ملاج نوزادان در کجای سر آنها وجود دارد | زمان بسته شدن+ نکات مراقبتی

ملاج نوزاد یکی از اجزای اصلی بدن او در هنگام تولد محسوب می شود و باید مراقب های لازم از این ناحیه صورت گیرد. یکی از مسائل مهم در خصوص ملاج نوزاد مربوط به زود بسته شدن آن است که اگر پزشک این مسأله را تأیید کند، باید نوزاد خیلی سریع تحت درمان قرار گیرد. تانما در این مطلب علاوه بر علل و علائم زود بسته شدن ملاج، روش درمان زود بسته شدن ملاج نوزادان را نیز مطرح می کند؛

ملاج چیست؟

ملاج شکافی در جمجمه ی کودک است که استخوان های جمجمه هنوز رشد نکرده و بهم نرسیده اند. فونتانل ها(ملاج) دو وظیفه ی اصلی دارند:

ملاج درهنگام تولد به استخوان جمجمه اجازه میدهد تا سر نوزاد تغییر کنه و از کانال باریک بتونه عبور کند.

فاصله و شکاف باعث رشد بیشتر سر و مغز می شود.

محل قرار گیری ملاج

نقاط نرم روی سر نوزاد از دو قسمت باز به نام ملاج تشکیل شده است. یکی از آنها که در جلوی سر قرار دارد بزرگ تر بوده و دیگری که در پشت سر قرار گرفته است کوچک تر است. این ها واقعاً فضاهای بازی هستند که در استخوان های جمجمه قرار دارند. قسمت جلویی، "ملاج" است و دیگری که در پشت سر قرار گرفته است "ملاج خلفی" نامیده می شود. قسمت جلویی شبیه الماس بوده و آن قسمت که در پشت سر قرار دارد به شکل یک مثلث کوچک است.

انواع ملاج

فانتانل قدامی

ابن ملاج در بالای سر هست و در ابتدا ۲/۱ سانتیمتر قطر دارد و معمولا بعد از ۶ ماهگی شروع به بسته شدن می کند و در ۱۸ ماهگی دیگه نمیتوان احساس کرد.

فانتانل خلفی

این ملاج در پشت جمجمه ی کودک قرار دارد و این دهانه شکل یک مثلث است و هنگام تولد ۱ سانتیمتر می باشد که بین ۶ هفته تا ۳ ماه بعد بسته میشود.

فانتانل ماستوئید

این ملاج که در هر طرف سر یکی وجود دارد و به سمت پشت جمجمه و پشت گوش است و معمولا بین ۶ تا ۱۸ ماهگی بسته می شود.

فانتانل اسفنوئید

این ملاج که آن هم در هر طرف سر یکی وجود دارد و به سمت جلوی جمجمه است. و معمولا تا ۶ ماهگی بسته می شود.

زمان بسته شدن ملاج نوزاد

استخوان های جمجمه نوزاد به اندازه کافی مواد معدنی جذب کرده و به طور کامل جوش خورده و فاصله بین آن ها هم بسته می شود. ممکن است شما متوجه شوید که قسمت پشت ملاج زودتر بسته می شود. معمولاً بین 2 تا 4 ماهگی قسمت پشت ملاج بسته می شود اما قسمت جلویی ملاج نوزاد ممکن است تا دو سالگی هم باز بماند. (به این دلیل که مغز فضای مورد نیاز برای رشد را داشته باشد) هر چند این قسمت از ملاج نوزاد نیز باید تا 19 ماهگی بسته شده باشد. اما در صورت بسته شدن زود هنگام ملاج سر، نیاز به بررسی و مراجعه به متخصص کودکان است.

علت زود بسته شدن ملاج نوزاد

عوامل ژنتیکی

به طور کلی عارضه زود بسته شدن جمجمه، به عنوان نوعی تغییر شکل مادرزادی جمجمه در نظر گرفته می شود و اغلب نوزادان از همان بدو تولد به این عارضه مبتلا هستند از این رو یکی از اصلی ترین علت های این عارضه را میتوان در نتیجه ناهنجاری ژنتیکی و بروز تغییراتی در هنگام لقاح و تغییراتی در ترکیبات ژنی بیان کرد. البته عوامل وراثتی نیز در این عارضه بی تاثیر نیست از این رو زمانی که به جراح مغز و اعصاب مراجعه کنید از شما درباره سابقه چنین بیماری در خانواده و اطرافیان می پرسد.

کمبود اسید فولیک

اسید فولیک که در واقع ویتامین B9 است؛ نقش بسیار مهمی در رشد مغز و جمجمه جنین در رحم مادر دارد. اسید فولیک نه تنها از ابتلای نوزاد به برخی اختلالات مادرزادی همچون اسپینا بیفدا و آنسفالی پیشگیری می کند بلکه تحقیقات نشان دهنده این موضوع است که این ویتامین در شکل گیری مناسب جمجمه نیز تاثیرگذار است.

علائم زود بسته شدن ملاج نوزادان

• یک جمجمه با فرم غیر طبیعی، که ظاهر آن با توجه به درگیر بودن هر صفحه و شکاف بین آن، می تواند متفاوت باشد.
• احساس غیر طبیعی بودن جمجمه ی کودک یا از بین رفتن یک بخش قابل توجه از ملاج او.
• رشد آهسته یا عدم رشد سر کودک.

عوارض زود بسته شدن ملاج نوزاد

عقب ماندگی ذهنی

یکی از خطرناکترین عواقب و عوارض عارضه زود بسته شدن درز جمجمه، کم شدن ضریب هوشی و عقب ماندگی ذهنی در نوزاد است. همان طور که می دانید مغز نوزاد در سالهای اولیه زندگی رشد بسیار سریعی دارد از این رو زمانی که درزهای جمجمه زودتر از موعد مقرر بسته شود؛ مغز فضای کافی برای رشد ندارد از این رو با فشاری که به مغز و جمجمه نوزاد وارد می شود سبب می شود نوازد به عقب ماندگی ذهنی مبتلا شود.

افزایش فشار درون جمجمه

زمانی که مغز فضای کافی برای رشد نداشته باشد؛ در این صورت با فشاری که بر جمجمه و مایع مغزی و نخاعی وارد می کند سبب افزایش فشار درون جمجمه می شود. از آنجایی که استخوان جمجمه کودکان کوچکتر و نرم تر از بزرگسالان است از این رو در صورتی که فشار درون جمجمه افزایش یابد در این صورت کودک با علائمی شدید از قبیل گریه های شدید، حالت تهوع و استفراغ، کم شدن سطح تنفس و کما همراه است. از این رو در صورتی کودکتان همراه با بدشکلی جمجمه به چنین علائمی مبتلا شد؛ هرچه سریعتر به جراح و متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.

نقایص بینایی

در صورتی که عارضه بسته شدن زود هنگام جمجمه به موقع درمان نشود ممکن است ناتوانی ها و مشکلاتی زیادی در زمینه در یادگیری و مشکلات مربوط به بینایی در کودک ایجاد کند. علاوه بر مشکلات مغزی، کودک از مشکلات و عوارض دیگری از قبیل سردردهای شدید، تاخیر در رشد و به هم ریختن خواب و خوراک رنج می برد. همچنین در صورت عدم درمان به موقع کرانیوسینوستوزیس یا زود بسته شدن ملاج ، ممکن است مشکلات جدی و دائمی دیگری در کودک به وجود بیاید:

• تغییر شکل سر و صورت به طور دائمی
• کاهش عزت نفس و ایجاد انزوای اجتماعی
• نقص شناختی و عدم ثبات هیجانی
• کاهش شدید انرژی و علاقه به مسائل هیجان انگیز (بی حالی)
• اختلالاتی در حرکت چشم ها
• تشنج
• مرگ در موارد نادر

تشخیص زود بسته شدن ملاج نوزاد

تشخیص اولیه بیماری بسته شدن درز جمجمه توسط والدین و اطرافیان نوزاد صورت می گیرد. معمولا والدین زودتر از سایرین از فرم ناصحیح جمجمه و بدشکلی جمجمه آگاه می شوند. البته تشخیص این عارضه در روزهای اول بعد از به دنیا آمدن بسیار سخت و دشوار است و بدشکلی در اغلب موارد پس از گذشت زمان و طی معاینات فیزیکی توسط پزشک عمومی مشخص می شود.

اما تشخیص دقیق و تعیین علت بدشکلی جمجمه برعهده جراح مغز و اعصاب است. جراح مغز با برررسی تمام علائم و نشانه های بیماری و ارزیابی سابقه بیمار جهت تشخیص دقیق بیماری، از والدین نوزاد می خواهد که نوزاد را به مراکز تصویربرداری ببرند و از جمجمه نوزاد تصاویری بدست بیاورند.

در روش تصویربرداری سی تی اسکن از دستگاه های مخصوص اشعه ایکس جهت دستیابی به تصاویر درزهای جمجمه و فرم جمجمه استفاده می شود. جراح مغز با استفاده از تصاویر مقطعی و سه بعدی سی تی اسکن قادر است افزایش فشار درون جمجمه و آسیب دیدگی های مغز را نیز ملاحظه کند

درمان زود بسته شدن ملاج نوزاد

درمان زود بسته شدن جمجمه نوزاد یا کرانیوسین استوز بسته به شدت عارضه و سن نوزاد متفاوت است. برای مثال در کرانیوسین استوز خفیف حتی نیازی به معالجه شدن توسط جراح مغز و اعصاب نیست زیرا این افراد برجستگی خفیفی در ناحیه جمجمشان ملاحظه می شود که با گذشت زمان و با افزایش سن بهبود می یابد.

جراحی

اما تنها درمان بسته شدن زود هنگام جمجمه از نوع پیشرفته، انجام عمل جراحی کرانیوسینوستوز است. سن مناسب برای انجام چنین جراحی برای نوزاد، بین 3 ماهگی تا یک سالگی نوزاد است هر چقدر عمل به تاخیر بیفتد، عوارض برجای مانده از این جراحی نیز بیشتر است و نتیجه مطلوبی از جراحی بدست نمی یاید؛ با جراحی به موقع می توان از بروز عقب ماندگی و دیگر مشکلات پیشگیری کرد و خطرات جراحی را به حداقل رساند. البته در برخی مواقع ممکن است با نظر و تایید پزشک و جراح مغز و اعصاب این جراحی کمی با تاخیر انجام گرفته شود.

جراحی که برای درمان بسته شدن زود هنگام درزهای جمجمه استفاده می شود تحت عنوان جراحی کرانیوسینوستوز از آن یاد می شود. این نوع جراحی مغز از دو منظر، زیبایی و آزادسازی فضای کافی برای رشد مغز اهمیت دارد. چون این نوع جراحی جمجمه ممکن است با عوارضی همراه باشد از این رو جراح مغز و اعصاب سعی می کند از روش جراحی کم تهاجمی و از طریق آندوسکوپ به باز کردن درزها بپردازد.

از روش جراحی آندوسکوپی کرانیوسین استوز برای درمان مواردی که دو یا چند درز بسته شده استفاده می شود. این نوع جراحی از خطرات و عوارض کمتری نسبت به جراحی باز کرانیوسین استوز برخودرار است زیرا جراح مغز، عمل را از طریق دستگاه آندوسکوپ و بدون ایجاد شکافی در جمجمه انجام می دهد. از دیگر مزایای این عمل میتوان به کم شدن مدت زمان جراحی از چندین ساعت به چهل و پنج دقیقه اشاره کرد.

نکاتی مهم در خصوص ملاج نوزاد

ملاج فرو رفته

زمانی که شما ملاج نوزاد را لمس می کنید باید کمی احساس سختی یا انحنای روبه بیرون داشته باشید. فرورفتن ملاج نوزاد معمولاً به معنی این است که نوزاد دچار کم آبی شده است (مقدار کافی مایعات در بدن او وجود ندارد). برخی دیگر از علائم کم آبی در بدن کودک عبارتند از گودی چشم ها و کمتر مرطوب شدن پوشک او. اگر هر یک از این علائم را در نوزاد خود مشاهده کردید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

ملاج برآمده

زمانی که نوزاد گریه می کند ممکن است ملاج او حالت برآمدگی پیدا کند اما زمانی که گریه او پایان یافت، ملاج هم پایین رفته و به محل قبلی خود بازمی گردد. در این صورت جای نگرانی وجود ندارد.

ملاج برآمده که به حالت اولیه خود بازنگردد می تواند نشانه ابتلا به بیماری های خطرناکی مانند عفونت یا التهاب مغز باشد. در صورتی که این علائم با تب نیز همراه بود یا نوزاد به طرز غیرعادی خواب آلوده بود حتماً باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

نبض دار بودن ملاج

نبض دار بودن ملاج . گاهی اوقات فونتانل یا ملاج می تواند ضربان دار باشد. نبض کودک است که در فونتانل قابل مشاهده است و با ضربان قلب حرکت می کند. اگر کودک موهای زیادی ندارد یا موهای او بسیار کم است، می توانید آن را راحت تر ببینید. ممکن است عجیب یا ترسناک به نظر برسد، اما طبیعی است.

مراقبت از ملاج نوزاد

• هنگام بلند کردن سر کودک ، دست بزرگسال باید از گردن حمایت کرده و فونتانل خلفی را بپوشاند.
• توصیه می شود در دماهای سرد حتما ، سر کودک را با یک پوشش نرم بپوشانید. به این ترتیب ملاج قدامی و خلفی از سرما محافظت می شوند.
• برای جلوگیری از عفونت تا زمان بسته شدن کامل پوست سر باید پوست جمجمه تمیز نگه داشته شود.
• تا بسته شدن ملاج ، باید به نوزاد مایعات به اندازه کافی برسد.