آداب و فنون تمیز کردن گوش | بایدها و نبایدها + نکات مهم

تمیز کردن گوش در حفظ سلامتی گوش و شنوایی فرد بسیار اهمیت دارد اما تمیز کردن گوش اصولی دارد که باید قبل از هر اقدامی آن ها را بدانید تا با روش های ناصحیح به گوش خود آسیب نرسانید. تانما در این مطلب شما را با علل و نشانه های جرم گوش و روش های تمیز کردن گوش آشنا می کند؛

جرم گوش چیست ؟

جرم گوش که معمولاً با اصطلاح پزشکی سرومن شناخته می­شود، ماده­ای خاکستری، نارنجی، قهوه­ای و یا زرد رنگ است که در مجرای گوش انسان و سایر پستاندارن ترشح می­شود. جرم گوش شامل سلول­های پوستی جدا شده، موها و ترشحات غدد تولید کننده جرم در قسمت خارجی مجرا می­باشد.

جرم یا سرومن در قسمت غضروفی مجرای گوش (یک سوم خارجی) تولید می­شود و عناصر اصلی آن عبارتند از اسیدهای چرب با زنجیره بلند (اشباع شده و اشباع نشده)، الکل، اسکوالن و کلسترول.

به طورطبیعی جرم تولید شده به تدریج و مرتباً از طرف پرده­ی گوش به سمت بیرون حرکت می­کند و با حرکات فک این ذرات جرم خشک شده از کانال گوش خارج می­شوند. حرکات فک به تمیز شدن طبیعی گوش­ها کمک می­کند.

رنگ های جرم گوش

سبز و زرد پر رنگ

تعریق زیاد ممکن است باعث ورود عرق به درون گوش و مخلوط شدن آن با جرم­ گوش شود و حالت آبکی به موم گوش دهد. اما اگر عرق نکرده­اید و جرم­ گوش آبکی سبز یا زرد پررنگ است، این می تواند نشانه عفونت گوش باشد. اگر اخیراً متوجه شده اید که جرم داخلی گوش شما آبکی و رقیق شده است، می تواند نشانه التهاب و آماس داخلی گوش باشد. به همین خاطر ضروری است که به پزشک متخصص مراجعه کنید.

جرم گوش خاکستری

اگر جرم­ گوش شما به جای زرد، خاکستری بود و هیچ نشانه دیگری وجود نداشت، جای نگرانی نیست. این فقط می­تواند در نتیجه گرد و غبار باشد. این رنگ در میان شهرنشین ها به ویژه شهروندان کلان شهرها کاملا عادی است زیرا این مناطق دارای آب و هوای آلوده و مملو از سرب و گرد وخاک هستند.

جرم گوش به رنگ قهوه ای تیره

اگر واکس داخلی گوش بیشتر از همیشه، غلیظ­ تر و تیره ­تر است، نشانگر این است که بدن فرد تحت تاثیر استرس فراوانی قرار داشته است. برای رفع این مشکل باید چندین روز آرام باشید و در یک مکان عاری از استرس و نگرانی، استراحت کنید.

جرم گوش به رنگ مشکی

اگر این اتفاق فقط یک بار روی داد، جایی برای نگرانی وجود ندارد. البته، اگر گوش ها خارش داشتند و این خارش به مرور بیشتر شد، بایستی حتماً به پزشک مراجعه کنید زیرا این رنگ مشکی می­تواند نشانه عفونت های قارچی باشد.

جرم گوش به رنگ سفید

این رنگ نشانه کمبود ویتامین و میکرولیت­های ضروری برای بدن است که از جمله می­توان به آهن و مس اشاره کرد. در صورت مشاهده این جرم گوش، باید موادی همانند انواع لوبیاها و جو را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. همچنین بد نیست یک دوره کوتاه، به مصرف قرص­های مکمل روی بیاورید.

علت تشکیل جرم مومی در گوش

به وجود آمدن این جرم، طبیعی است و برای چرب نگه داشتن گوش تولید می شود. اگر جرم گوش نبود، درون این عضو از بدن احساس خشکی و خارش آزارمان می داد. جرم گوش، خاصیت ضدمیکروبی هم دارد و این یعنی، گوش ها می توانند به طور خودکار خودشان را تمیز نگه دارند. جرم موجود در گوش مانند یک نگهبان، کار پالایش گرد و غبار و آلودگی های خارجی را انجام می دهد و با به دام انداختن آلودگی های بیرونی، مانع از ورودشان به درون گوش می شود.

وقتی که شروع به جویدن می کنید و فک را تکان می دهید، به خروج جرم های قدیمی گوش از کانال بیرونی گوش به سمت دروازه خروجی کمک می کنید. جرم هایی که به دروازه گوش می رسند، معمولا خشک هستند و از گوش خارج می شوند. جرم یا همان آشغال گوش در نواحی عمیق درونی کانال آن ساخته نمی شود بلکه در لایه های بیرونی شکل می گیرد.

پس تنها علت اینکه گوش با جرم های موجود در آن در نواحی عمیق تری مانند نزدیک و پشت پرده خود دچار کیپ شدن ناشی از تجمع جرم ها می شود، استفاده از گوش پاک کن و وسایل مشابه آن است. اینها می توانند باعث به عقب رانده شدن جرم ها در گوش شوند و آن را کیپ و مسدود کنند.

نشانه های جرم گرفتن گوش

• خارش
• گوش درد
• عفونت گوش
• احساس پری در گوش
• وزوز گوش که صدای زنگ زدن در گوش است.
• سرفه، به دلیل فشار ناشی از انسداد، باعث تحریک عصب در گوش می شود.
• سرگیجه یا احساس عدم تعادل که می تواند منجر به سرگیجه شدید و حالت تهوع شود.

علل گرفتگی گوش

• انسداد شیپور استاش
• ارتفاع بالا
• جرم گوش
• نوروم آکوستیک (تومور عصب شنوایی)

علل خارش گوش

• عفونت گوش
• گوش های خشک
• حساسیت غذایی
• انسداد مجرا با جرم گوش
• سمعک
• گوش شناگر
• رینیت آلرژیک
• بیماری های پوستی

بایدهای تمیز کردن گوش

• جرم گوش معمولا بدون نیاز به مداخله شما از گوش تان خارج می شود. در صورتی هم که به راحتی از گوش خارج نشود، بهترین و مناسب ترین راه، مراجعه به پزشک است.
• بهتر است بعد از استحمام چند دقیقه ای گوش خود را در مسیر باد گرم سشوار قرار دهید تا داخل کانال گوشتان خشک شود.
• بهتر است اگر دچار مشکل شنوایی هستید، قبل از انجام هر کاری در راستای تمیز کردن گوش هایتان، با پزشک معالج خود مشورت کنید.
• افرادی که سمعک دارند بسیار مهم است که سمعک هایشان را تمیز نگه دارند. اگر سمعک های شما کثیف باشند، تمیز کردن و شستشوی گوش هایتان عملاً بی معنی خواهد بود.

نبایدهای تمیز کردن گوش

• یادتان باشد که استفاده از پنبه، گوش پاک کُن و هر شئ نوک تیز دیگری برای گوش به شدت اشتباه است.
• اگر مشکل گوش تان فقط تجمع جرم نباشد و پای چیز جدی تری به میان باشد، استفاده از هیدروژن پرواکسید یا آب اکسیژنه می تواند شرایط را وخیم تر کند.
• تحقیقات نشان می دهد که شمع گوش هم در تمیز کردن گوش، مؤثر نیست و ممکن است باعث جراحت شود.
• برای تمیز کردن از آب سرد استفاده نکنید زیرا ممکن است موجب سرگیجه شود.
• اسپری یا مایع را برای تمیز کردن با فشار به داخل گوش هدایت نکنید زیرا می توانید به گوش داخلی و پرده گوش آسیب برساند.
• از روغن داغ استفاده نکنید. زیرا می تواند پوست داخل گوش را بسوزاند و منجر به عفونت گوش شود.
• از مصرف زیاد و خودسرانه محصولات نرم کننده ی جرم گوش خودداری کنید.
• به شما توصیه می شود که بعد از استحمام، برای خشک کردن گوش و خارج کردن جرم گوش که احتمالا نم خورده است و راحت تر خارج می شود، از انگشت یا اپلیکاتور استفاده نکنید.

روش های تمیز کردن گوش

الف) روش های خانگی تمیز کردن گوش

آب نمک

• یک قاشق نمک را در نیم فنجان آب گرم مخلوط کنید تا نمک کاملا حل شود.
• تکه ای پنبه را در محلول نمک خیس کنید.
• گوش آسیب دیده را به سوی آسمان بچرخانید. توپ پنبه ای را روی سوراخ گوش بچکانید و چند قطره آب شور را در گوش بریزید.
• سه تا پنج دقیقه در همان موقعیت بمانید.
• بعد، سر خود را به جهت مخالف بچرخانید تا آب نمک بیرون بیاید.
• برای پاک کردن موم نرم شده قسمت بیرونی گوش را با یک پارچه تمیز پاک کنید.

پارچه مرطوب

یک پارچه یا دستمال کاغذی را با آب ولرم مرطوب کنید. بعد از چلاندن آب اضافه حوله یا دستمال با آنها سطح بیرونی گوش را پاک کنید. اما هرگز و هرگز فراموش نکنید که فرو کردن اشیای مختلف در گوش اصلا کار درستی نیست و برای پاک سازی هم فقط باید روی قسمت بیرونی آن متمرکز شوید.

پراکسید هیدروژن

قسمت های مساوی پراکسید هیدروژن و آب را خوب مخلوط کنید تا محلول تولید شود. محلول را به قطره چکان گوش منتقل کرده و در حالی که سر خود را به یک طرف متمایل می کنید چند قطره در گوش آسیب دیده بچکانید. 10-20 دقیقه صبر کنید تا محلول موم سفت شده را رقیق کند.

سپس با استفاده از یک سواب پنبه به آرامی دهانه مجرای گوش را تمیز کنید. این دارو را بدون تأیید پزشک امتحان نکنید و هرگز از پراکسید هیدروژن رقیق نشده استفاده نشود. زیرا می تواند به گوش داخلی آسیب جدی برساند.

گلیسیرین

قطره چکان گوش را با گلیسیرین پر کنید. گوش آسیب دیده را به یک سمت متمایل کنید و 3-4 قطره گلیسیرین در گوش بچکانید. دهانه گوش خود را با یک پنبه بسته و سپس سر خود را به موقعیت طبیعی خود برگردانید. پنبه را حداقل برای چند ساعت جدا نکنید. پس از آن می توانید آب گرم را به آرامی در گوش بچکانید تا موم نرم شده خارج شود.

آب گرم

گوش خارجی را به سمت بالا بچرخانید. با کشیدن قسمت خارجی گوش، به سمت بالا و پشت، کانال گوش خود را صاف کنید. با استفاده از سرنگ آب گرم را به آرامی در گوش آسیب دیده خود بچکانید. گوش را به سمت پایین بچرخانید تا آب آن خارج شود. افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده یا نقض سیستم ایمنی باید از این روش اجتناب کنند زیرا پس از آن به احتمال زیاد به عفونت گوش خارجی مبتلا می شوند.

ماساژ گوش

انگشتان خود را به مقداری روغن گرم آغشته کرده و از آنها برای ماساژ قسمت پشت لاله گوش استفاده کنید و فقط فشار آرامی وارد کنید. چند دقیقه ماساژ به نرم شدن و جدا شدن موم کمک می کند تا دفع آن راحت تر شود. در حالی که دهان خود را باز و بسته می کنید، لاله گوش خود را بکشید تا جرم را به سمت دهانه گوش بکشید. با استفاده از یک پارچه نرم جرمی را که به گوش خارجی رسیده است پاک کنید.

قبل از استفاده ازاین روش باید گوش خود را با روش مناسب ماساژ دهید. حرکت اشتباه می تواند با فشار دادن موم به داخل، وضعیت را بدتر کند. می توانید به مدت چند روز از هر یک از نرم کننده های ذکر شده در بالا استفاده کنید تا جرم گوش را به خوبی روان شده و از جای خود خارج شود و سپس با استفاده از شستشو گوش آن را به آرامی از مجرای گوش خارج کنید.

ب) توصیه های طب سنتی برای تمیز کردن گوش

جوش شیرین

1 قسمت جوش شیرین و 10 قسمت آب معمولی یا شور را مخلوط کنید. سر خود را به یک طرف چرخانده و چندین قطره از این محلول را با استفاده از قطره چکان در گوش آسیب دیده بچکانید. اجازه دهید محلول به مدت 10-20 دقیقه بماند و سپس با استفاده از یک سرنگ آب گرم را به آرامی داخل گوش بچکانید.

جریان آب جرم را به سمت دهانه گوش حرکت می دهد و پس از آن می توانید با دستمال یا پارچه نرم آن را پاک کنید. اگر جوش شیرین در دست ندارید می توانید از آب گرم یا نمک نیز برای این منظور استفاده کنید.

قبل از استفاده از این دارو با پزشک خود مشورت کنید تا بعداً از عوارض آن جلوگیری شود. همیشه جوش شیرین را در آب کافی رقیق کنید تا از آسیب دیدن گوش داخلی خود جلوگیری شود و اگرعفونت گوش یا لاله گوش سوراخ دارید این درمان برای شما مناسب نیست. علاوه بر این، افرادی که از هر قطره گوش دیگری استفاده می کنند یا به هر قطره گوش حساسیت دارند، باید هنگام استفاده از این دارو بیشترمواظب باشند.

مخلوط سرکه و الکل

قسمت های مساوی سرکه سفید و الکل را در یک کاسه مخلوط کنید تا محلول ایجاد شود. سر خود را به طرفین بچرخانید تا گوش آسیب دیده به سمت بالا باشد. با استفاده از قطره چکان گوش یا پنبه 2-3 قطره از این محلول را درون گوش قرار دهید. اجازه دهید مایع به مدت 10-20 دقیقه در مجرای گوش بماند.

گوش آسیب دیده را به سمت پایین برگردانید تا مایعات اضافی خارج شود. برای پاک کردن جرم گوش از دهانه مجرای گوش احتمال دارد از یک سواب پنبه استفاده کنید. در مورد اینکه این دارو بی خطر است با پزشک خود مشورت کنید.

روغن زیتون

• کمی روغن زیتون را گرم کنید.
• با استفاده از قطره چکان، سه یا چهار قطره روغن گرم را در گوش آسیب دیده بریزید.
• اجازه دهید ۱۰ دقیقه این روغن در گوش بماند تا موم گوش نرم شود.
• سر خود را به سمت دیگر بچرخانید و روغن و موم را تمیز کنید.
• می توانید از روغن خردل نیز استفاده کنید.

روغن بادام

• دمای روغن بادام را به دمای اتاق برسانید و یک قطره چکان را با آن پر کنید.
• گوش آسیب دیده را به سمت بالا نگه دارید و سپس پنج قطره روغن بادام را در آن بریزید.
• 10 تا ۱۵ دقیقه در این حالت بمانید تا روغن به موم سفت شده رسوخ کند.
• سرتان را بچرخانید تا موم و روغن از آن خارج شود.
• گوش و موم با یک پارچه نرم تمیز کنید.

ج) درمان پزشکی برای جرم گوش

قطره گوش

پزشک از قطره گوش برای نرم کردن موم و برداشتن آسان تر آن استفاده می کند. فرد مبتلا به لاله گوش سوراخ دار یا عفونت گوش فعال نباید از قطره گوش استفاده کند. برای استفاده از قطره های گوش، افراد باید سر خود را کج کنند تا گوش آسیب دیده رو به بالا باشد، یک یا دو قطره از آن را در گوش بریزند و 1-2 دقیقه سر خود را به همان صورت نگه دارند. سپس باید سر خود را دوباره کج کنند تا گوش آسیب دیده به سمت پایین باشد و اجازه دهد هر مایعی تخلیه شود.

اگر افراد این کار را دو بار در روز انجام دهند، معمولاً ظرف 2 هفته جرم گوش خارج می شود. بهتر است این کار را در شب و هنگام خواب انجام داد. افراد هرگز نباید از پنبه یا چیز دیگری برای استخراج جرم گوش استفاده کنند. قرار دادن اشیا در مجرای گوش می تواند به بافت های حساس گوش آسیب برساند و اثر آن را بدتر کند.

شستشوی گوش

بسته هایی برای شست وشوی گوش در داروخانه ها عرضه می شود اما برای این کار بهتر است به مطب پزشک مراجعه کنید و این کار را تحت نظر فردی خبره انجام بدهید. پزشکان قبل از شروع شست وشو از قطره هایی مخصوص استفاده می کنند.

روند شست وشوی گوش به این ترتیب است که قبل از استفاده از قطره و آب برای شستن گوش، دمای آنها باید به دمای بدن نزدیک شود. اگر دمای آنها مناسب نباشد و مثلا داغ در گوش ریخته شوند، امکان بروز مشکلاتی مانند سرگیجه به وجود خواهد آمد.

در فرایند شست وشوی گوش از یک سرنگ استفاده می شود تا محلول و آب را به داخل کانال گوش تزریق کند. قطره های لازم قبل از شست وشوی گوش هم باید ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل به داخل گوش فرد ریخته شوند. لازم است، فرد سر خود را کج نگه دارد تا قطره کاملا به درون کانال گوش راه پیدا کند.