سندروم خستگی مزمن | نشانه ها+روش های درمان

سندروم خستگی مزمن یک سندروم نسبتا شایع است و متاسفانه در جوانان زیاد شیوع پیدا کرده است. برای پیشگیری و کنترل سندروم بی حوصلگی یا مزمن می توان از روش های زیادی چون تغذیه خوب، ورزش منظم و درمان های مکمل و دارویی استفاده کرد. تانما در این مطلب نکات مفیدی در خصوص سندروم خستگی مزمن بیان می کند؛

سندروم خستگی مزمن چیست؟

سندروم خستگی مفرط یا مزمن ( CFS ) یک بیماری کمتر شناخته است که باعث خستگی بدنی و ذهنی می شود. این خستگی ها در حدی است که نمی توانید کارهای عادی روزانه را انجام دهید و حتی با استراحت کردن هم خستگی شما رفع نمی شود.

در واقع سندروم خستگی مفرط، واکنش بدن به عوامل درونی و محیطی فرد است. این بیماری در هر سنی از کودکی تا بزرگسالی رخ می دهد ولی بین افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله این سندرم بیشتر مشاهده شده است. شیوع سندروم خستگی مزمن در زنان بیشتر از مردان است.

به چه دلیل دچار سندروم خستگی مزمن می شویم؟

افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن حتی نسبت به انجام فعالیت ها و ورزش های معمول نیز حساسیت شدیدی نشان می دهند. علت این که چرا برخی افراد به این سندرم مبتلا می شوند هنوز ناشناخته است. برخی افراد ممکن است در هنگام تولد مستعد ابتلا به این بیماری باشند که در این صورت با وجود ترکیبی از عوامل ممکن است بیماری آنها تحریک شود. برخی از علل سندروم خستگی مزمن Chronic Fatigue Syndrome ) )عبارتند از:

• عفونت های ویروسی: از آنجا که بیشتر افراد پس از ابتلا به عفونت های ویروسی دچار سندرم خستگی مزمن می شوند، محققان معتقدند که ویروس ها ممکن است یکی از محرک های ابتلا به این سندرم باشند. احتمالاً ویروس های اپشتاین بار و ویروس هرپس 6 و ویروس لوسمی موش ممکن است باعث ابتلا به این سندرم شوند. هنوز ارتباط قطعی این ویروس ها با ابتلا به سندرم خستگی مزمن اثبات نشده است.
• مشکلات سیستم ایمنی: سیستم ایمنی بدن افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن (CFS) دچار اختلال است اما این که آیا این موضوع باعث ابتلا به این سندرم می شود یا نه هنوز به طور قطعی مشخص نشده است.
• عدم تعادل هورمونی: میزان هورمون هایی که در هیپوتالاموس، هیپوفیز یا غدد فوقانی تولید می شوند در خون افراد مبتلا به سندرم خستگی مفرط ممکن است غیر عادی باشد اما میزان تأثیر این مشکل در ابتلا به سندرم خستگی مفرط نیز هنوز به طور دقیق مشخص نیست.

عوامل خطرزا

• سن: افراد در هر سنی ممکن است به سندرم خستگی مزمن دچار شوند اما غالباً افرادی که در دهه های 40 و 50 عمر خود هستند بیشتر به این سندرم مبتلا می شوند.
• جنسیت: زنان بیش از مردان به سندرم خستگی مفرط مبتلا می شوند اما این آمار ممکن است به این دلیل باشد که شاید زنان برای درمان علائم این بیماری بیشتر به پزشکان مراجعه می کنند.
• استرس: ناتوانی در مدیریت استرس نیز ممکن است احتمال ابتلا به سندرم خستگی مزمن را افزایش دهد.

سندروم خستگی مزمن چه نشانه هایی دارد؟

احساس خستگی شدیدی که بیش از 6 ماه طول بکشد، از اصلی ترین علائم سندرم خستگی مزمن است. این بیماری با نشانه ها و علائم زیادی همراه است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. از مهمترین نشانه های سندروم خستگی مزمن یا مفرط به موارد زیر می توان اشاره کرد:

• ناتوانی در تمرکز و مشکلات حافظه
• تورم غدد لنفاوی گردن و زیربغل
• درد در عضلات یا مفاصل بدون هیچ دلیل مشخصی
• گلو درد
• خوابیدن هایی که خستگی را برطرف نمی کنند و اختلال در خواب
• احساس ضعف و خستگی بعد از فعالیت های بدنی یا ذهنی که اغلب برای هفته ها و ماهها ادامه دارد.
• افسردگی و کناره گیری از اجتماع و جمع های دوستانه
• غیبت های طولانی از مدرسه و نرفتن سرکار
• تشنگی شدید و احتیاج به دفع سریع ادرار
• حساس شدن به تغییرات دمایی محیطی
• سردردهای مکرر، احساس سنگینی در سر و سرگیجه، از دست دادن تعادل
• ضعف و خستگی شدید مخصوصا در زمان صبح

در صورتی که حداقل 4 مورد از موارد بالا را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، احتمال دارد به سندرم خستگی مفرط مبتلا شده باشید. در این صورت حتما به پزشک مراجعه کنید.

سندروم خستگی مزمن چه عوارضی دارد؟

اگر سندروم خستگی مزمن طولانی شود و به موقع تشخیص و درمان نشود فرد را دچار عوارضی می کند و حتی او را از ادامه ی روند طبیعی زندگی باز می دارد. برخی از عوارض سندروم خستگی مزمن عبارتند از:

• افسردگی
• انزوای اجتماعی
• محدودیت در سبک زندگی
• افزایش غیبت های کاری

سندروم خستگی مزمن را چگونه می توان تشخیص داد؟

آزمایش خاصی برای تأیید تشخیص سندروم خستگی مزمن وجود ندارد؛ زیرا علائم این سندرم مشابه بیماری های دیگر است و شما باید صبور باشید و منتظر تشخیص بمانید. پزشک باید قبل از تشخیص ابتلا به سندرم خستگی مزمن، احتمال ابتلا به بیماری های دیگر را رد نماید که برخی از آنها عبارتند از:

• اختلالات خواب: ممکن است اختلالات خواب باعث خستگی مزمن شوند. با بررسی خواب شما می توان تعیین نمود که آیا شرایط استراحت شما با اختلالاتی نظیر آپنه خواب ، سندرم بیقراری پا یا بی خوابی مختل می شود یا خیر.
• ابتلا به بیماری ها: خستگی یکی از علائم ابتلا به بسیاری بیماری ها مانند کم خونی، دیابت و کم کاری تیروئید است. با انجام آزمایش های بالینی و آزمایش خون می توان احتمال ابتلا به این بیماری ها را بررسی کرد.
• اختلالات قلب و ریه: مشکلات قلب و ریه ممکن است باعث شوند که شما احساس خستگی مفرط داشته باشید. با انجام تست استرس ورزشی می توان عملکرد قلب و ریه ها را مورد ارزیابی قرار داد.
• مشکلات روحی: مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی نیز ممکن است باعث بروز علائمی نظیر خستگی مفرط باشند. مشاور می تواند به شما کمک کند تا بفهمید که احساس خستگی مفرط شما مربوط به وجود این مشکلات است یا خیر.

روش های درمان سندروم خستگی مزمن کدامند؟

هر چقدر سریعتر بیماری تشخیص داده و درمان شود، طول مدت درمان کمتر و درمان راحت تر خواهد بود. با توجه به علائم بیمار، برای کنترل و پیشگیری از سندروم خستگی مزمن از روش های زیر استفاده می شود:

• نوشیدن آب در طول روز و به اندازه کافی برای رفع تشنگی بدن
• اصلاح رژیم غذایی برای تقویت بدن
• داشتن خواب کافی و مناسب حتی با تجویز قرص خواب آور
• کاهش استرس
• عدم مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر
• کاهش استرس
• ورزش کردن و فعالیت های گروهی
• خوشحال بودن تا جایی که امکان دارد
• صبح زود از رختخواب خارج شدن و صبحانه کامل خوردن
• استفاده از نور خورشید
• تنها نماندن و ارتباط با افراد مختلف
• خوابیدن سر یک ساعت معین
• نشان دادن محبت به دیگران
• صبور و راضی بودن در زندگی
• البته با توجه به اینکه درمان افسردگی ، مقابله با علائم سندرم خستگی مزمن را راحت تر می کند، مصرف مقادیر کمی داروهای ضد افسردگی به بهبود خواب و کاهش درد کمک می کند.

درمان سندروم خستگی مزمن با طب سنتی

برای درمان سندروم خستگی مفرط علاوه بر اصلا روش زندگی و آنچه در بالا به آن ها اشاره شده، می توانید از راهکارهای طب سنتی هم بهره ببرید:

• در صورت وجود یبوست، آن را درمان کنید.
• به طور منظم جوشانده گل گاوزبان، سنبل طیب و عناب مصرف کنید.
• برای رفع مشکلات خواب، شبها یک دستمال پارچه ای را با گلاب آغشته کرده در کنار بالش خود قرار دهید. خوردن نصف استکان گلاب، نیم ساعت قبل از خواب، برای بیمارانی که مشکل پیچیده تری دارند بسیار مناسب است.
• نوشیدن یک استکان از مخلوط عرق طارونه و بهارنارنج، نیم ساعت قبل از خواب می باشد. عرق هایی مثل اسطوخدوس و سنبل طیب نیز می توانند گزینه های مناسبی باشند.
• اگر علایم غلظت خون وجود دارد، حتما نسبت به حجامت توسط متخصص طب سنتی با تجربه اقدام کنید.
• در مقدار مصرف غذاهایی که طبع گرم دارند را افزایش دهید.
• به همه بیمارانی که از خستگی و کوفتگی بدن رنج می برند، توصیه می کنیم که روزی یک قاشق مربّاخوری پودر جوانه گندم(یا ۴ تا ۵ قاشق جوانه گندم تازه) را به هر نحوی که مایل هستند مصرف کنند.
• مصرف روزی دو سه لیوان شربت آب خنک و عسل که به آن مقداری آب لیمو ترش تازه نیز اضافه شده باشد، اثر درمانی فوق العاده ای خواهد داشت.
• یک روش بسیار موثّر در درمان کم خونی آن است که یک قسمت عسل را با پنج تا هفت قسمت آب و چند قطعه دارچین نکوبیده، آرام بجوشانیم تا آب آن نصف شود و روزی دو سه لیوان مصرف کنیم.
• گاهی مواقع با عوض کردن تشک خوابی که از پنبه یا مواد مصنوعی است و استفاده از تشک پشمی، به راحتی می توان خستگی را در بیماری که ناشی از مصرف غذاهای با مزاج سرد است رفع کرد.

آیا سندروم خستگی مزمن با تغذیه درمان می شود؟

بررسی مواد غذایی که می خورید می تواند به مدیریت علائم کمک کند. از مصرف غذاها و مواد شیمیایی که به آنها حساسیت دارید پرهیز کنید. چندین وعده غذایی کم در روز میل کنید. به عنوان مثال، سه وعده غذایی و سه میان وعده می تواند به شما در حفظ سطح انرژی کمک کند. وعده های کمتر نیز می تواند به کنترل حالت تهوع که گاهی اوقات همراه با سندرم خستگی مزمن وجود دارد کمک نماید. برای کمک به کنترل سطح انرژی بهتر است از مصرف مواد زیر اجتناب کنید:

• شکر
• شیرینی ها
• کافئین

آیا درمان سندروم خستگی مزمن با مکمل ها امکانپذیر است؟

خستگی یک نشانه کمبود کلاسیک برای بسیاری از مواد مغذی است، با این وجود از بین تمام مواد مغذی آزمایش شده تا کنون، بیشترین ماده مفید برای مبتلایان به سندرم خستگی مزمن ماده معدنی منیزیم است. منیزیم عملکردهای مهمی برای سلامتی مطلوب دارد. بسیاری از علائم سندرم خستگی مزمن با علائم معمول کمبود منیزیم مانند کمبود انرژی، مشکلات خواب، گرفتگی و اسپاسم عضلات، دردهای عضلانی همخوانی دارد. لذا مصرف مکمل منیزیم می تواند به جبران کمبود این ماده معدنی مهم کمک کند

منیزیم انواع مختلفی دارد و آنچه در بازار بسیار رایج است منیزیم اکساید است. اما حواستان باشد این نوع از منیزیم درصد جذب بسیار پایینی دارد. شواهد علمی نشان می دهند که منیزیم سیترات بهترین نوع منیزیم با جذب و عملکرد بسیار خوبی است. توصیه می شود منیزیم همراه با ویتامین ب6 مصرف شود تا اثربخشی آن بهینه شود.

درمان سندروم خستگی مزمن با فیزیوتراپی

در صورتی که روشهای درمانی بالا موثر یا کافی نباشند، پزشک برای رفع یا کاهش علائم سندرم خستگی مزمن شما را به فیزیوتراپیست ارجاع می دهد. فیزیوتراپیست ها بسته به وخامت وضعیت بیمار و علائم بیماری یکی از روشهای زیر را برای درمان پیشنهاد خواهد کرد:

مگنت تراپی

در بدن افراد به طور طبیعی میدان مغناطیسی و الکتریکی وجود دارد که ممکن است در اثر برخی بیماریها این میدان از حالت تعادل خارج شود. در مگنت تراپی، فیزیوتراپیست از میدان مغناطیسی یک آهنربا برای بازگرداندن میدان مغناطیسی بدن بیمار به حالت طبیعی آن استفاده می کند. فیزیوتراپیست برای درمان برخی از علائم سندروم خستگی مزمن ممکن است مگنت تراپی را پیشنهاد دهد. این روش درمانی می تواند باعث:

• بهبود گردش خون در بافت ها
• کاهش درد های عضلانی و ضعف عضلانی
• رفع مشکل بی خوابی و بهبود کیفیت خواب

ورزش درمانی

تمرین درمانی یک روش فیزیوتراپی برای درمان علائم سندروم خستگی مزمن است. فیزیوتراپیست ممکن است برای رفع علائم از تمرینات تقویتی که قدرت، استقامت یا توان عضلات را بهبود بخشند استفاده کند. ورزش درمانی به روشهای زیر به کاهش علائم سندروم خستگی مفرط کمک می کند:

• کاهش درد عضلات
• افزایش گردش خون در بافتها
• بازگردان تعادل به بدن بیمار
• افزایش توان عضلات
• ایجاد احساس نشاط و بالا بردن سطح انرژی
• کاهش استرس و خستگی مفرط عضلات بدن

ماساژ درمانی

ممکن است فیزیوتراپیست برای درمان سندروم خستگی مزمن از ماساژ درمانی استفاده کند. ماساژ درمانی برای درمان سندروم خستگی مفروط می تواند علائم و مشکلات زیر را در بیمار کاهش دهد یا از بین ببرد:

• استرس
• اختلالات گوارشی
• سردرد
• درد و تنش عضلانی
• خستگی مفرط عضلات
• بی خوابی

روش دیپ اوسیلیشن

فیزیوتراپ ممکن است از دیپ اوسیلیشن برای درمان سندرم خستگی مفرط استفاده کند. در این روش، از جاذبه الکترواستاتیک و اصطکاک استفاده می شود که 8 تا 12 سانتی متر در عمق پوست نفوذ می کنند.

این امواج با جذب و آزادسازی بافت های پوست را ماساژ می دهد. دیپ اوسیلیشن روی تمام اجزای بافت مثل پوست، بافت های همبند، چربی زیر پوستی، عضلات، خون و عروق لنفاوی تاثیر می گذارد. دیپ اوسیلیشن می تواند به درمان تورم غدد لنفاوی که از علائم سندرم خستگی مزمن است کمک کند.

این دستگاه به تخلیه لنفاوی کمک می کند. برای این کار، دیپ اوسیلیشن مایع لنفاوی انباشته شده و پروتئین جامد و سفت شده در بافت ها را از بین می برد و روند بهبود طبیعی بافتها را تقویت می کند.

این روش درمان فیزیوتراپی می تواند درمان مکمل موثری در کنار درمان های دارویی سندروم خستگی مزمن باشد. متاسفانه فقط تعداد محدودی مرکز فیزیوتراپی در ایران مجهز به این دستگاه پیشرفته، ساخت آلمان هستند و کار با دستگاه به مهارت خاصی نیاز دارد.

آیا سندروم خستگی مزمن را می توان با طب سوزنی درمان کرد؟

درمان سندروم خستگی مزمن با طب سوزنی به این صورت است که طب سوزنی با تحریک سیستم عصبی باعث ترشح بعضی از نوروترانسمیترها (مولکولهای پیغامبر عصبی شیمیایی) می شود. نشان داده شده است که تحریک بعضی از نقاط در طب سوزنی باعث میگردد که در قسمتهایی از مغز که مسئول کاهش حساسیت به درد و استرس هستند اثر گذاشته و باعث آرامش هر چه بیشتر فرد گردد. طب سوزنی در تسکین علائم سندروم خستگی مزمن شامل درد اسکلتی عضلانی، مشکلات خواب، سردرد، خستگی و افسردگی از طریق روشهای زیر اثر خود را می گذارد:

• با تحریک اعصابی که در عضلات و سایر بافتها قرار دارند باعث ترشح آندورفینها و سایر فاکتورهای عصبی هورمونی شده و تغییراتی در فرآیند درد در مغز و نخاع ایجاد می کند.
• تحریک نورونهای اوپیودرژیک به افزایش غلظت بتا آندورفین که باعث تسکین درد می شود.
• کاهش التهاب به سبب افزایش فاکتورهای عروقی و ایمنی.
• تقویت عضلات و مفاصل به علت افزایش جریان خون موضعی.
• افزایش بیشتر ترشح ملاتونین آندوژن شبانه و در نتیجه بهبود کیفیت خواب.