علل کاهش و افزایش fsh در زنان و تاثیرش بر سلامت باروری آنها

هورمون fsh یک هورمون مهم برای تعیین قدرت باروری در زنان و مردان است و اگر از حد نرمال خارج شود یعنی کم یا زیاد شود امکان دارد زنان و مردان را با اختلالات باروری مواجه سازد. تانما در این مطلب نکاتی را در خصوص تاثیر هورمون fsh بر باروری و روش های پایین آوردن سطح هورمون FSHبیان می کند؛

هورمون های گلیکوپروتئینی

هیپوفیز یكی از مهم ترین غدد بدن به شمار می رود كه تعدادی هورمون ترشح می كند. این هورمون ها دارای علمكردهای بسیار مهمی در بدن می باشند و نبود آنها مشكلات زیادی برای فرد ایجاد می كند. هورمون های مربوط به بخش هیپوفیز قدامی از نظر ساختار و تركیب به 2 دسته ی هورمون های پروتئینی و گلیكوپروتئینی تقسیم می شوند. هورمون های گلیكوپروتئینی شامل هورمون های HCG , FSH , CH , TSH می باشد كه از بخش قدامی هیپوفیز ترشح می شوند.

هورمون fsh چیست ؟

هورمون محرکه فولیکولی (FSH) هورمونی گلیکوپروتئینی است که از بخش پیشین هیپوفیز در هر دو جنس (نر ، ماده) آزاد می شود. به عبارت دیگر هورمون محرکه فولیکولی در کنار هورمون لوتئینه کننده (LH) یکی از هورمون های غدد جنسی است که در غده هیپوفیز تولید و وارد خون می شود. هورمون تحریک کننده فولیکول از هورمون های اساسی برای رشد و بلوغ و عملکرد صحیح تخمدان های زنان و بیضه مردان است.

هورمون fsh در زنان محرک رشد فولیکول در تخمدان قبل از آزاد شدن تخمک از یکی از تخمدانها در دوران تخمک گذاری است. همچنین در افزایش تولید استرادیول تاثیرگذار است. هورمون fsh در مردان بر سلول های سرتولی بیضه ها اثر می گذارد تا محرک تولید اسپرم یا اسپرماتوژنز باشد.

تنظیم هورمون fsh

تولید و ترشح این هورمون به سطح هورمون های ترشح شده موجود در خون از تخمدان ها و بیضه ها بستگی دارد. به این نظام هورمون های محور هیپوتالاموس- هیپوفیز-آدرنال و گنادها گفته می شود.

هورمون آزاد کننده گنادوتروپین از هیپوتالاموس آزاد و به گیرنده های موجود در غده هیپوفیز قدامی متصل می شود تا سنتز و آزادسازی هورمون تحریک کننده فولیکول و هورمون سازنده لوتئین را تحریک کند.

هورمون تحریک کننده فولیکول در جریان خون آزاد شده و به گیرنده های موجود در بیضه ها و تخمدان ها متصل می شود. به واسطه این روند فولیکول تحریک کننده به همراه هورمون لوتئینه کننده می تواند عملکرد بیضه ها و تخمدان ها را تنظیم کند.

میزان طبیعی FSH

محدودۀ طبیعی میزان FSH بر اساس روش و روز اندازه گیری در آزمایشگاه های مختلف اندکی متفاوت است، اما به طور کلی محدودۀ زیر ۱۰را به عنوان سطح طبیعی این هورمون و میزان ۲۰-۱۰ را بینابینی می دانند.

کارکرد هورمون FSH

در زنان

تولید استروژن

رشد فولیکولی

در مردان

القا و نگهداری اسپرماتوجنسیس

تأثیر هورمون fsh بر قاعدگی

FSH در زنانی که در سن باروری قرار دارند، موجب رشد و تکامل فولیکول ها در تخمدان در مرحله فولیکولی چرخه قاعدگی می شوند. چرخه قاعدگی به مراحل فولیکولی، اوولاسیون و لوتئال تقسیم می شود. در طی مرحله فولیکولی، FSH سبب تولید استرادیول توسط فولیکول می شود. در انتهای مرحله فولیکولار، FSH و LH افزایش می یابند. آزاد شدن تخمک از تخمدان یا اوولاسیون (تخمک گذاری) اندکی پس از این افزایش هورمون های FSH و LH رخ می دهد.

هورمون های Inhibin، استرادیول و پروژسترون به کنترل میزان ترشح FSH از غده هیپوفیز کمک می کنند. FSH همچنین توانایی تخمدان در پاسخ به LH را تسهیل می کند. با افزایش سن زنان و نزدیک شدن به یائسگی، عملکرد تخمدان کاهش می یابد و سرانجام متوقف می شود. در این مرحله، میزان FSH و LH افزایش می یابد.

تأثیر هورمون fsh بر باروری

هورمون FSH قسمتی مهم از سیستم تولید مثل است. این هورمون مسئول رشد فولیکول های تخمدان است. فولیکول ها استروژن و پروژسترون را در تخمدان تولید می کنند و چرخه پریودی را در زن حفظ می کنند. در مردها، هورمون FSH قسمتی از رشد غده جنسی برای تولید اسپرم می باشد.

از طرفی اختلالات تاثیر گذار بر هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدانها یا بیضه ها می توانند باعث تولید بیش از حد یا خیلی کم FSH شوند که در نتیجه منجر به شرایط مختلفی از قبیل ناباروری، قاعدگی غیر طبیعی، بلوغ زودرس یا تاخیر در بلوغ ایجاد شود.

آزمایش هورمون FSH چیست؟

هورمون FSH قسمتی مهم از سیستم تولید مثل است. این هورمون مسئول رشد فولیکول های تخمدان است. فولیکول ها استروژن و پروژسترون را در تخمدان تولید می کنند و چرخه پریودی را در زن حفظ می کنند. در مردها، هورمون FSH قسمتی از رشد غده جنسی برای تولید اسپرم می باشد. آزمایش FSH مقدار FSH در خون را اندازه گیری می کند. پزشک آزمایش FSH را برای یافتن علائم سیستم تولید مثل سفارش می دهد.

هدف از آزمایش FSH

هدف از انجام این آزمایش، ارزیابی مواردی همچون باروری، سلامت اندام های تولید مثل (تخمدان ها یا بیضه ها)، عملکرد هیپوفیز و همچنین در کودکان، برای ارزیابی بلوغ زودرس و یا تاخیر در بلوغ است.

آزمایش FSH برای زنان

• بررسی مشکلات ناباروری
• بررسی چرخه های قاعدگی نامنظم
• تشخیص اختلالات غده هیپوفیز یا بیماری های تخمدان

زمان مناسب آزمایش FSH در زنان

بسیار مهم است که باید در روز سوم پریودی آن را انجام دهد. سطح نرمال این هورمون در روز سوم عادت ماهانه بین 5 تا 20 است. بالا بودن این هورمون در روز سوم پریودی نشان دهنده کاهش ذخایر و نارسایی زودرس تخمدان ها در بدن است. پایین بودن آن نیز نشان دهنده سندرم تخمدان پلی کیستیک است. بهترین زمان برای انجام آزمایش هورمونی زنانه، اول صبح و پس از 12 ساعت ناشتا بودن است.

سطح FSH بالا در زنان

اگر شما یک زن با سطح FSH بالا هستید، این نشان می دهد:

• از دست دادن عملکرد تخمدان یا ایجاد مشکل در تخمدان
• یائسگی
• سندرم پلی کیستیک تخمدان؛ بیماری ای که هورمون های زن از تعادل خارج می شوند و باعث کیست تخمدان می شود .
• اختلال کروموزومی، مانند سندرم ترنر زمانی اتفاق می افتد که یک یا چند کروموزوم X زن از دست رفته باشد.
• افزایش FSH همچنین باعث کاهش تولید تخمک با کیفیت و نطفه برای باروری می شود. یک دلیل رایج برای این مسئله سن شماست. با افزایش سن، باروری شما شروع به کاهش می کند و تخمک های کمتری در تخمدان بالغ می شوند. کیفیت تخمک های باقی مانده کمتر از سال های اولیه است.
• تست هورمون FSH با سایر آزمایشاتی که سطح هورمون لوتئینیزه، استرادیول و پروژسترون را تعیین می کنند، برای تعیین ذخایر تخمدان زن استفاده می شود. اصطلاح “ذخیره تخمدان” به پدیده باروری زن مربوط به سن اشاره دارد.
• سطح هورمون FSH بالا به این معنی است که احتمال بارداری شما از حد انتظار برای سن شما کمتر خواهد بود. این بدان معنا نیست که احتمال بارداری وجود ندارد، اما باردای شما سخت تر خواهد بود و به درمان ناباروری نیاز خواهید داشت.

آزمایش FSH برای مردان

• ارزیابی تعداد کم اسپرم
• ارزیابی هیپوگنادیسم یا نارسایی گناد
• ارزیابی بی اختیاری بیضه

سطح بالای FSH در مردان

• اگر مرد هستید و سطح FSH در شما بالا است، نشانه مشکلات زیر می باشد: سندرم Klinefelter؛ یک بیماری نادر در مردها که به خاطر وجود کروموزوم X اضافی ایجاده شده و بر رشد مردانه تاثیر می گذارد.
• عدم وجود بیضه با عملکرد نامناسب آن
• آسیب به بیضه در اثر بیماری مانند وابستگی به الکل
• بیضه هایی که با درمان اشعه ایکس یا شیمی درمانی آسیب دیده اند.

آزمایش FSH برای کودکان

آزمایش FSH برای بلوغ زودرس مورد استفاده قرار می گیرد. آزمون FSH برای تعیین بلوغ تاخیری کودک استفاده می شود. این اتفاق زمانی می افتد که ویژگی های جنسی و یا اندام ها در زمانی که باید رشد نکرده اند.

مقدار FSH بالا در کودکان

مقدار FSH بالا در کودکان به معنی شروع بلوغ است.

علل افزایش fsh

• سندرم ترنر (حدود 50٪ از بیماران مبتلا به آمنوره اولیه، سندروم ترنر دارند)
• کم کاری هیپوفیز
• سندرم شیهان (کم کاری هیپوفیز پس از زایمان)
• بلوغ زودرس ، یا ایدیوپاتیک یا ثانویه به یک ضایعه CNS
• سندرم کلاین فلتر
• اختگی
• مصرف مشروبات الکلی
• یائسگی و اختلالات قاعدگی

علل کاهش fsh

مقدار FSH پایین بیانگر مشکلات زیر است:

• تومورهای تخمدان زمانی که تولید FSH بعلت افزایش ترشح استروژن مهار می شود
• نارسایی هیپوتالاموس (سندرم کالمن)
• نئوپلاسم بیضه ها یا غدد فوق کلیه که ترشح استروژن ها یا آندروژن ها را تحت تأثیر قرار می دهد
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• هموکروماتوز
• بی اشتهایی عصبی

روش های پایین آوردن سطح هورمون FSH

سبزیجات دریایی و تیره رنگ مصرف کنید

سبزیجات دریایی مانند کتانجک ، جلبک های دریایی و واکامه حاوی مقادیر زیادی ید و اسیدهای چرب ضروری هستند که برای سلامتی غدد درون ریز بسیار مهم هستند. این ها را با سالاد و سوشی میل کنید. اگر در جایی زندگی می کنید که سبزیجات دریایی وجود ندارد بهتر است از مکمل ها استفاده کنید. مکمل های کتانجک به دلیل داشتن ید زیاد از محبوبیت خاصی برخوردار است.

گرده زنبور عسل استفاده کنید

گرده زنبور عسل غنی از مواد معدنی، پروتئین و ویتامین ها و ترکیبات سالم ایمنی است. گرده زنبور عسل نیز به طور مکمل وجود دارد.

غذاهای غنی مصرف کنید

خوراکی ها و منابع غنی از پروتئین که دارای مواد معدنی مهمی مانند منیزیم و پتاسیم است، می تواند بسیار مفید باشد. اسپیرولینا یکی از غذاهای غنی و مفید برای غدد درون ریز مفید است. از دیگر خوراکی های مفید میتوان به دانه ی چیا اشاره کرد. برخی از مکمل های خوراکی نیز بسیار مفید هستند؛ برای اینکه بهتر بتوانید انتخاب کنید می توانید از پزشک خود سوال کنید.

ماساژهای باروری انجام دهید

ماساژ های باروری و ماساژ تخمدان ها، هورمون ها را متعادل می کند و با کاهش استرس به عملکرد بهتر آنها کمک می کند. با ماساژ کبد، ارتباط بین غده هیپوفیز، هیپوتالاموس و تخمدان ها نیز تقویت می شود.

طب سوزنی را امتحان کنید

اگر طب سوزنی به همراه تغذیه مناسب انجام شود، در درمان عدم تعادل هورمونی و عادی سازی سطح FSH بسیار موثر خواهد بود. طب سوزنی یکی از مناسب ترین روش های درمانی است و اختلالات مربوط به سیستم عصبی خودکار را درمان می کند.

وزن خود را متعادل نگه دارید

افزایش یا کاهش وزن و همچنین چاقی منجر به مشکلات باروری در زنان می شود و سطح هورمون محرک فولیکول FSH را تحت تاثیر قرار می دهد. برای رسیدن به وزن مناسب تلاش کنید و برای رسیدن به بهترین نتیجه تغذیه مناسبی داشته باشید. اینکه فقط بدانید وزن و قد شما متناسب است، کافی نیست، بلکه باید کنار وزن مناسب تغذیه مناسبی هم داشته باشید.

سعی کنید آرامش داشته باشید و استرس را کم کنید

یوگا، مدیتیشن، هنر، عبادت و سایر فعالیت های کاهش دهنده استرس برای سطح FSH شما و آرامش شما موثر است. سایر روش های کاهش دهنده استرس که می توانید امتحان کنید، چی کونگ و تای چی است. شرکت در کلاس های هنری، فعالیت های اجتماعی با دوستان، و لذت بردن از زندگی فعال و اکتیو مثال های دیگری برای کاهش استرس است.

استرس کمتر اصلی ترین فاکتور برای سلامتی سیستم هورمونی و همینطور دلیل مهمی برای داشتن زندگی سالم خواهد بود. کیفیت زندگی خود را با رژیم غذایی سالم بالا ببرید و با این کار سطح هورمون محرک فولیکول FSH نرمالی را تجربه کنید.

سطح قند خون پایین تر

سطح بهینه قند خون به تولید استروژن و متعادل سازی سطح FSH در بدن کمک می کند. کاهش قند خون و تغذیه مناسب منجر به تشکیل جنین قوی تر و تقویت فولیکول ها در تخمدان می شود.

قند خون خود را به طور مرتب اندازه بگیرید و از مصرف غذاهایی که قند بالایی دارند پرهیز کنید. با پزشک خود درباره مصرف میوه ها و سبزیجات صحبت کنید و هر کدام مناسب بود در رژیم خود بگنجانید.

مصرف گیاهان

گیاهانی مانند جنسینگ و ماکا و برخی گیاهانی دیگر در متعادل سازی سطح استروژن بدن موثر است. زنان و مردانی که ماکا و جنسینگ استفاده می کنند میل جنسی بالاتری را تجربه می کنند، تعداد اسپرم های سالم و سطح استروژن بهتر می شود که همگی برای داشتن سطح FSH نرمال و برای یک بارداری سالم، لازم و ضروری هستند.

شما می توانید گیاهان چینی را امتحان کنید؛ زیرا همانطور که می دانید این گیاهان به گیاهان مغذی طحال و کبد و کلیه ها معروف هستند؛ که در نهایت سلامت تولید مثل در انسان را افزایش می کنند. روش های دیگری وجود دارند که با وجود سطح FSH بالا می توانید انجام بدهید تا باردار شوید مثل لقاح آزمایشگاهی IVF و لقاح داخل رحمی. IUI در نهایت اگر این روش ها هم باعث بارداری شما نشد می توانید به دنبال اهدا کننده تخمک باشید.