مهمترین علل خون دماغ شدن چیست + اقدامات اورژانسی

خون دماغ شدن به علل مختلفی اتفاق می افتد و در برخی موارد نادر می تواند نشانه ی یک بیماری خطرناک باشد. اگر دچار خون دماغ های مکرر شدید حتما نزد پزشک بروید تا ضمن بررسی علل بروز آن، درمان های پیشگیرانه و کنترلی را شروع کنید. تانما در این مطلب ضمن بیان علل خون دماغ، روش های مؤثر برای قطع فوری خون دماغ را برایتان بازگو می کند؛

خون دماغ شدن چیست ؟

زمانی که رگ های خونی درون بینی به صورت ناگهانی بریده می شوند، خون از بینی جاری می شود که به آن در اصطلاح خون دماغ شدن (nosebleed) می گویند.

شیوع خون دماغ

خون دماغ شدن بسیار پدیده ی شایع و معمولی است. حدود 60 درصد از آمریکایی ها حداقل یکبار در طول عمر خود خون دماغ شدن را تجربه خواهند کرد و از این تعداد چیزی در حدود 6 درصد افراد نیاز به مراقبت های پزشکی خواهند داشت. همچنین هر کسی می تواند خونریزی بینی داشته باشد، اما در بین کودکان 2 تا 10 سال و در سنین 50 تا 80 رایج تر است.

انواع خون دماغ

خون دماغ قدامی Anterior nosebleeds

دیواره‎ای که دو قسمت بینی را از هم جدا می کند سپتوم (septum) نام دارد. این قسمت دارای رگ های خونی زیادی است و این رگ ها می توانند بر اثر ضربه به صورت و یا حتی خراش ایجاد شده توسط انگشت پاره شوند. بیش تر انواع خون دماغ از قسمت پایینی سپتوم و در نزدیکی سوراخ بینی آغاز می شوند.

خون دماغ خلفی Posterior nosebleeds

این نوع از خونریزی بینی چندان شایع نیست و از قسمت عقبی بینی آغاز خواهد شد. خون دماغ خلفی معمولاً در افراد مسن تر، افرادی دارای فشار خون بالا و افرادی که به صورت آن ها ضربه وارد شده دیده می شود.

علل خون دماغ

علل خون دماغ در بزرگسالان

تروما

شکستگی استخوان های بینی و یا شکستگی پایه ی جمجمه می تواند باعث خونریزی بینی شود. اگر ضربه ای به سر شما وارد شده و در نهایت خون دماغ شده اید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید.

خشکی هوا

از دیگر علت های خون دماغ شدن قرار گرفتن در معرض هوای خشک یا هوای گرم داخلی است. در این صورت بافت داخلی بینی تحریک شده و غشای بینی خشک خواهد شد. خشکی فضای درونی بینی احساس خارش ایجاد خواهد کرد و زمانی که انگشت دست یا جسمی خارجی درون بینی قرار گیرد، خونریزی رخ خواهد داد. اگر در فصل سرما به بیماری سرماخوردگی مبتلا شوید، ترکیب فین کردن مکرر و در معرض هوای سرد و خشک بودن باعث خون دماغ شدن خواهد شد.

انگشت کردن در بینی

اگر به آلرژی هایی مانند تب یونجه (hay fever) و یا دیگر بیماری هایی که باعث خارش بینی می شوند، مبتلا هستید، باعث می شود که به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه انگشت خود را درون بینی قرار دهید.

فین کردن

اگر به منظور خالی کردن محتویات بینی خیلی شدید فین کنید، این فشار می تواند باعث پارگی رگ های خونی سطحی شود.

اختلالات لخته شدن خون

اختلالات مادرزادی مانند هموفیلی (hemophilia) تلانژکتازی خونریزی دهنده (hemorrhagic telangiectasia) یا بیماری اسلر وبر راندو که فرایند لخته شدن خون را مختل می کنند، می توانند دلیل خونریزی از بینی به صورت مکرر باشند.

داروها

اگر داروهایی مصرف می کنید که خون را رقیق می کنند یا به عنوان یک داروی ضد انعقاد عمل می کنند؛ مانند آسپرین (aspirin)، کلوپیدوگرل (clopidogrel) و وارفارین (warfarin) توقف خونریزی بینی بسیار دشوار خواهد بود.

علل خون دماغ در بارداری

• در دوران بارداری جریان خون در غشاهای مخاطی بدن – از جمله بینی – افزایش می یابد و باعث التهاب و نرم شدن آنها می شود. تنفس و عطسه می تواند باعث خون دماغ شود.
• آنتی هیستامین ها و داروهای ضد احتقان که برای آلرژی، سرماخوردگی یا مشکلات سینوسی استفاده می شوند، می توانند غشای بینی را خشک کرده و باعث جمع شدن خون دماغ به دلیل خارش شوند، همچنین می توانند غشای بینی را مختل کرده و رگ های خونی را به راحتی پاره کنند و باعث خون دماغ شوند.
• در صورت سرماخوردگی یاعفونت بینی یا سینوس، غشای مخاطی تمایل به خشک شدن دارد و رگ ها به راحتی پاره می شوند. تحریک ناشی از سرماخوردگی یا عفونت می تواند باعث خون دماغ شود.
• هوای خشک به دلیل شرایط آب و هوایی یا اتاق های مطبوع، کابین هواپیما و سایر مناطق خشک، خطر خون دماغ شدن را افزایش می دهد.

علل خون دماغ در کودکان

هوای خشک

هوای گرم یا اغلب هوای خشک باعث خون دماغ شدن کودکان می شود. هر دو عامل سبب حساس شدن و دهیدراته شدن غشاهای بینی می شوند.

خراشیدن یا گرفتن بینی

این دومین عامل خون دماغ شدن است. حساس کردن بینی با خراش دادن یا گرفتن آن باعث می شود که رگ های خونی در معرض خونریزی قرار گیرند.

ضربه

زمانی که ضربه ای به بینی کودک وارد شود، می تواند آغاز خونریزی بینی باشد. اغلب مشکلی جدی نیست، اما اگر پس از ده دقیقه خونریزی بند نیامد حتما کودک را نزد پزشک ببرید.

سرماخوردگی، آلرژی یا عفونت سینوسی

هر بیماری که سبب گرفتگی یا حساس شدن بینی شود باعث خونریزی بینی می شود.

عفونت باکتریایی

عفونت های باکتریایی می توانند باعث زخم و قرمزی و پوسته پوسته شدن داخل بینی و جلوی سوراخ بینی شود. این عفونت ها منجر به خونریزی می شوند.

لخته شدن خون

در موارد نادر، اغلب خونریزی های بینی به علت مشکلات مربوط به لخته شدن خون یا رگ های خونی غیرطبیعی است. اگر کودک شما دچار خونریزی بینی شد و دلایل آن به موارد ذکر شده در بالا مربوط نبود، کودک را نزد پزشک ببرید.

عوامل خطرساز در خون دماغ

فشار خون

نارسایی مزمن قلبی (congestive heart failure) یا فشار خون بالا احتمال خون دماغ شدن افراد در حالت دمر را افزایش خواهند داد.

ناهنجاری ها

اگر بینی به دلیل جراحی زیبایی، مشکلات مادرزادی و یا جراحت دچار اختلال عملکردی باشد، احتمال خونریزی مکرر از بینی وجود خواهد داشت.

تومورها

تومورهای خوش خیم و بدخیم بینی و سینوس ها می توانند منجر به خون دماغ شدن شوند. این امکان در افراد مسن تر و افراد سیگاری بیش تر از سایرین است.

مواد مخدر

کوکائین که به صورت استنشاقی مصرف می شود، باعث پارگی رگ های خونی درون راه های هوایی بینی و در نهایت خون دماغ شدن خواهد شد.

تحریک کننده های شیمیایی

اگر در محیط خانه و یا کار در معرض تحریک کننده های شیمیایی مانند دود سیگار، سولفوریک اسید، آمونیاک و گازوییل قرار بگیرید، ممکن است دچار خونریزی بینی شوید.

نشانه های خطر در خونریزی بینی

بیش تر وقت ها خونریزی از بینی نگران کننده نیست؛ ولی برخی از انواع خون دماغ شدن نیاز به مراقبت های پزشکی خواهند داشت:

• خونریزی از بینی بعد از 20 دقیقه متوقف نشود.
• خونریزی بینی ناشی از ضربه به سر باشد.
• بعد از ضربه و جراحت شکل بینی عوض شده و یا احساس شکستگی داشته باشد.

اگر به دلایل کم اهمیت به طور مکرر و به مقدار زیاد خون دماغ می شوید حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر بیش تر از یک بار در هفته خون دماغ می شوید، احتمالاً این نشانه ای از یک مشکل دیگر باشد که باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

تشخیص خون دماغ

اگر به­ دلیل خون دماغ شدن تحت مراقبت قرار بگیرید، پزشک از طریق معاینه­ فیزیکی علت را تشخیص می­ دهد. او آثار شی خارجی را در بینی بررسی می ­کند و درمورد سابقه پزشکی و داروهایی که در حال حاضر مصرف می ­کنید از شما سوال می ­پرسد.

سایر علائم و صدماتی را که اخیرا به شما وارد شده با پزشک در میان بگذارید. با یک تست مشخص نمی­ توان دلیل خون دماغ را تشخیص داد. با این حال، ممکن است پزشک برای پیدا کردن علت از تست تشخیصی استفاده کند. از جمله­ این تست­ ها می­ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شمارش کامل خون (CBC) که نوعی آزمایش خون برای تشخیص اختلالات خونی است
• تست انعقاد خون (PTT) که نوعی آزمایش خون برای تعیین مدت زمان تشکیل لخته خون است
• آندوسکوپی بینی
• سی­تی ­اسکن بینی
• عکس­ برداری با اشعه­ ایکس از صورت و بینی

جلوگیری از خون دماغ شدن

• از قرار دادن انگشت در بینی و فین کردن با شدت زیاد خودداری کنید.
• اگر سیگار می کشید، آن را ترک کنید و در معرض دود سیگار افراد دیگر هم قرار نگیرید.
• فضای درونی بینی را با اسپری های بینی نمکی مرطوب نگه دارید.
• در طول ماه های فصل زمستان از دستگاه بخور در منزل استفاده کنید.
• در هنگام خواب با کمک پمادهایی هم چون باسیتراسین (Bacitracin)، کرم آ د (A and D Ointment) اوسرین (Eucerin)، پولیسپورین (Polysporin) یا وازلین دو سوراخ بینی را چرب کنید
• در اتومبیل حتماً کمربند ایمنی را ببندید، بستن کمربند امکان جراحت صورت در هنگام تصادف احتمالی را کاهش خواهد داد.
• در هنگام انجام ورزش هایی که امکان آسیب و ضربه به صورت وجود دارد؛ مانند لاکراس، کاراته و هاکی از گاردهای مخصوص محافظ سر و صورت استفاده کنید.
• از تنفس مواد شیمیایی تحریک کننده جلوگیری کنید.

پیشگیری از خون دماغ در تابستان

• در هوای گرم از خانه بیرون نروید. اگر مجبور به بیرون رفتن بودید کلاه لبه دار به سر کنید و بینی خود را با دستمال سر یا پارچه ای نخی بپوشانید تا هوای گرم وارد بینی شما نشود.
• اگر اتاق شما دارای رطوبت است از دستگاه های تصفیه هوا یا خنک کننده هوا استفاده کنید و همچنین از خشک شدن بینی خود جلوگیری کنید.
• از دمیدن در بینی زمانی که به دلیل سرماخوردگی کیپ شده است، خودداری کنید.
• از مصرف الکل، دخانیات و نوشیدنی های گرم اجتناب کنید؛ زیرا باعث افزایش سلول های خونی در بینی شما می شوند.
• پس از خونریزی، خون در داخل بینی لخته می شود. بهتر است بینی خود را زمانی که مرطوب است تمیز کنید یا از دستمالی مرطوب به آن منظور استفاده کنید.

راه های درمان خونریزی بینی

الف) درمان خانگی خون دماغ

صاف بنشینید و کمی به جلو خم شوید

یک اقدام اورژانسی هنگام خون دماغ این است که کمی به سمت عقب متمایل شوید تا از چکیدن خون بر صورت خود جلوگیری کنید، اما باید بدانید که کمی به سمت جلو متمایل شدن روش بهتری است. این کار باعث می شود که خون وارد مجرای گلو نشود؛ زیرا اگر این اتفاق رخ دهد در نهایت باعث خفه شدن یا استفراغ می شود. سعی کنید به جای بینی با دهان خود نفس بکشید و آرام بمانید.

از بستن بینی خود خودداری کنید

بعضی افراد از پد پنبه ای، دستمال، یا حتی تامپون استفاده می کنند تا جلوی خونریزی بینی را بگیرند. این کار می تواند باعث خونریزی بیشتر شود، چرا که باعث حساس تر شدن بیش تر رگ ها می شود. در عوض، از دستمال یا دستمال مرطوب برای پاک کردن خونی که از بینی می چکد استفاده کنید.

بینی خود را به آرامی فشار دهید

قسمت نرم و گوشتی بینی خود، زیر استخوان های بینی را به مدت 10 دقیقه بگیرید تا رگ های خونی فشرده شوند و خونریزی قطع شود. در این ده دقیقه همانگونه که بینی خود را گرفته اید فشار زیادی به آن وارد نکنید، چرا که دوباره خونریزی شروع می شود.

مراحل پیشین را به مدت ۱۵ دقیقه تکرار کنید

اگر خونریزی بینی شما پس از 10 دقیقه فشار آوردن بند نیامد، این کار را به مدت 10 دقیقه دیگر نیز انجام دهید. اگر پس از 30 دقیقه خونریزی بینی شما بند نیامد یا حجم زیادی خون از بینی شما خارج شد خیلی سریع به اورژانس مراجعه کنید و تحت درمان قرار گیرید.

زمانی که خونریزی بند آمد، فین نکرده یا بینی خود را لمس نکنید. این کار می تواند منجر به خونریزی مجدد شود. اما اگر دوباره خونریزی شروع شد، به آرامی فین کرده تا لخته های خون بیرون بیایند. شما همچنین می توانید از اسپری ضد احتقان مانند اکسی متازولین در سوراخ های بینی خود استفاده کنید. پس از استفاده از اسپری، بینی خود را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه گرفته و از راه دهان نفس بکشید. در صورت بند نیامدن خونریزی به پزشک مراجعه کنید.

ب) درمان خون دماغ در طب سنتی

• برگ تازه گزنه برای جلوگیری از خون ریزی مفید است البته در مورد کسانی که سرد مجاز هستند این مسئله باید با حساسیت بیشتری همراه باشد ، و همچنین مصرف بیش اندازه آن بسیار برای کلیه و روده مضر است و باید آن را با صمغ عربی میل کرد
• برای درمان زخم های داخل بینی می توانید آب انار ترش را بجوشانید و بعد از ینکه غلیظ شد آن را با عسل ترکیب کرده و روی زخم قرار دهید
• همچنین می توانید از جوشانده شکوفه زردآلو استفاده کنید و با چکاندن آن در داخل بینی از خون ریزی جلوگیری کنید
• همچنین می توانید از ترکیب آب تره و سرکه استفاده کنید و با چکاندن آن در داخل بینی از خون ریزی جلوگیری کنید
• ضماد آب سماق به پیشانی و روی بینی ، از خونریزی جلوگیری میکند ( همچنین خانم هایی که از خون ریزی رحم رنج می برند می توانند مقداری سماق را روی کباب چنچه پاشیده و میل کنند
• کشیدن 5 گرم سی سنبر به داخل بینی خون ریزی را رفع میکند ( زیادی روی در خوردن آن بسیار مضر است ، اگر گرم مجاز هستید بهتر است آن را با کتیرا میل کنید
• برای جلوگیری و بند آوردن خون میتوانید از سیر و دارچین نیز استفاده کنید ، مصرف آن بسیار موثر است
• همچنین می توانید از ترکیب زیره سبز کوبیده شده و سرکه استفاده کنید و آن را داخل بینی بچکانید
• قرار دادن یک تکه پنبه آغشته به آب لیمو در سوراخ بینی می تواند خون دماغ را بر طرف کند
• خون ریزی های شدید بینی و همچنین دوران قاعدگی و زخم را متوقف می کند.
• اگر در همان زمان خون ریزی چند قطره آب غوره را داخل بینی بچکانید خون ریزی متوقف می شود
• نعناع در درمان خونریزی نقش موثری دارد

ج) درمان خون دماغ در طب اسلامی

امام باقر علیه السلام در مورد خونریزی بینی درسوره لقمان فرمود :هر دردمندی که خون دماغ شده آیه زیر را بنویسید و به خود ببندد درد و خون ریزی ساکن می شود. "منها خلقناکم و فیها نعیدکم و منها نخرجکم تاره اخری یومئذ یتبعون الداعی لا عوج له و خشعت الاصوات للرحمن فلاتسمع الا همسا" (ک ختوم ج ص 211)

امام صادق علیه السلام فرمود :برای بند آوردن خون دماغ ، پودر یا آب میوه سیب خوردنی ، نافع ترین دارو برای درمان است . اگر پیاز رنده شده را با سرکه مخلوط کرده و چند قطره از مخلوط را بر بینی چکانده شود از خون دماغ جلوگیری میشود . همچنین اگر پیاز رنده شده را با سرکه ترکیب کنیم و چند قطره از آن را در داخل بینی بچکانیم از خون دماغ جلوگیری میشود .

د) درمان دارویی خون دماغ

داروهای موضعی بینی مانند کورتیکواستروئیدها (corticosteroids) و آنتی هیستامین ها (antihistamines) می توانند باعث خون دماغ شدن شوند. اگر مرتب از اسپری بینی استفاده کنید، سر اسپری باعث تحریک فضای داخلی بینی شده و در نهایت بینی خونریزی خواهد کرد.