روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان اغلب در سنین جوانی افراد را درگیر می کند و طبق بررسی ها مردان بیشتر از زنان درگیر این عارضه می شوند. البته علت اصلی ابتلا به این بیماری هنوز مشخص نیست. تانما در این مطلب نکاتی خوبی را در خصوص علل و علائم روماتیسم ستون فقرات مطرح می کند؛

اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست ؟

اسپوندیلیت آنکیلوزان یا گرفتگی عضلات کمر که با نام های بیماری ماری اشترومپل (Marie-Strumpell) یا بیماری بشترو (Bechterew) نیز شناخته می شود، نوعی آرتریت التهابی است که عمدتاً ستون فقرات را درگیر می کند. استخوان های ستون فقرات یا همان مهره ها پس از چند سال به هم جوش می خورد و در نتیجه ستون فقرات خشک و غیرمنعطف می شود:

  • آنکیلوز: مفصل ها به هم جوش می خورد و ثابت و غیرمتحرک می شود.
  • اسپوندیلیت: مفصل های فاست و مهره های ستون فقرات ملتهب می شود.

اسپوندیلیت آنکیلوزان غالباً در مفصل های ساکروایلیاک رخ می دهد ـ مفصل های ساکروایلیاک پایین ستون فقرات را به استخوان های لگن متصل می کنند. البته دیگر بخش های ستون فقرات نیز ممکن است درگیر اسپوندیلیت آنکیلوزان بشود و در نتیجه علائم و عوارض در دیگر نقاط بدن نیز بروز یابد.

اسپوندیلیت آنکیلوزان گاهی اوقات بر حالت اندامی نیز اثر می گذارد ـ برای مثال بیمار گوژپشت می شود. پزشکان گوژپشتی یا انحنای غیرعادی و خم شدن رو به جلوی بالای ستون فقرات را کیفوز می گویند.

شیوع اسپوندیلیت آنکیلوزان

بیماری معمولا در دهه های دوم و سوم آغاز می شود و میانگین سن ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان ۲۳ سالگی است. میزان شیوع در مردان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از زنان است.

علل روماتیسم ستون فقرات

التهاب در واقع راهکار سیستم ایمنی بدن برای مقابله با بیماری و آسیب دیدگی است. مواد شیمیایی و سلول های جریان خون حین بروز واکنش التهابی به سرعت برای محافظت از بافت سالم اقدام می کنند و آسیب دیدگی را ترمیم می کنند. این واکنش به درد، تورم و علائم دیگر دامن می زند.

واکنش التهابی در بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان با حالت عادی تفاوت دارد و واکنش التهابی در بخش های سالم بدن، از جمله ستون فقرات و مفصل های ساکروایلیاک رخ می دهد. پزشکان هنوز کاملاً از علت اسپوندیلیت آنکیلوزان اطلاع ندارند.

عوامل خطرزا

  • جنسیت: کارشناسان در گذشته تصور می کردند که آقایان نه برابر بیشتر از بانوان مستعد ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند.
  • سابقه خانوادگی: اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ تان به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا باشند، احتمال دچار شدن شما به این بیماری نیز بیشتر می شود.
  • دارا بودن نشانگرHLA-B27:آنتی ژن لکوسیت انسانی B27 (HLA-B27) پروتئینی است که ممکن است در خون تان وجود داشته باشد. این آنتی ژن در خون اکثر افراد سفیدپوست مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان و تقریباً نیمی از سیاه پوستان مبتلا به این بیماری یافت شده است.
نشانه های روماتیسم ستون فقرات

علل روماتیسم ستون فقرات

نشانه های روماتیسم ستون فقرات

  • درد در ناحیه کمری همراه با سفتی صبگاهی همراه با احساس ناراحتی عمومی و گاهی درد شبانه مهم ترین علائم این بیماری هستند.
  • درد هنگام فشار بر مفاصل ساکروایلیاک تشدید می شود.
  • در بسیاری از موارد مهره های گردنی نیز درگیر شده و دامنه حرکتی بخصوص هنگام خم شدن به طرفین کاهش می یابد.
  • حرکات کمر و دامنه حرکتی ستون فقرات محدود می شود.
  • لوردوز کمری از بین می رود.
  • درگیری مهره های سینه ای و محدود شدن حرکات در موارد پیشرفته بیماری دیده می شود.
  • درگیری مفاصل ران و شانه و درد و محدودیت حرکات این مفاصل نیز ممکن است رخ دهد.
  • تغییرات مفصل ساکروایلیاک و از بین رفتن لبه های پایینی مفصل
  • وجود استخوان سازی نابجا در محل اتصال سر به گردن

عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان

در صورتی که بیماری به موقع تشخیص داده نشود و یا درمان های مناسب برای بیمار انجام نگیرد می تواند موجب ناتوانی بیمار و بروز مشکلات عدیده ای شود. برخی عوارض این بیماری که با پیشرفت آن رخ می دهند عبارتند از :

  • از بین رفتن لوردوز کمری و گردنی
  • دفورمیتی در مفاصل زانو وران
  • تشدید کیفوز پشتی
  • نارسایی احتقانی قلب
  • التهاب چشم که به ندرت منجر به کوری می گردد.
  • آمیلوئیدوز
  • بیماری دریچه قلب
  • بیماری گوارشی
  • بیماری ریوی
  • تحت فشار قرار گرفتن عصب که باعث کرختی اندام ها می گردد.
  • ناتوانی و بی حرکتی دایمی

تشخیص گرفتگی و خشکی عضلات کمر

پزشک پروندۀ پزشکی و علائم بیمار را بررسی می کند و معاینه بالینی انجام می دهد. ممکن است پزشک برای بررسی دامنۀ حرکتی از بیمار بخواهد که حرکات خاصی را انجام دهد و کمر و پشت بدن را برای یافتن نقاط حساس به لمس در مفصل ها لمس کند.

چنانچه پزشک عمومی احتمال دهد که اسپوندیلیت آنکیلوزان می تواند علت کمردرد باشد، بیمار را برای تایید تشخیص به متخصص روماتولوژی ارجاع می دهد. متخصص روماتولوژی پزشکی است که در زمینه تشخیص و درمان عارضه های درگیر کننده مفصل ها و بافت های اطراف تخصص دارد. همچنین آزمایش های زیر نیز برای تشخیص روماتیسم ستون فقرات انجام می شود:

  • آزمایش خون: وجود پروتئین های نشان دهنده التهاب در بدن در نمونه خون بررسی می شود.
  • آزمایش خون جهت بررسی وجود ژن HLA-B27: این ژن در خون بسیاری از بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات وجود دارد.
  • رادیوگرافی: عکسبرداری رادیوگرافی از استخوان ها و مفصل های ستون فقرات انجام می شود.
  • اسکن MRI: اسکن ام آر آی از کمر گرفته می شود. ام آر آی تغییرات ناشی از اسپوندیلیت آنکیلوزان را سریع تر از رادیوگرافی و در مراحل ابتدایی نشان می دهد.
شیوع روماتیسم ستون فقرات

تشخیص خشکی و گرفتگی عضلات کمر

پیشگیری از روماتیسم ستون فقرات

شایان ذکر است بدلیل اینکه عامل اصلی ایجاد بیماری زمینه ژنتیک می باشد چندان نمی توان از بروز بیماری جلوگیری کرد . ولی نمی توان با بروز علائم مشکوک بلافاصله با پزشک مشورت نموده و بیماری را در مراحل اولیه شناخت و از گسترش بیشتر آن جلوگیری نمود .

روش های درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان

درمان خانگی و زندگی کردن با روماتیسم ستون فقرات

سیگار و دخانیات را ترک کنید

سیگار کشیدن نه تنها یکی از عامل های خطر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان است، بلکه بیماری را تشدید می کند، اثربخشی درمان را کاهش می دهد و ده ها ضرر دیگر دارد که حتماً با آن ها آشنا هستید. مسلماً می دانید که باید چکار کنید، باید سیگار را ترک کنید.

تغذیه سالم داشته باشید

هر چند رژیم غذایی خاصی برای بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد، برنامه غذایی متمرکز بر غذاهای کامل و مغذی می تواند به کنترل التهاب و همچنین نگه داشتن وزن در حد سالم کمک کند، عاملی که برای مدیریت بیماری بسیار مهم است. بهتر است میوه، سبزی، غلات سبوس دار و پروتئین های بدون چربی را در برنامه غذایی تان بگنجانید و مصرف الکل، مواد قندی، سدیم و چربی های اشباع را کاهش دهید. اگر به برنامه غذایی دقیق تر و منظم تری نیاز دارید، به متخصص تغذیه مراجعه کنید تا رژیم غذایی سفارشی را که متمرکز بر غذاهای سالم و محبوب تان باشد، برایتان تهیه کنند.

از وسایل کمکی استفاده کنید

اگر هنگام راه رفتن به کمرتان فشار می آید، از عصا، واکر و کفی های ارتوپدی استفاده کنید. از یاد نبرید که فعالیت ملایم علائم را تسکین می دهد، اما بی تحرکی علائم را تشدید می کند. همچنین وسایل کمکی دیگری هستند که می توانید برای راحت تر برداشتن اشیاء، سوار شدن به خودرو و کارهای دیگر از آن ها استفاده کنید.

کمپرس سرد و گرم

سرما درمانی التهاب را کاهش می دهد و گرما درمانی خشکی و سفتی مفاصل را برطرف می کند. پک های سرد و گرم را می توانید از داروخانه ها تهیه کنید.

مدیریت استرس

رفاه و سلامتی جسم و روان ارتباط تنگاتنگی با هم دارد. افراد مطمئنی، مانند دوستان، اعضاء خانواده یا گروه های پشتیبانی را پیدا کنید که بتوانید به راحتی با آنان دربارۀ بیماری تان صحبت کنید. راهکارهایی را برای کاهش و مدیریت استرس بیابید. اگر موقعیت تان غیرقابل تحمل و کلافه کننده شد، از پزشک یا متخصص سلامت روان کمک بگیرید.

از درمان های مکمل با احتیاط استفاده کنید

اگرچه پژوهش های چندانی وجود ندارد که سودمندی و اثربخشی درمان های مکمل را تأیید کند، علائم برخی بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان با استفاده از روش هایی مانند طب سوزنی و ماساژ ملایم تسکین پیدا می کند. پزشک معالج تان کمک می کند تا درمان های ایمنی را انتخاب کنید و حتی ممکن است شما را به متخصص درمان مورد نظر معرفی کند. البته شایان ذکر است که متخصصان درمان دستی را به دلیل خطر بالای آسیب دیدگی به بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان توصیه نمی کنند.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با ورزش

  • تمرین های کششی و تقویتی کمر
  • تمرین هایی برای حفظ حالت اندامی مناسب
  • تمرین های تنفس عمیق برای باز کردن عضلات قفسه سینه
  • تمرین هایی برای کشیدن ستون فقرات
  • حرکاتی که بخش های مختلف ستون فقرات را به کار می گیرد و دامنۀ حرکتی هر ناحیه را بهبود می دهد.
  • تمرین های ایروبیک؛ این تمرین ها ضربان قلب را افزایش می دهد و بیمار را به نفس نفس زدن می اندازد.
  • آب درمانی؛ بیمار حرکات خاصی را در استخر آب گرم انجام می دهد. آب درمانی برای مدیریت درد مفید است و توانایی حرکتی بیمار را بهبود می دهد.
درمان روماتیسم ستون فقرات با فیزیوتراپی

درمان روماتیسم ستون فقرات با ورزش

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با فیزیوتراپی

فیزیوتراپی یکی از بخش های مهم درمان این عارضه را شامل می شود. فیزیوتراپی قفسه سینه برای کمک به تنفس صحیح و تهویه هوا ضروری است. تمرینات فیزیوتراپی باید ساده و سبک بوده و بطور روزانه انجام شوند.

متخصص فیزیوتراپی برنامه تمرینی فیزیوتراپی را به گونه ای تنظیم می کند که به بهبود و حفظ تحرک مفصل و تحمل فیزیکی و تحرک کمک کند. درمان دستی توسط فیزیوتراپیست بر روی مفاصل درگیر نیز می تواند کمک کننده باشد.

متخصص فیزیوتراپی همچنین وضعیت های صحیح ایستادن، نشستن ، خوابیدن و انجام فعالیت ها را به بیمار آموزش می دهد. فیزیوتراپی در منزل نیز راهکار مناسبی برای درفت خدمات فیزیوتراپی برای بیمارانی است که دچار محدودیت های حرکتی شده اند.

اهداف فیزیوتراپی

  • حفظ تحرک عمومی
  • کاهش درد
  • حفظ و بهبود تحمل فیزیکی
  • متحرک سازی مفاصل و جلوگیری از دفورمیتی آن ها

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با کمربند طبی

نوع ویژه ای از بریس یا کمر بند طبی با نام TLSO که مانند یک کت می باشد به بیمار تجویز می شود که به منظور ثابت نگه داشتن قسمت میانی ستون فقرات است. این بریس برای مدت سه ماه یا بیشتر باید پوشیده شود. مدت زمان لازم برای پوشیدن بریس به میزان پیشرفت بیماری و وضعیت فعلی ستون فقرات و وجود شکستگی یا دفورمیتی در ستون فقرات بستگی دارد.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با گردن بند طبی

یک بریس مخصوص گردنی به نام HALO برای شکستگی های ستون فقرات ناشی از AS در ناحیه گردن استفاده می شود و علاوه بر بی حرکت نگه داشتن کشش ستون فقرات هم اعمال می کند. این بریس دارای میله هایی است که روی جمجمه قرار داده شده و توسط حلقه ای به دور سر به هم متصل شده و این حلقه توسط دو میله عمودی به کت که محکم به بالا تنه چسبیده ست وصل شده و از این طریق سر را بی حرکت نگه می دارد. این بریس نیز بسته به شدت بیماری برای مدت سه ماه یا بیشتر برای درمان گردن درد استفاده می شود.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با تزریق کورتیکواستروئید

کورتیکوستروئیدها مانند پردنیزولون می توانند در کاهش التهاب روماتیسم ستون فقرات موثر باشند؛ اما عوارض جانبی مصرف طولانی مدت آنها بسیار شدید است. تزریق کورتیکوستروئید به مفاصل ملتهب، موجب کاهش موقت درد ناشی از آرتریت یا ورم مفاصل می شود.

در مورد تاندون های آشیل، به دلیل احتمال از بین رفتن تاندون آشیل، بسیار به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین مفید بودن تزریق کورتیکواستروئید برای از بین بردن علائم خار پاشنه (درد پاشنه) روشن نیست.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با اوزون تراپی

در بین همه درمان هایی که تا به امروز شناخته شده اوزون درمانی یکی از موثرترین درمان ها به شمار می رود. اوزون درمانی در درمان بیماری های مختلف ستون فقرات مانند AS کاربرد دارد. اوزون روی بخش های مختلف بدن تاثیرات مفیدی دارد. این تاثیرات شامل غیرفعال سازی باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها ، از بین بردن تومورهای بدخیم، بهبود جریان خون، فعال سازی سیستم ایمنی، تحریک متابولیسم اکسیژن و ایجاد پراکسیدهاست.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با پلاسمای غنی از پلاکت

استفاده از روش های درمانی پزشکی بازساختی مانند درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) پی ار پی و سلول های بنیادی چنانچه در مراحل اولیه بیماری و پیش از اینکه در مفاصل آسیب های غیرقابل بازگشت ایجاد شود استفاده شوند موثرترین درمان هستند.

PRP یک روش تزریقی است که در آن به منظور تسریع مداوا و ترمیم بافت، غلظتی از فاکتورهای رشد بدن فرد بیمار به وی تزریق می شود. زمانی که از سلول های بنیادی بالغین در درمان تزریقی AS استفاده شود این سلول ها به عنوان ترمیم کننده های طبیعی، رشد مجدد بافت را تحریک کرده و جریان خون را در نواحی آسیب دیده مفاصل افزایش می دهند.

درمان دارویی اسپوندیلیت آنکیلوزان

پزشکان معمولاً ابتدا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) را برای کاهش درد و خشکی مفاصل تجویز می کنند. چنانچه بیمار این داروها را به طور منظم مصرف کند، داروها سرعت پیشرفت عارضه را آهسته و از تشدید عارضه جلوگیری می کنند. چنانچه داروهای تجویز شده بعد از چند هفته مصرف منظم اثر مطلوب را به جا نگذارد، پزشک دوز دارو را تغییر می دهد یا داروی جدیدی تجویز می کند.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با جراحی

درمان دارویی اسپوندیلیت آنکیلوزان

اگر لازم باشد بیمار داروهای NSAIDs را به طور منظم مصرف کند، پزشک داروی دیگری به نام مهار کننده پمپ پروتون را نیز برای محافظت از معده و کاهش خطر بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها تجویز می کند. چنانچه بیمار نتواند داروهای NSAIDs را به هر دلیلی مصرف کند یا این داروها به اندازه کافی تاثیرگذار نباشد، پزشک مسکن دیگری مانند پاراستامول یا کدئین تجویز می کند. در صورتی که مفاصل به شدت دردناک و متورم باشد، پزشک تزریق استروئید در مفصل را پیشنهاد می دهد.

داروهای DMARDs (ضدروماتیسمی اصلاح کننده بیماری) استاندارد قدیمی تر شامل متوترکسات و سولفاسالازین می شود. چنانچه علائم در نقاط دیگر منتشر شده و بیماری محیطی بازوها یا پاها را درگیر کرده باشد، پزشک این داروها را تجویز می کند. البته داروهای DMARDs کمکی به رفع درد و خشکی ستون فقرات نمی کنند.

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان با جراحی

اکثر بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان را می توان بدون جراحی با موفقیت درمان کرد، با این حال جراحی در موارد خاص ضرورت می یابد. متخصص عمل جراحی مناسب را با توجه به عامل هایی همچون علائم، سن، وضعیت سلامت عمومی و موقعیت خاص بیمار توصیه می کند. عمل های جراحی زیر برای درمان بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان انجام می شود:

  • لامینکتومی
  • استئوتومی
  • فیوژن ستون فقرات و جایگذاری ابزار لازم در ستون فقرات
  • تعویض مفصل

جراحی اسپوندیلیت آنکیلوزان در بیمارستان انجام می شود و بیماران پس از عمل، بسته به نوع عمل انجام شده و وضعیت سلامتی عمومی خود، می توانند ظرف چند روز یا حتی چند ساعت با کمک راه بروند. پس از انجام بعضی جراحی ها لازم است که بیمار چند شب در بیمارستان بستری شود.

آیا این مطلب مفید بود؟
نظر خود را بنویسید! لطفا کلیک کنید