چه کنیم تا هپاتیت نگیریم | مؤثرترین نکات پیشگیری از Hepatitis

بیماری هپاتیت عضو کبد را درگیر می کند و امکان ابتلا به انواع آن در سنین مختلف وجود دارد. تا حدودی می توان از ابتلا به هپاتیت پیشگیری کرد و در صورت ابتلا نیز بر حسب نوع هپاتیت، درمان های مشخصی وجود دارد. تانما در این مطلب ضمن بیان روش های انتقال بیماری هپاتیت، راهکارهایی پیشگیرانه و درمانی آن را مطرح می کند؛

هپاتیت چیست ؟

هپاتیت (Hepatitis) یک بیماری شایع می باشد که موجب التهاب سلول های کبدی و آسیب به کبد می شود. عوامل مختلفی می تواند موجب این بیماری شوند که شامل زیاده روی در مصرف الکل، اثر برخی داروها، بیماری های خود ایمنی و بیماری های ژنتیکی، آلودگی به باکتری و هم چنین ویروس ها می شود. مهم ترین عامل ایجادکننده هپاتیت ویروس ها هستند که منجر به عفونت کبدی می گردد. حداقل پنج ویروس می توانند باعث ایجاد این بیماری شوند که بانام های E,D, C, B, A شناخته می شوند. سه مورد از شایع ترین ویروس های ایجادکننده هپاتیت A، B و C هستند.

انواع هپاتیت

هپاتیت A

هپاتیت A در اثر آلودگی به ویروس هپاتیت A (HAV) ایجاد می شود. این نوع هپاتیت غالباً با مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع شخص مبتلا به هپاتیت A انتقال می یابد.

هپاتیت B

هپاتیت B از طریق تماس با مایعات عفونی بدن مانند خون، ترشحات واژینال یا مایع منی، که حاوی ویروس هپاتیت B یا (HBV) باشند، انتقال می یابد. مواد مخدر تزریقی، ارتباط جنسی با شریک جنسی مبتلا یا استفاده مشترک از ریش تراش خطر ابتلا به هپاتیت B را افزایش می دهد.

هپاتیت C

هپاتیت C ناشی از ویروس هپاتیت C (HCV) است. هپاتیت C از طریق تماس مستقیم با مایعات آلوده بدن، عموماً از طریق داروهای تزریقی و تماس جنسی منتقل می شود. HCV از شایع ترین عفونت های ویروسی منتقله از خون در ایالات متحده است. در حال حاضر حدود ۲/۷ تا ۳/۹ میلیون آمریکایی به شکل مزمن این عفونت ابتلا دارند.

هپاتیت D

هپاتیت D که به آن دلتا هپاتیت نیز گفته می شود، از جمله بیماری های جدی کبدی است که در اثر ویروس هپاتیت D یا (HDV) ایجاد می شود. HDV از طریق تماس مستقیم با خون آلوده انتقال می یابد. هپاتیت D نوع نادری از هپاتیت است که تنها همراه با عفونت هپاتیت B بروز می کند. ویروس هپاتیت D بدون وجود هپاتیت B نمی تواند تکثیر شود. این بیماری در ایالات متحده بسیار شایع است.

هپاتیت E

هپاتیت E بیماری است که در اثر ویروس هپاتیت E یا (HEV) و در نتیجه مصرف آب آلوده ایجاد می شود. این بیماری عمدتاً در مناطقی با بهداشت ضعیف دیده می شود و معمولاً ناشی از مصرف منبع آب آلوده به مدفوع است. این بیماری در ایالات متحده شایع نیست. با این حال، براساس گزارش CDC، موارد هپاتیت E در خاورمیانه، آسیا، آمریکای مرکزی و آفریقا گزارش شده است.

علل بیماری هپاتیت

الف) هپاتیت عفونی

ویروس های خانواده هپاتیت باعث ایجاد این بیماری می شوند. مانند:

• هپاتیت A :ویروس هپاتیت آ (Hepatitis A virus, HAV)
• هپاتیت B :ویروس هپاتیت ب (Hepatitis B virus, HBV)
• هپاتیت C :ویروس هپاتیت سی (Hepatitis C virus, HCV)
• هپاتیت D :ویروس هپاتیت دی/ هپاتیت دلتا (Hepatitis D virus, Hepatitis delta virus, HDV).
• هپاتیت E :ویروس هپاتیت ای (Hepatitis E virus, HEV)

ب) هپاتیت الکلی و سمی

• الکل برای بدن ماده ای سمی به حساب می آید و می تواند باعث ابتلا به هپاتیت الکلی شود.
• مسکن های بدون نسخه مانند استامینوفن (تایلنول و ...)، آسپیرین، ایبوپروفن/ بروفن (ادویل، موترین و ... ) و ناپروکسن در صورت استفاده مداوم می تواند منجر به ابتلا به هپاتیت سمی شود (در صورت مصرف به همراه الکل، عوارض شدیدتری خواهند داشت)
• برخی از داروها دیگر مانند داروهای درمان افزایش کلسترول، کوآموکسی کلاو، فنی توئین، آزاتیوپرین، نیاسین (ویتامین B3)، کتوکونازول، ضد ویروس ها (آنتی ویرال ها)، استروئید آنابولیک ها و غیره می تواند منجر به ابتلا به نوع سمی این بیماری شود (برای آگاهی از عوارض طولانی مدت داروها با پزشک داروساز مشورت کنید)
• برخی گیاهان مانند آلوورا، کوهوش سیاه، کاسکارا (گیلاس قهوه)، چاپارل، کامفری، کاوا (فلفل استرالیایی)، افدرا و .... مصرف نامناسب این گیاهان می تواند منجر به بیماری هپاتیت سمی شود
• انواع ویتامین ها در صورت مصرف بالا می تواند منجر به ابتلا به نوع سمی این بیماری شود. (برای آگاهی از عوارض طولانی مدت داروها با پزشک داروساز مشورت کنید)
• مواد شیمیایی صنعتی مانند کربن تتراکلرید، وینیل کلرید، پاراکوات و بی فنیل پلی کلر شده می تواند منجر به ابتلا به بیماری هپاتیت سمی شود.
• ژنتیک فرد

ج) هپاتیت خودایمنی

هپاتیت خود ایمنی ناشی از حمله سیستم ایمنی فرد به سلول های کبدی خود است (نقص سیستم ایمنی). در ابتلا به این نوع بیماری ژنتیک فرد و یا عوامل محیطی نقش مهمی دارند.

روش های انتقال هپاتیت

در هپاتیت های عفونی که عامل ویروسی دارند، انواع ویروس های هپاتیت می توانند از راه های زیر به فرد منتقل شوند:

هپاتیت A و E

• از طریق آب و غذای آلوده شده با مدفوع حاوی ویروس
• تماس دست و اجسام آلوده به ویروس با دهان
• رابطه جنسی
• مصرف یا تزریق داروهای غیرقانونی آلوده
• خون
• علاوه بر موارد ذکر شده هپاتیت E در دوران بارداری از مادر به فرزند نیز منتقل می شود.

هپاتیت C ،B و D

• خون
• رابطه جنسی (ترشحات واژن و مایع منی مردان)
• سوزن مشترک
• مادر به فرزند در هنگام زایمان (احتمال انتقال در حین بارداری بسیار کم است)

نشانه های بیماری هپاتیت

اگر شما اشکال عفونی از هپاتیت داشته باشید که مزمن هستند، مانند هپاتیت B و C ، ممکن است در ابتدا علائم بیماری نداشته باشید. علایم ممکن است تا زمانی که آسیب وارد عمل کبد شود، رخ ندهد.علائم و نشانه های هپاتیت حاد به سرعت ظاهر می شوند. آن ها شامل موارد زیر هستند:

• خستگی
• تب
• ادرار تیره رنگ
• درد شکمی (معمولا سمت راست و زیر پایین ترین دنده)
• درد در ناحیه مفاصل و عضلات
• از دست دادن اشتها
• زرد شدگی سفیدی چشم (صلبیه) و رنگ پوست بدن (یرقان یا زردی)
• خارش

عوارض هپاتیت

عوارض ابتلا به هپاتیت A و E

هپاتیت A و E به طور معمول بدون علائم طولانی مدت و عوارض هستند، ولی در موارد نادر و معمولاً در افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی باعث از کار افتادگی کبد می شوند. هپاتیت E در زنان باردار خطرناک بوده و می تواند موجب زایمان زودرس و یا مرگ مادر و جنین شود.

عوارض ابتلا به هپاتیت C ،B و D

• سیروز کبدی
• سرطان کبد
• از کارافتادگی کبد
• بیماری های کلیوی
• التهاب عروق خونی
• مرگ

عوارض ابتلا به هپاتیت سمی، الکلی و خودایمنی

• آب آوردن شکم (آسیت)
• انسفالوپاتی کبدی (Hepatic encephalopathy, HE)، که باعث گیجی، خواب آلودگی و لکنت زبان می شود و در موارد شدید فرد به کما می رود
• سیروز کبدی (در موارد شدید منجر به سرطان کبد می شود)
• از کار افتادن کبد و کلیه
• افزایش فشار خون در سیاهرگ دروازه ای (آورنده خون به کبد)
• واریس مری (افزایش حجم عروق خونی مری و معده

تشخیص هپاتیت

• شرح حال و معاینه فیزیکی
• آزمایشات عملکرد کبد
• سایر آزمایش های خون
• سونوگرافی
• بیوپسی کبد

پیشگیری از بیماری هپاتیت

پیشگیری از هپاتیت A

• واکسیناسیون برای کودکان 12 تا 23 ماه توصیه می شود که دومین تزریق آن باید بعد از هر 6 ماه باشد.
• زدن واکسن برای نوجوانان و افراد بزرگسال جوان هم که در معرض ابتلا به عفونت هپاتیت A هستند توصیه می شود.

پیشگیری از هپاتیت B

• واکسیناسیون نوزادان در مرحله اولیه روشی مطمئن برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B است.
• سه دوز واکسن به شکل برنامه 6-1-0 ماه که بعد از 5 سال باید یکبار دیگر هم تکرار شود ضروری است.

پیشگیری از هپاتیت C

• بهترین راه پیشگیری از هپاتیت C عدم قرارگیری در معرض عوامل آلوده است.
• اجتناب از مصرف آب و غذای آلوده.
• پرهیز از تماس با افراد آلوده به این ویروس.
• به خاطر داشته باشید که هیچ واکسنی برای این هپاتیت وجود ندارد.

پیشگیری از هپاتیت D

• واکسیناسیون نوزادان در مرحله اولیه روشی مطمئن برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B است.
• سه دوز واکسن به شکل برنامه 6-1-0 ماه که بعد از 5 سال باید یکبار دیگر هم تکرار شود ضروری است.

پیشگیری از هپاتیت E

• رعایت اصول بهداشتی و عادات سالم در سبک زندگی از هپاتیت E پیشگیری می کند.
• عادات بهداشتی نظیر شستن دست ها.
• اطمینان از مصرف اب آشامیدنی سالم که فاقد هرگونه آلودگی باشد.
• توجه به منابع غذایی و کنترل کیفیت آنها قبل از مصرف.

روش های درمان هپاتیت

ب) درمان هپاتیت در طب سنتی

گیاه خارشیری

گیاه خارشیری (Milk Thistle) بیش از تمام داروهای گیاهی دیگر برای درمان هپاتیت به کار می رود. این گیاه که ابتدا در روم باستان مورد استفاده قرار گرفت به کبد کمک می کند تا با آثار زیان بخش سموم مبارزه کند و ضمن کاهش تجمع چربی در کبد بازسازی کبد را تسریع نماید.

احتمالاً این اثر ناشی از وجود مقادیر زیاد مواد آنتی اکسیدان و مواد شیمیایی ضد سم در گیاه مزبور است. از جمله این مواد، «گلوتاتیون» است که کبد را در برابر صدمات ناشی از سموم محافظت می کند. علاوه بر این، ماده ای موسوم به «سیلی مارین» در تخم گیاه خار شیری وجود دارد که موجب تقویت کبد می شود.

این گیاه موجب تقویت RNA و در نتیجه، کمک به بازسازی کبد می شود. گیاه خارشیری، علایمی مانند خستگی، بی اشتهایی و درد کبد را کاهش می دهد و ممکن است موجب بهبود عملکرد کبد و افزایش طول عمر بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن و سیروز شود.

ریشه شیرین بیان

ریشه شیرین بیان مقداری زیادی اسید گلیسریزیک دارد که می تواند التهاب کبد را کاهش دهد، متخصصان تصور می کنند که این اثر ریشه شیرین بیان ناشی از افزایش طبیعی میزان تولید اینترفرون در بدن است.

خار مریم

استفاده از خار مریم در طب سنتی به قبل از میلاد مسیح بر می گردد. این گیاه بعنوان یک علف در چراگاه های جنوب استرالیا، اروپا و آمریکای شمالی به وفور یافت می شود. عصاره بذر خار مریم دارای فلاونوئیدهای متعدد از جمله سیلی بین، سیلی کریستین، سیلی دیانین و ایزوسیلی بین می باشد و این فلاونوئیدها دارای خواص آنتی اکسیدان، آنتی پراکسیداسیون لیپید، آنتی فیبروتیک بوده و موجب اثرات محافظ کبدی در بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن می شوند.

این گیاه در درمان بسیاری از بیماری ها از جمله سرطان، ایدز، هپاتیت و مسمویت های کبدی موثر تشخیص داده شده است. از جمله می توان به اثرات آنتی اکسیدانی، آنتی ویروسی، ضد التهابی تنظیم کننده سیستم ایمنی اشاره نمود.

زردچوبه

زردچوبه در بسیاری از کشورها به صورت سنتی به عنوان ادویه و دارو استفاده می شود. پودر ریزوم این گیاه در فرآورده های دارویی جهت درمان بیماری های متعددی از جمله روماتیسم، بدن درد، انگل روده، اسهال، اختلالات کبدی، ناخوشی معده، عفونت های مجاری ادرار، سوء هاضمه، التهابات، لکه های سفید در بدن، مشکلات قاعدگی و بیماری های پوستی استفاده می شود.

کنگر فرنگی

کنگر فرنگی یک گیاه بومی مناطق مدیترانه ای اروپایی و آفریقایی می باشد. این گیاه مصرف غذایی داشته و در طب سنتی مصرف این گیاه سابقه طولانی در درمان اختلالات کبدی و صفرا دارد. ترکیبات این گیاه شامل : اسیدهای سینارین، فلونیک و کافئیک لاکتون های سزکویی ترپن، فلاونوییدها اینولین فیتواسترول ها، مواد معدنی، ویتامین و آنزیم ها می باشد. عصاره برگ گیاه دارای اثر آنتی اکسیدانی و محرک سلول های کبدی است. مصرف این گیاه بی ضرر بوده و مصرف آن همراه سیلی مارین (خار مریم) موجب اثر محافظت کبدی بهتر می شود.

حجامت/ ادرار درمانی

استفاده از حجامت و خون گیری برای درمان ابن بیماریاز روش هایی است که مخالفان و موافقان بسیاری دارد. درباره تأثیر «ادرار درمانی» که از چند هزار سال قبل در هندوستان رواج داشته و طی آن، بیمار روزانه مقداری از ادرار خود را می نوشد شواهد چندانی در دست نیست. ادرار درمانی با این نظریه مورد استفاده قرار گرفته که پروتئین ها و مواد شیمیایی موجود در ادرار می توانند کبد را سم زدایی کنند.

ج) درمان دارویی هپاتیت

هپاتیت A

همانطور که می دانید، هپاتیت A به خودی خود از بین می رود و نیاز به دارو درمانی ندارد.اگر حالت تهوع داشتید، سعی کنید دفعات غذا خوردن را زیاد کنید و هر دفعه مقدار کمی غذا مصرف کنید.برای حفظ آب بدن باید آب، آبمیوه و نوشیدنی بنوشید. از انجام ورزش های شدید دوری کنید تا حالتان بهتر شود.

هپاتیت A بعد از چند ماه خودش برطرف می شود و نیازی به درمان خاصی ندارد. اما در صورتی که به این هپاتیت مبتلا شدید با یک واکسن ساده نیز از آن پیشگیری کنید. استفاده از این واکسن برای تمام کودکان یک ساله یا بزرگتر توصیه می شود. اگر به کشوری سفر می کنید که در آن هپاتیت A شایع است یا شرایطی دارید که در خطر این بیماری قرارتان می دهد، قبل از سفر واکسن را تزریق کنید.

هپاتیت B

در حال حاضر شش دارو برای درمان هپاتیت مزمن ب مورد تایید قرار گرفته است:اینترفرون آلفا، پگ اینترفرون آلفا، لامیوودین، آدفوویر، انتکاویر، و تلبیوودین. این داروها ویروس هپاتیت ب را به طور کامل از بدن ریشه کن نمی کنند، بلکه موجب سرکوب ویروس در بدن می شوند، تا زمانی که این داروها بتوانند ویروس را به طور مداوم در بدن سرکوب کنند، سودمند خواهند بود.

هپاتیت C

افراد مبتلا به این نوع هپاتیت باید از ترکیب دو داروی ضد ویروسی استفاده کنند، این داروها به نام های اینترفرون و ریباویرین می باشند. اینترفرون، تزریقی است و ریباویرین، قرص است. حدود نصف افراد مبتلا به هپاتیت C با استفاده از ترکیب این داروها، بهبود یافته اند. اما این داروها می تواند باعث عوارض جدی شوند. به علاوه، همه افراد نیاز به درمان ندارند. پزشک تعیین می کند که شما نیاز به درمان دارویی دارید یا نه.

ریباویرین برای درمان هپاتیت C مزمن (HCV ) به صورت خوراکی و در ترکیب با اینترفرون به کار میرود . همچنین ریباویرین استنشاقی در درمان عفونت های شدید دستگاه تنفسی تحتانی ناشی از ویروس سن سیشیال تنفسی (RSV) به کار می رود.

هپاتیت D

تنها درمان هپاتیت D ، درمان هپاتیت B است. داروهای بسیاری برای درمان هپاتیت D به کار برده می شود. برای مثال از داروی Lonafarnib که برای درمان انواع سرطان استفاده می شود می تواند جلوی تکثیر هپاتیت D را نیز بگیرد. به تازگی تست این دارو برای هپاتیت D انجام شده است.

هپاتیت E

درمان دارویی خاصی برای هپاتیت E وجود ندارد و هپاتیت E معمولا خود به خود و بدون درمان خاصی برطرف می شود. شاید روزی واکسن این بیماری نیز ساخته شود. همچنین واکسن هپاتیت E همین حالا هم در چین وجود دارد.