مهمترین عوارض واکسن کرونا | انواع واکسن +مراقبت های بعد از تزریق

واکسن کرونا شاید بتوان گفت یکی از راه های اصلی نجات دنیا برای رهایی از کووید است و تا رسیدن داروی خاص برای درمان این بیماری ویروسی، تزریق واکسن باید در اولویت همه ی کشورهای دنیا قرار گیرد. تانما در این مطلب نکات مهمی در خصوص عوارض واکسن کووید و شرایط بعد از تزریق واکسن بیان می کند؛

واکسیناسیون چیست؟

هرگونه اقدامی كه به منظور جلوگیری از بروز عفونت و یا تخفیف شكل طبیعی بیماری در فردی با تجویز آنتی بادی یا آنتی ژن بعمل آید، ایمن سازی گفته می شود . معمولا در ساخت واکسن ها از نمونه های ضعیف شده ویروس ها یا باکتری ها استفاده کرده و آن ها را از طریق تزریق وارد بدن می کنند.

واکسن کووید چیست؟

تاکنون برای ساخت بیشتر واکسن هایی مانند آنفولانزا و واکسن سه گانه (واکسن سه بیماری دیفتری، کزاز و سیاه سرفه)، از ویروس ضعیف یا غیرفعال شده استفاده می کردند؛ اما ساخت واکسن کرونا با تکنولوژی جدید اِم آراِن اِی (MRNA) انجام شده و اولین واکسنی است که با این فناوری تهیه شده است.

در مراحل ساخت واکسن کرونا ، یک RNA خبررسان یا MRNA ویروس، شبیه سازی می شود و سپس از آن در ترکیبات واکسن استفاده می کنند. RNA از اطلاعات ژنتیکی هر ویروسی شناخته می شود. بعد از تزریق، این RNA خبررسان وارد سلول های انسان می شود و پروتئین ویروس کرونا به نام پروتئین شاخی شکل را تولید می کند.

سیستم ایمنی بدن در مواجهه با این پروتئین، ابتدا تصور می کند که ویروس کرونا وارد بدن شده و برای محافظت از آن شروع به تولید پادتن یا آنتی بادی می کند. همان طور که گفتیم پادتن یا آنتی بادی نوعی پروتئین در دستگاه ایمنی بدن است که در برابر عوامل خارجی مانند ویروس ها و باکتری ها از بدن محافظت می کند. بنابراین با شناسایی این پروتئین و تولید آنتی بادی، اگر زمانی خود ویروس وارد بدن شود، سیستم ایمنی بدن آن را شناسایی کرده و از بین می برد.

شرایط دریافت واکسن کرونا

در بیشتر کشورها افرادی که بیش از ۱۸ سال سن دارند، می توانند واکسن کرونا را دریافت کنند؛ اما اولویت دریافت این واکسن با توجه به سن و شرایط سلامت افراد فرق می کند. کادر درمان، افراد مسن و کسانی که بیماری های زمینه ای دارند، در اولویت قرار خواهند داشت. در مرحله بعد افرادی که بیماری های زمینه ای مانند دیابت و مشکلات خودایمنی دارند، واکسینه می شوند.

انواع واکسن کرونا

واکسن روسی اسپوتنیک -5

واکسن روسی اسپوتنیک-۵، اولین واکسن کرونا کشور روسیه و اولین واکسنی بود که با ۹۲ درصد مقابله در برابر ویروس کووید-۱۹ در جهان تولید شد. در این واکسن، ویروس کرونا به همراه ۲ نوع آدنوویروس (ویروس سرماخوردگی) دستکاری شده وجود دارد؛ این واکسن بعد از ورود به بدن پروتئین شاخی شکل ویروس را در سلول ها کپی می کند تا سیستم ایمنی بدن، پادتن مبارزه با ویروس را بسازد.

واکسن کرونا فایزر بیواِن تک

واکسن فایزر بیواِن تک محصول همکاری شرکت آمریکایی فایزر و شرکت آلمانی بیواِن تک است و تنها واکسنی است که تاکنون توانسته مجوز رسمی سازمان جهانی بهداشت را اخذ کند. این واکسن با تکنولوژی جدید اِم آراِن اِی (MRNA) ساخته شده است که در آن RNA خبررسان ویروس، شبیه سازی شده و با تزریق وارد سلول انسان می شود.

با تولید پادتن توسط سیستم ایمنی، بدن در برابر ویروس ایمن می شود؛ ولی درصد این ایمنی در واکسن های مختلف فرق دارد. بر اساس گفته های شرکت فایزر، این واکسن تا ۹۵ درصد می تواند احتمال ابتلا به کووید-۱۹ را کاهش دهد. واکسن فایزر باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتی گراد نگهداری و منتقل شود؛ به همین دلیل نیاز به یخچال های خاصی برای حمل آن است. همین موضوع تهیه این واکسن را برای برخی کشورها مشکل کرده؛ ولی تاکنون به طور گسترده در آمریکا و بریتانیا و دیگر کشورهای اتحادیه اروپا استفاده شده است.

تزریق این واکسن باید در ۲ نوبت با فاصله زمانی ۲۱ روز انجام شود. بر اساس اطلاعات سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA)، میزان اثربخشی واکسن کرونا فایزر در گروه سنی ۶۵ سال به بالا بسیار نتیجه بخش بوده و همچنین در برابر جهش کووید-۱۹ نیز نتایج خوبی داشته است.

واکسن کرونا مدرنا

واکسن کرونا مدرنا نیز مانند واکسن فایزر به وسیله فناوری اِم آراِن اِی (MRNA) ساخته شده و بر اساس گفته های شرکت مدرنا و آزمایش های انسانی، ۳۰ هزار نفر این واکسن را امتحان کرده و تاکنون ۹۴ درصد اثربخشی داشته است.

این واکسن باید در دمای منفی ۲۰ درجه سانتی گراد نگهداری و در ۲ نوبت با فاصله زمانی 28 روز تزریق شود. مجوز اضطراری استفاده از واکسن مدرنا از طرف سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) صادر شده است. نتایج تزریق همگانی در آمریکا و بریتانیا نشان می دهد که میزان اثربخشی این واکسن در افراد ۱۸ تا ۶۵ سال بیشتر از واکسن فایزر است.

در حالی که واکسن کرونا مدرنا برای افراد بالای ۶۵ سال تنها ۸۶ درصد موثر بوده است. همچنین واکسن مدرنا در برابر جهش های بریتانیایی و آفریقای جنوبی کووید-۱۹ نیز ایمن بوده و عارضه جانبی جدی در آن مشاهده نشده است.

واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد

واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد حاصل همکاری شرکت سوئدی استرازنکا و دانشگاه آکسفورد است. این واکسن در مقایسه با واکسن های دیگر ارزان تر و جابه جایی آن آسان تر است؛ تا جایی که به راحتی می توان آن را در یخچال نگه داشت. میزان اثربخشی آن در مقایسه با واکسن های فایزر و مدرنا کمتر و در حدود ۶۲ تا ۹۰ درصد تخمین زده می شود.

این واکسن به روش سنتی و با اصلاح ژنتیکی یک ویروس سرماخوردگی (آدنوویروس) ساخته و به بدن تزریق می شود. ویروس کرونا به همراه آدنوویروس بعد از ورود به بدن، پروتئین شاخی شکل ویروس را در سلول ها کپی می کنند تا سیستم ایمنی بدن بتواند پادتن مبارزه با ویروس را بسازد.

با تولید آنتی بادی، بدن در برابر ورود کووید-۱۹ ایمن می شود. توانایی تولید واکسن استرازنکا نسبت به دیگر واکسن ها بسیار بیشتر است؛ برای مثال در مقابل ۲۰ میلیون واکسن مدرنا، حدود ۲۰۰ میلیون واکسن استرازنکا تولید شده است.

واکسن سینوفارم چین

واکسن سینوفارم به صورت واکسن ویروس غیرفعال شده است که باید دو نوبت تجویز شود. نتایج فاز سوم این واکسن هنوز منتشر نشده، اما طبق گزارش ها کارایی این واکسن ۷۹ تا ۸۶ درصد است، اما ۱۰۰ درصد از مرگ ایمنی ایجاد می کند و تا کنون در حدود ۲۰ کشور تزریق شده است.

واکسن کووکسین

واکسن کووکسین ساخت موسسه باهارات بیوتک کشور هندوستان است که باید دو نوبت تجویز شود. این واکسن بر پایه ویروس غیرفعال شده است و نتایج اولیه فاز سوم آن گزارش شد که قابل قبول بود. طبق گزارش ها این واکسن حدود ۸۱ درصد اثربخشی داشته، اما ۱۰۰ درصد از مرگ ایمنی ایجاد می کند، این واکسن در استان های مختلف کشور هند تزریق شده است و نخست وزیر هند نیز این واکسن را تزریق کرد.

واکسن های ایرانی کرونا

واکسن پاستور در کشور کوبا فاز ۳ مطالعه بالینی خود را آغاز کرده است و در ایران نیز به زودی این فاز به صورت موازی آغاز می شود، واکسن کوویران برکت شرکت شفا فارمد در آستانه ورود به فاز سه بالینی است. واکسن رازی در آستانه ورود به فاز دو و واکسن فخرا در حال طی مرحله اول مطالعه بالینی است.

عوارض واکسن کرونا

عوارض تزریق واکسن کرونا می تواند همراه با درد ماهیچه و مفصل، سردرد، تب و خستگی باشد و تا چند روز طول بکشد. همچنین از عوارض بسیار نادر و نشانه های خطر بعد از تزریق واکسن کرونا می توان به احتمال بروزواکنش حساسیتی شدید (آنافیلاکسی) اشاره کرد که قابل پیش بینی نیست و بر حسب اتفاق ممکن است بدنبال مصرف هر نوع ماده غذایی و یا دارویی رخ دهد که با علائمی مانند خارش، افت فشار خون و تورم گلو همراه است.

به طور متوسط احتمال بروز این عارضه یک در یک میلیون نفر رخ می دهد که عموما در دقایق اول بعد از دریافت دارو یا واکسن رخ می دهد. به همین علت به افراد توصیه می شود حدود 15 تا 20 دقیقه بعد از واکسیناسیون در محل مرکز بمانند.

مراقبت از بعد از تزریق واکسن کرونا

مراقبت های عمومی

مراقبت های بعد از دریافت واکسن دو جنبه عمومی و خصوصی دارد که در جنبه عمومی کارشناسان درمان معتقدند که همچنان بعد از دریافت واکسن نیز باید پروتکل های بهداشتی رعایت شود و استفاده از ماسک، استریل کردن و رعایت فاصله اجتماعی مدنظر قرار داشته باشد.

مراقبت های خصوصی

بعد از دریافت واکسن کرونا باید تب و اکسیژن فرد دریافت کننده واکسن مداوم کنترل شود و مایعات زیادی دریافت کند. نیازی به بستری شدن فرد دریافت کننده واکسن نیست؛ اما این افراد حداقل باید تا دو هفته تحت نظر باشند و درصورتی که علائم نگران کننده ای داشتند بدون اینکه باری اضافی بر دوش بیمارستان و کادر درمان تحمیل کنند با تماس با مراکز درمانی ویزیت در منزل از پرستاران و پزشکان این مراکز به صورت مشاوره تلفنی یا ویزیت حضوری کمک بگیرند.

افراد باید توجه داشته باشند بعد از دریافت واکسن و در صورت داشتن درد به هیچ وجه از مسکن ها استفاده نکنند و درصورتی که به دلایل دیگر مجبور به استفاده هستند، حتماً با پزشک متخصص در خصوص دوز مصرفی مشورت کنند؛ هدف از واکسیناسیون این است که بدن بدون التهاب و بیماری، در برابر ویروس مقاوم شود؛ بنابراین در صورت استفاده از مسکن التهاب کاهش پیدا می کند و هدف از واکسیناسیون محقق نخواهد شد.

برای کاهش درد و ناراحتی در محل تزریق، کمپرس سرد را روی محل قرار دهید تا تورم را کاهش دهد. ورزش آرام بازو همچنین باعث افزایش جریان خون در ناحیه می شود. همچنین برای کاهش تب، مایعات زیادی بنوشید، لباس خواب یا لباس سبک بپوشید و به اندازه کافی استراحت کنید.

اگر تب شما بیش از ۳ روز طول کشید یا به ۳۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر رسید یا اگر دچار بثورات، مشکل در تنفس یا درد در قفسه سینه یا شکم شدید، بلافاصله به دنبال درمان باشید. البته مراقبت های بعد از تزریق واکسن کرونا در خصوص افراد با بیماری های زمینه ای و گروه های پرخطر بیشتر است.

بر اساس آزمایش های بالینی که در آمریکا و بریتانیا انجام شده، افرادی که تاکنون به انواع واکسن ها آلرژی داشته اند برای دریافت واکسن کرونا نیز باید پس از تزریق به مدت ۳۰ دقیقه تحت نظر باشند و با مشورت با پزشک خود واکسن را دریافت کنند.

نکات مهم درباره واکسن کرونا

بعد از تزریق واکسن دیگر کرونا نمی گیریم؟

پزشکان معتقدند حدود ۹۵ درصد مردم با تزریق دوز اول واکسن کرونا و ورود ویروس ضعیف شده به بدن، در برابر آن مصون می شوند و دو هفته بعد از آن با تزریق دوز دوم، این مصونیت به حدود ۱۰۰درصد می رسد اما در این میان، پژوهشگران بر این باورند که با وجود تزریق واکسن، ۵ درصد افراد از آنجا که بدن آنها واکنش محافظت کننده کاملی نشان نمی دهد، همچنان ممکن است به کرونا مبتلا شوند.

درست است که این احتمال پایین است اما می توان گفت هنوز احتمال ابتلا به کووید-۱۹ در افرادی که واکسینه شده اند، وجود دارد. اما انتظار می رود در صورت ابتلا، علائم نسبتا خفیفی نشان دهند اما همچنان ناقل ویروس هستند.

بعد از تزریق واکسن به زندگی معمولی بر می گردیم؟

مه مردم می خواهند با تزریق واکسن به زندگی عادی پیش از همه گیری کرونا برگردند اما این روند به سادگی اتفاق نمی افتد. تزریق واکسن در کنار استفاده از ماسک گزینه های خوبی است که می تواند احتمال ابتلا را تا حد زیادی کاهش دهد. اگر این دو کنار هم ادامه داشته باشد، بعد از گذشت مدت زمانی می توان دقیق تر نسبت به این مسأله توضیح داد چه زمانی وضعیت عادی خواهد شد.

چه بسا شیوع انواع جدیدی از کروناویروس، هر بار وضعیت را بغرنج تر می کند و هنوز مشخص نیست تزریق واکسن به طور کامل می تواند مانع انتقال دوباره ویروس شود یا نه. در واقع، ایمنی کامل زمانی رخ می دهد که بیشتر مردم جهان واکسینه شده باشند و آن زمان می توان به بازگشت به وضعیت عادی امیدوارتر بود.

واکسن بخشی از استراتژی پیشگیری از ابتلا به کروناست و علاوه بر آن، شست وشوی دست ها، استفاده از ماسک و حفظ فاصله اجتماعی راهکارهای جامعی هستند که رعایت آنها می تواند زندگی میلیون ها نفر را در دوران همه گیری تحت تأثیر قرار دهد. در این میان، تزریق واکسن حرکت به سمت عادی شدن وضعیت را سرعت می بخشد.

وضعیت رفت و آمدهای خانوادگی بعد از تزریق واکسن کرونا به چه صورت است؟

نمی توان احتمال داد یک فرد تا چه اندازه ناقل ویروس است. این واکسن شاید برای هر فرد به تنهایی ایمنی ایجاد کند و علائمی از بیماری در او ظاهر نشود اما این فرد هنوز ممکن است ناقل ویروس باشد و سرایت ویروس از او به افرادی که واکسن دریافت نکرده، ایجاد مشکل کند.

بنابراین بهتر است تا مشخص شدن وضعیت، از رفت وآمدهای خانوادگی و به ویژه نزدیک شدن به سالمندان خانواده دوری کنید. شروع تزریق واکسن فرآیندی جدید بوده و هنوز وجوه مبهمی از آن وجود دارد. از طرفی، تزریق واکسن در برخی افراد ایمنی کامل ایجاد نمی کند و آنها همچنان در معرض خطر ابتلا و حتی بستری شدن در بیمارستان و خطر مرگ قرار دارند.

بعد از تزریق واکسن کرونا می توانیم مسافرت برویم؟

از آنجا که واکسن ها به طور کامل خطر ابتلا به ویروس یا انتقال آن را کاهش نمی دهند و خطر شیوع ویروسی جدید هنوز وجود دارد، محققان معتقدند تغییرات واقعی در الگوهای سفر تا زمانی که به طور سراسری اعلام شود، پرخطر بوده و احتمال ابتلا را افزایش می دهد.

با هر وسیله ای هم قصد سفر دارید، حتی با وجود تزریق واکسن، حتما طبق شیوه نامه های جدید از دو ماسک استفاده کنید که قادر است تا ۹۶درصد خطر انتقال ویروس را کاهش دهد. با این اوصاف، پیشگیری بهترین راهکار برای مقابله با کرونا حتی در مسافرت است.

زنان باردار و شیرده می توانند واکسن را دریافت کنند؟

درست است که زنان باردار و شیرده در تحقیقات واکسن شرکت داده نشدند اما با این حال مرکز مدیریت و پیشگیری بیماری یا CDC توصیه می کند این افراد مخصوصا اگر جز گروه های پرخطر یا کادر درمان هستند، اقدام به تزریق واکسن کنند، چون هیچ اطلاعاتی از خطر واکسن ها بر زنان باردار وجود ندارد.

افرادی که به کرونا مبتلا شده اند می توانند واکسن بزنند؟

افرادی هم که به کرونا مبتلا شده اند هم می توانند واکسن کرونا را دریافت کنند، حتی در مطالعات نشان داده شده که دریافت یک دوز واکسن در این افراد می تواند ایمنی مناسب را ایجاد کند.

بهترین زمان تزریق واکسن در این افراد سه ماه بعد از ابتلا است، اما اگر کمتر از این زمان واکسن در دسترس داشتند، درصورتی که چهار هفته از بیماری آن ها گذشته و هیچ علائمی ندارند می توانند با نظر پزشک خود واکسن را دریافت کنند.