نشانه های عدم تحمل لاکتوز در نوزادان چیست | راهنمایی برای نو مادران

عدم تحمل لاکتوز در نوزادان به دلیل قند موجود در شیر و محصولات شیر به وجود می آید که می تواند بدن آنها را با علائم و نشانه های مختلفی روبرو می کند و والدین باید در صورت بروز علائم، حتما کودک خود را نزد پزشک ببرند تا دچار عوارض نشود. در این مطلب از تانما با علل عدم تحمل لاکتوز در نوزادان و روش های درمان آن بیشتر آشنا می شوید؛

لاکتوز چیست ؟

لاکتوز قند موجود در شیر و محصولات شیر است. روده کوچک، عضوی که بیشترین میزان هضم غذا و جذب مواد غذایی در آن انجام می شود، آنزیمی به نام لاکتاز را تولید می کند. لاکتاز باعث تجزیه لاکتوز به دو شکل ساده تر قند می شود: گلوکز و گالاکتوز. سپس بدن این قندهای ساده تر را در جریان خون جذب می کند.

عدم تحمل لاکتوز چیست؟

افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز (lactose intolerance) قادر به هضم کامل قند شیر یا لاکتوز نیستند. در نتیجه، آن ها بعد از غذا خوردن یا آشامیدن فرآورده های لبنی دچار اسهال، گاز و نفخ می شوند. عدم تحمل لاکتوز که گاهی عدم جذب لاکتوز (lactose malabsorption) نامیده می شود، معمولاً بی خطر است اما گاهی علائم آن ناخوشایند و آزار دهنده خواهد بود.

تولید مقدار کم آنزیم لاکتاز در روده کوچک معمولاً مسئول بروز عدم تحمل لاکتوز است. از طرفی دیگر گاهی فرد با مقدار کمی آنزیم لاکتاز هم قادر است تا فرآورده های لبنی را هضم کند. اما اگر سطح آنزیم لاکتاز بسیار ناچیز باشد، فرد بعد از خوردن و آشامیدن فرآورده های لبنی علائم عدم تحمل لاکتوز را نشان خواهد داد

کودکانی که زودتر از موعد متولد می شوند، گاهی اوقات برای مدتی نمی توانند مقادیر کافی از آنزیم لاکتاز تولید کنند. سطح لاکتاز بدن جنین معمولاً در پایان سه ماهۀ سوم بارداری افزایش می یابد. اما مورد واقعی عدم تحمل لاکتوز معمولاً در سال های تحصیلات ابتدایی یا سال های نوجوانی خود را نشان می دهد. اگرچه این امکان هست که علائم زودتر آشکار شود، اما بعید است که یک کودک شیرخوار کوچک عدم تحمل لاکتوز داشته باشد..

عدم تحمل لاکتوز چقدر شایع است؟

افرادی که در مناطقی از آسیا زندگی می کنند مستعد ابتلا به آن هستند. کسانی که بیماری های زمینه ای مانند بیماری کرون و سلیاک دارند معمولا دچار عدم تحمل به لاکتوز هستند و رژیم غذایی آن ها همراه با سایر موارد باعث محدودیت لبنیات می شود.

انواع عدم تحمل لاکتوز

انواع عدم تحمل لاکتوز سه نوع اصلی از مشکلات عدم تحمل لاکتوز در نوزادان عبارتند از :

عدم تحمل لاکتوز وراثتی

عدم تحمل لاکتوز وراثتی با ژنتیک گره خورده و نسل به نسل در خانواده ها منتقل می شود. در این صورت، کودک ممکن است فاقد آنزیم لاکتاز باشد و از همان بدو تولد قادر به تحمل شیر و لبنیات نباشد.

عدم تحمل لاکتوز اولیه

عدم تحمل اولیه لاکتوز زمانی اتفاق میفتد که تولید لاکتاز در روده به دلیل کاهش مصرف لبنیات مانند شیر و پنیر کاهش یابد. این اتفاق معمولا در حدود یا پس از بزرگسالی رخ می دهد و مواردی که کودکان آن را تجربه می کنند بسیار نادر است. این امر به عنوان عدم تحمل موقتی لاکتوز نیز شناخته می شو

عدم تحمل ثانویه لاکتوز

اگر معده یا روده با بیماری پزشکی زمینه ای مانند کرون یا بیماری سلیاک تشخیص داده نشود یا فرد با هرگونه عفونت که مانع تولید آنزیم لاکتاز می شود ، روبرو شود منجر به عدم تحمل ثانویه لاکتوز خواهد شد.

به چه دلایلی نوزادان دچار عدم تحمل لاکتوز می شوند؟

کارشناسان و پزشکان هنوز نمی دانند چرا برخی افراد عدم تحمل لاکتوز دارند و برخی دیگر ندارند، اما این عارضه نادر نیست. اما ژنتیک در این عارضه نقش مهمی بازی می کنند. در موارد نادر، ممکن است کودکی با عدم تحمل لاکتوز متولد شود که برای این حالت باید هر دو والد ژن مربوط به این نوع عدم تحمل لاکتوز را به نوزاد منتقل کنند. کودک از زمان تولد، مبتلا به اسهال شدید خواهد بود و قادر نیست لاکتوز موجود در شیر مادرش یا شیر خشک تهیه شده از شیر گاو را تحمل کند.

او به یک شیر خشک مخصوص فاقد لاکتوز نیاز خواهد داشت. اگر کودک شما مورد شدیدی از اسهال داشته، ممکن است بدن او به طور موقت در تولید لاکتاز مشکل پیدا کند و ممکن است علائم عدم تحمل لاکتوز را برای یک یا دو هفته نشان دهد.

برخی داروها نیز می تواند باعث کاهش سطح لاکتاز تولیدی بدن شود و این منجر به عدم تحمل موقت لاکتوز شود. افراد مبتلا به عارضه های طولانی مدتی که روی روده های شخص تأثیر می گذارد مانند بیماری سلیاک یا بیماری کرون، گاهی از تحمل لاکتوز نیز رنج می برند.

علائم عدم تحمل لاکتوز در نوزادان چیست؟

بین ۳۰ دقیقه تا دو ساعت پس از مصرف هرگونه محصول لبنی، در صورت مشاهده ی علائم زیر باید به این نشانه های عدم تحمل لاکتوز در نوزادان واکنش نشان دهید:

• دل پیچه
• نفخ و باد شکم
• اسهال
• کاهش وزن بدون دلیل مشخص
• سوء تغذیه
• کم رشدی
• آبریزش چشم
• سرفه کردن
• استفراغ کردن

تشخیص حساسیت به لاکتوز به چه روش هایی ممکن است؟

باز هم بسیار بعید است که کودکتان در سن کم، علائم عدم تحمل لاکتوز را نشان دهد، اما می توانید در این مورد با پزشک خود صحبت کنید. پزشک با پرسیدن سؤالاتی در مورد علائم کودک در تشخیص مشکل کمک خواهد کرد.

او ممکن است پیشنهاد کند که برای چند هفته همهٔ مواد غذایی حاوی لاکتوز را از رژیم غذایی کودک حذف کنید تا ببینید که علائم او از بین می رود یا خیر. اما متداول ترین آزمایش های تشخیص عدم تحمل لاکتوز که به صورت سرپایی انجام می شود، شامل اندازه گیری میزان جذب لاکتوز در دستگاه گوارش است.

آزمایش عدم تحمل لاکتوز

این آزمایش جذب لاکتوز در دستگاه گوارش را اندازه گیری می کند. پس از چند ساعت حالت ناشتا، محلول حاوی لاکتوز به بیمار داده می شود. سپس مدفوع او در 24 ساعت آینده مورد آزمایش قرار می گیرد.

لاکتوز گوارش نشده که توسط باکتری های روده بزرگ تخمیر می شود اسید لاکتیک و اسیدهای چرب دیگر ایجاد می کند که در نمونه مدفوع قابل شناسایی است. همچنین میزان گلوکز در نتیجه عدم جذب لاکتوز نسبت به حالت طبیعی متفاوت خواهد بود.

تست هیدروژن

در تست هیدروژن یا تست تنفسی هیدروژن یک محلول حاوی لاکتوز فراوان به بیمار داده می شود. سپس تنفس او در فواصل مشخصی در دستگاهی ارزیابی و آنالیز می شود تا میزان هیدروژن آن مشخص شود.

از آنجایی که لاکتوز گوارش نشده در روده بزرگ توسط باکتری ها تخمیر می شود، گازهای مختلفی از آن ایجاد می شود که از جمله این گازها هیدروژن است. هنگامی که میزان هیدروژن موجود در تنفس فرد زیاد باشد به این معنیست که لاکتوز درست گوارش نشده است.

آزمایش اسیدیته مدفوع

در این آزمایش که در نوزادان و کودکان کم سن انجام می شود، میزان اسیدی بودن مدفوع اندازه گیری می شود. اسید لاکتیک و گلوکز که در اثر تخمیر لاکتوز گوارش نشده حاصل می شوند و اسیدهای چرب دیگر در نمونه مدفوع قابل شناسایی هستند.

روش های درمان عدم تحمل لاکتوز در نوزادان کدامند؟

متأسفانه، این عارضه قابل درمان یا پیشگیری نیست اما در صورت ابتلای کودکتان به آن کارهایی هست که می توانید برای کمک به او انجام دهید. برخی از این کارها شامل موارد زیر است:

برچسب مواد غذایی را بخوانید

شما باید از محصولات لبنی و تمام مواد غذایی دیگری که حاوی لاکتوز هستند پرهیز کنید. به عنوان مثال، برخی از غذاهای ظاهراً بی ضرر حاوی فرآورده های شیر هستند مثل پودرهای آمادهٔ پنکیک و کیک، غلات صبحانه یا کورنفلکس ها، سوپ و پورهٔ سیب زمینی آماده، مارگارین، سس سالاد، نان ها و گوشت هایی مانند کالباس و ژامبون.

در برچسب روی محصولات غذایی به دنبال ترکیباتی مانند آب پنیر ، دلمهٔ پنیر، فرآورده های جانبی شیر، مواد جامد خشک شیر یعنی مواد جامد شیر مثل پروتئین، چربی، قند، مواد معدنی و ویتامین های شیر باشید که از خشک کردن کامل شیر به دست می آید و از دادن آنها به کودکتان خودداری کنید.

پودر شیر بدون چربی استفاده کنید

محصولات حاوی ترکیبات شیر یا سایر آلرژی زاهای رایج باید به روشنی در برچسب محصول قید شود، اگر این گونه نبود، آن محصول را نخرید، چون این قانون کار شما را بسیار ساده تر می کند.

واکنش های کودک را زیر نظر بگیرید

برخی از افرادی که عدم لاکتوز دارند می توانند مقادیر کمی از لاکتوز را بدون مشکل هضم کنند، درحالی که بقیه به کمترین مقادیر نیز حساس هستند. شما احتمالاً با آزمون و خطا یاد می گیرید که کودکتان چه مقدار از مواد غذایی لبنی را می تواند بدون مشکل تحمل کند.

به عنوان مثال، برخی پنیرها کمتر از انواع دیگر پنیر لاکتوز دارند بنابراین هضم شدن آنها ممکن است آسان تر باشد. به طورکلی، ماست پروبیوتیک آسان تر از شیر و دیگر فرآورده های لبنی هضم می شود، زیرا باکتری های سالم موجود در آن به تولید لاکتاز کمک می کنند.

اما اگر کودک شما حساسیت بالایی به لاکتوز دارد، باید از همهٔ منابع لاکتوز پرهیز کنید. اگر خیلی حساس نیست، ممکن است بتوانید مقادیر کمی از غذاهای لبنی مناسب را به او بدهید. اگر کودکتان محصولات لبنی را همراه با غذاهای دیگر بخورد، ممکن است تحمل آنها برایش راحت تر باشد.

تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک را تأمین کنید

اگر متوجه شدید که با رشد کودک باید محصولات لبنی را از رژیم غذایی او حذف کنید، باید مطمئن شوید که او منابع دیگر کلسیم را که به تقویت و رشد استخوان ها و دندان ها کمک می کند، به مقدار کافی دریافت خواهد کرد. منابع غیرلبنی کلسیم شامل سبزیجات برگ دار، آب میوه و شیر غنی شده با سویا، توفو، کلم بروکلی، ماهی قزل آلا ، پرتقال و نان ها و مواد غذایی غنی شده با کلسیم است.

سایر مواد مغذی که باید در صورت حذف مواد لبنی از رژیم غذایی کودک مورد توجه باشند ویتامین A و D، ریبوفلاوین یا همان ویتامین B۲ و فسفر است. مشاوره با یک متخصص تغذیه می تواند مفید باشد. همچنین در حال حاضر محصولات لبنی بدون لاکتوز در بسیاری از فروشگاه های مواد غذایی موجود است. این محصولات تمام مواد مغذی فراورده های لبنی معمولی را منهای لاکتوز آنها دارند.

و در نهایت، اگر متوجه شوید که تأمین تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک بدون خوردن فرآورده های لبنی دشوار است، با پزشک خود در مورد اینکه آیا استفاده از مکمل ها می تواند برای کودکتان مفید باشد صحبت کنید.

کودک مبتلا به عدم تحمل لاکتوز چگونه باید کلسیم کافی را دریافت کند؟

کلسیم یک ماده مغذی ضروری برای رشد و ترمیم استخوان ها در تمام طول عمر و یک عامل پیشگیرانه از بیماری های دیگر است. از آنجایی که شیر و سایر محصولات لبنی منبع اصلی کلسیم هستند، والدین باید در مورد دریافت و تأمین کلسیم کافی در کودکانی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند توجه کافی داشته باشند. مقدار کلسیم توصیه شده روزانه بر اساس گروه سنی به صورت زیر است:

• 0تا 6 ماهه: 200 میلی گرم
• 6ماهه تا 1 ساله: 260 میلی گرم
• 1تا 3 ساله: 700 میلی گرم
• 4تا 8 ساله: 1000 میلی گرم
• 9تا 18 ساله: 1300 میلی گرم

غذاهای غیر لبنی حاوی کلسیم

سبزیجات سبز مانند برگ شلغم، برگ چغندر، بروکلی و کلم. اسفناج و ریواس در این فهرست اضافه نشده اند چرا که بدن نمی تواند محتوای کلسیم آنها را مورد استفاده قرار دهد. علت این است که این مواد حاوی اگزالات هستند که مانع جذب کلسیم می شود.

ماهی های با استخوان های نرم خوراکی مانند سالمون و ساردین و ماست حاوی باکتری های مفید، ممکن است منبع خوبی برای کلسیم در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز باشد. شواهد نشان می دهند که ماست های حاوی باکتری های مفید زنده (مانند پروبیوتیک) باعث تولید مقداری آنزیم لاکتاز برای گوارش می شود.

پزشک کودکان ممکن است در صورت کمبود کلسیم کودک برای او مکمل کلسیم تجویز کند. ویتامین دی برای جذب کلسیم ضروری است، بنابراین رژیم غذایی کودک باید حاوی منابع ویتامین دی نیز باشد. از جمله منابع ویتامین دی، تخم مرغ و جگر هستند. انستیتوی پزشکی (IOM) توصیه می کند کودکان زیر یک سال باید 400 واحد بین المللی ویتامین دی و کودکان بالای یک سال 600 واحد بین المللی ویتامین دی دریافت کنند.