طور مستقیم در منطقه ی آسیب دیده استعمال کنید. این امر باعث می شود منطقه آسیب دیده تسکین بیابد. طی چند ساعت پس از استفاده از این روغن مشکل تا حدی بهبود می یابد.

روغن نارگیل

روغن نارگیل با خواص دارویی که دارد می تواند با باکتری ها، انگل ها و ویروس ها مبارزه کند. ثابت شده است که این روغن از روند بهبود زخم حمایت می کند. شما می توانید مقدار کمی از روغن نارگیل را در منطقه ی آسیب دیده بمالید و از باند برای پیچیدن ناحیه استفاده کنید.

برگ بارهنگ

برگ بارهنگ در درمان نیش مار بسیار موثر است. این گیاه به راحتی در دسترس است، و همیشه می توانید تنتور برگ بارهنگ را همراه داشته باشید. این گیاه به دلیل داشتن ترکیبی که به طور طبیعی زهر مار را از بدن شما خارج می کند، به عنوان یکی از موثرترین درمان های خانگی مارگزیدگی محسوب می شود. علاوه بر این، خواص قابض این برگ نیز باعث کاهش التهاب و درد ناشی از نیش مار می شود.

زردچوبه

پس از ایجاد یک ترومای خاص وقتی که سموم وارد بدن شما می شوند مثل زمانی که دچار مارگزیدگی می شوید، ممکن است احساس درد و التهاب داشته باشید و یک سری عوارض جانبی را به مدت چند روز، چند هفته یا حتی چند ماه احساس کنید. بنابراین، استفاده از مکمل های با کیفیت زردچوبه و اضافه کردن زردچوبه ی تازه به رژیم غذایی روزانه می تواند به کاهش درد و کاهش التهاب کمک کند. با این وجود، در صورتی که یک مار سمی شما را نیش بزند، باید قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک مشورت کنید، زیرا نیش برخی از انواع مار بر انعقاد خون تاثیر می گذارند.

زغال چوب

کسانی که اهل پیاده روی، سفر، کمپینگ یا کشاورزی و چیزی شبیه به این ها هستند باید حتما مقداری زغال چوب فعال همیشه همراه داشته باشند. این ماده یکی از بهترین جاذب های طبیعی است و می تواند برای از بین بردن درد زمانی که مار نیش تان می زند، مورد استفاده قرار بگیرد. به منظور استفاده از زغال چوب فعال به عنوان یک درمان خانگی برای نیش مار، می توانید مراحل زیر را انجام دهید:

• قاشق چایخوری از پودر زغال چوب فعال را با آب مرطوب کنید.
• آن را به طور مستقیم روی منطقه ی آسیب دیده استعمال کنید.
• این ماده می تواند سم یا بزاق را که در محل گزش قرار دارد جذب کند تا سریعا بهبود یابد.

خاک رس بنتویت

از خاک رس بنتونیت به طور مستقیم در ناحیه ی آسیب دیده استفاده کنید، سپس آب زیادی بنوشید تا سموم از بدن تان خارج شوند. برای این که سریع تر به نتیجه برسید، خاک رس بنتونیت را همراه با زغال چوب استفاده کنید.

ممنوعیت های هنگام مارگزیدگی

روی زخم شکاف یا بریدگی ایجاد نکنید

تفکر رایج این است که برش دادن زخم می تواند به خروج سم کمک کند. با این حال، آزمایش ها ثابت کرده اند که این روش تاثیری ندارد و تازه اگر از یک چاقوی کثیف استفاده کنید ممکن است سبب بروز عفونت شوید.

از دهان تان برای مکش زخم استفاده نکنید

وقتی با دهان تان روی زخم مکش ایجاد می کنید، ممکن است سم را وارد دهان تان کنید. علاوه بر این، دهان شما دارای باکتری های زیادی است، و همین ممکن است سبب بروز عفونت شود.

از یخ استفاده نکنید یا زخم را در آب فرو نکنید

مراقبت از بافتی که آسیب ندیده برای مدت طولانی بسیار مهم است. استفاده از یخ یا آب از این امر حمایت نمی کند زیرا باعث کاهش گردش خون می شود. کمپرس سرد می تواند جریان خون را به حداقل برساند، باعث جمع شدن سم در بافت های شما شود، و این امر می تواند آن ها را نابود کند.

روی محل نیش مار ادرار نکنید

این ایده به اندازه ی نام اش احمقانه است. بسیاری از مردم فکر می کنند که ادرار کردن بر روی نیش به خنثی کردن سموم کمک می کند. واقعیت این است که ادرار به رفع این مشکل کمکی نمی کند.

از شوک الکتریکی استفاده نکنید

شوک الکتریکی ممکن است به شما آسیب برسانند. ضمن این که تاثیرگذاری آن اصلا ثابت نشده است.