شرح دعا
آیتالله مجتهدی تهرانی در شرح فراز دعای روز بیست و دوم ماه رمضان ‘َاللّهمَّ افتَح لی فیه ابوابَ فَضلكَ’ میگوید: خدایا، دربهای فضل خودت را به روی من باز كن! خدا به فضل خودش معامله میكند و اگر بخواهد به عدل خودش معامله كند، كار ما خراب میشود. برخی در دعای قنوت میخوانند: ‘اللهم عاملنا به فضلك و لا تعاملنا بعدلك’ كسی گفت كه خدایا، من این همه دعا و نماز میخوانم؛ تازه منت سرم میگذاری، با من به عدلت معامله كن. تا اینكه محكوم به اعدام شد. از طرف پیامبر زمان به او گفتند كه خودت گفتی خدا به عدلش با تو معامله كن. روزی یك مگس را اعدام كردی و خدا به عدل خودش معامله كرد؛ تو مگسی را اعدام كردی و خدا تو را اعدام میكند.
وی ادامه میدهد: در قرآن آیهای است كه هر پیشامدی كه برای شما اتفاق میافتد، محصول اعمال زشت خودتان است. با این حال خداوند خیلی از اعمال بندگان را ندید میگیرد. ندید گرفتن خیلی از كارهای ما توسط خدا، فضل است و اگر بخواهد همه كارهای ما را حساب كند، عدل است. یادتان باشد اگر خدا بخواهد به عدل با ما معامله كند، كار ما زار میشود.
آیتالله مجتهدی تهرانی در شرح فراز ‘وَ اَنزل عَلَیّ فیه بَرَكاتكَ’ اظهار می دارد: اینجا میخوانیم كه خدایا بركات خودت را نیز بر ما نازل كن! بركات چیست؟ برخی عمر با بركت دارند، چه اهل علم چه غیر اهل علم. دستگیری و انجام كار خیر را بركت مینامند. معنی این فراز این است كه عمر با بركت داشته باشیم. اگر پولداریم كار خیر انجام دهیم و اگر عالمیم شاگرد تربیت كنیم و كتاب دینی بنویسیم.
این استاد اخلاق ادامه میدهد: هر عالمی و آخوندی باید كار و تدریسی داشته باشد و نگوید كه پیش نمازی مسجد، كار و شغل من است. عالم اگر تدریس، تالیف و تربیت شاگرد داشت، عمرش با بركت است.
این استاد برجسته اخلاق در ادامه بیان میكند: علامه مجلسی از جمله كسانی بود كه عمر با بركت كرد و كتاب ارزشمند بحار ایشان 110 جلد است. از آنهایی كه تازه به حوزههای علمیه میآیند تا تحصیل كنند، میخواهم كه فقط پیش نماز نشوند و با كار و تلاش خودشان را به درجه حضرات جوادی آملی و حسنزاده آملی برسانند.
آیتالله مجتهدی تهرانی همچنین در خصوص فراز ‘وَوَفّقنی فیه لموجبات مَرضاتك’ تشریح میكند: خدایا، در كارهایی كه سبب رضایت توست، من را موفق گردان! یادتان باشد كه كارهای نیك، موجبات رضایت پروردگار را فراهم میكند. اگر بتوانیم به مستحقان كمك كنیم، برای دختران دم بخت بیبضاعت جهیزیه تهیه كنیم، مسبب رضایتمندی خداوند میشوم.
وی تاكید میكند: اگر من این دعا را بخوانم ولی كاری نكنم كه خدا از من راضی شود، فایده ندارد.
این استاد اخلاق در شرح ‘واسكنّی فیه بحبوحات جَنّاتكَ’ میگوید: خدایا من را واسط بهشت ساكن كن! فلسفه وسط بهشت را نمیدانم و شاید اولیاء و انبیاء در آنجا ساكن هستند. به هر حال بهترین جای بهشت در وسط آن است كه در دعای روز بیستودوم ماه رمضان از خدا میخواهیم آن را نصیب ما گرداند.
وی در توضیح بخش پایانی دعای ماه رمضان میگوید:در پایان دعا میخوانیم ‘یا مجیبَ دَعوَه المضطَرّینَ’ یعنی ای خدایی كه دعای بیچارهها را اجابت میكند، این چند دعا را درباره من استجابت كن!
نماز شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان
هشت ركعت نماز بخواند به هر سوره اى كه میسر شود.
اعمال مخصوص شب بیست و سوم رمضان
اول: خواندن سوره عنکبوت و روم که حضرت صادق علیه السلام قسم یاد فرموده که خواننده این دو سوره در این شب از اهل بهشت است.
دوم: خواندن سوره حم دخان
سوم :خواندن سوره قدر هزار مرتبه از اعمال شب بیست و سوم ماه رمضان توصیه شده است.
چهارم: آنکه تکرار کند در این شب بلکه در تمام اوقات دعای فرج را.
پنجم: بخواند: اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ أَوْسِعْ لِی فِی رِزْقِی وَ أَصِحَّ لِی جِسْمِی وَ بَلِّغْنِی أَمَلِی وَ إِنْ کُنْتُ مِنَ الْأَشْقِیَاءِ فَامْحُنِی مِنَ الْأَشْقِیَاءِ وَ اکْتُبْنِی مِنَ السُّعَدَاءِ فَإِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتَابِکَ الْمُنْزَلِ عَلَى نَبِیِّکَ الْمُرْسَلِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ
ششم: بخواند: اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ فِیمَا تُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عَامِی هَذَا الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ لِی فِی رِزْقِی
هفتم: بخواند این دعا را که در اقبال است:
یَا بَاطِنا فِی ظُهُورِهِ وَ یَا ظَاهِرا فِی بُطُونِهِ وَ یَا بَاطِنا لَیْسَ یَخْفَى وَ یَا ظَاهِرا لَیْسَ یُرَى یَا مَوْصُوفا لا یَبْلُغُ بِکَیْنُونَتِهِ مَوْصُوفٌ وَ لا حَدٌّ مَحْدُودٌ وَ یَا غَائِبا [غَائِبُ] غَیْرَ مَفْقُودٍ وَ یَا شَاهِدا [شَاهِدُ] غَیْرَ مَشْهُودٍ یُطْلَبُ فَیُصَابُ وَ لا یَخْلُو [لَمْ یَخْلُ] مِنْهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَا بَیْنَهُمَا طُرْفَهَ [طَرْفَهَ] عَیْنٍ لا یُدْرَکُ بِکَیْفٍ [بِکَیْفَ] وَ لا یُؤَیَّنُ بِأَیْنٍ [بِأَیْنَ] وَ لا بِحَیْثٍ [بِحَیْثُ] أَنْتَ نُورُ النُّورِ وَ رَبُّ الْأَرْبَابِ أَحَطْتَ بِجَمِیعِ الْأُمُورِ سُبْحَانَ مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لا هَکَذَا غَیْرُهُ
پس دعا میکنی به آنچه بخواهى.
غسل شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان
هشتم: آنکه غیر از غسل اوّل شب غسلى نیز در آخر شب کند و بدان که از براى غسل و احیاء این شب و زیارت امام حسین علیه السلام و صد رکعت نماز فضیلت بسیار و تاکید شده شیخ در تهذیب روایت کرده از ابوبصیر از حضرت صادق علیه السلام که فرمود در شبى که امید مى رود شب قَدر باشد، صد رکعت نماز کن. بخوان در هر رکعت قُلْ هُوَاللّهُ اَحَدٌ را ده مرتبه.
گفتم فدایت شوم اگر قوّت نداشته باشم ، ایستاده بجا آورم؟ فرمود: نشسته بجا آور . گفتم اگر قوّت نداشته باشم، نشسته بجا آورم؟ فرمود: بجا آور به همان حالى که به قفا خفته اى در فراش خود.
و از دعائم الاسلام روایت است که حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ آله در دهه آخر ماه رمضان رخت خواب خود را جمع مى کرد و کمر همت خود را محکم مى بست براى عبادت و در شب بیست و سیم اهل خود را بیدار مى کرد و آنها را که خواب رُبُوده بود آب به صورتشان میپاشید و حضرت فاطمه صلوات الله علیها نمى گذاشت در این شب احدى از اهلش بخوابد و علاج مى فرمود خواب آنها را به کمى طعام و مهیا مى کرد آنها را براى احیای آن شب از روز.
یعنى امر مى فرمود که روز را خواب و استراحت کنند که شب خوابشان نبرد و احیا بدارند و مىفرمود محروم کسى است که از خیر امشب محروم بماند و روایت شده که حضرت صادق علیه السلام سخت مریض شده بود، چون شب بیست و سوم ماه رمضان شد موالى خود را امر فرمود که حرکتش دادند، به مسجد بردند و آن شب را در مسجد بود تا به صبح علامه مجلسى (ره) فرموده که هر مقدار قرآن که ممکن باشد در این شب بخواند و دعاهاى صحیفه کامله را بخواند. خصوصاً دعاى مکارم الاخلاق و دعاى توبه و روزهاى این شبها را نیز باید حرمت داشت و به عبادت و تلاوت و دعا به سَر آورد؛ زیرا که در احادیث معتبره وارد شده است که روز قدر در فضیلت مثل شب قدر است.