علایم بیماری آب مروارید چیست و بهترین روش های درمانی آن کدامند ؟

بیماری آب مروارید بیشتر در دوران سالمندی ایجاد می شود و فرد با تاری دید و مشکل در انجام کارهای روزمره مواجه خواهد شد. این بیماری چشمی انواع مختلفی دارد و بسته به نوع آن پزشک درمان های لازم را تجویز می کند. تانما در این مطلب علاوه بر بیان منشاء بیماری آب مروارید ، روش های درمانی آب مروارید را بیان می کند؛

کاتاراکت یا بیماری آب مروارید چیست ؟

از بین رفتن شفافیت عدسی را آب مروارید گویند. هر چند به هر گونه کدورت (opacity) در عدسی آب مروارید گفته می شود، اصطلاحاً منظور از آب مروارید، کدورتی اسـت که باعث اختلال بینایی شود. کدر شدن عدسی چشم یا نات شدن بخش های کوچکی از آن، باعث می شود که نور از عدسی رد نشده یا پخش شود. در نتیجه فرد شفافیت دید خود را از دست می دهد.

شیوع بیماری آب مروارید

درواقع، بیشتر موارد آب مروارید در سالمندان بروز می کند و روند طبیعی سالمندی می تواند با سخت و تار شدن عدسی همراه باشد. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، «آب مروارید» ناشی از سالمندی با 48 درصد آمار نابینایی در صدر مهم ترین علل نابینایی در دنیا قرار دارد که 18 میلیون نفر را شامل می شود.

تشخیص و درمان مناسب در این باره بسیار تأثیرگذار است، به طوری که آب مروارید در کشورهای توسعه یافته تنها در 5 درصد موارد به نابینایی منجر می شود، اما در کشورهای فقیر 50 درصد نابینایی ها را شامل خواهد شد. همچنین طی سال های اخیر به دلیل افزایش سن امید به زندگی تعداد مبتلایان به این بیماری چشمی نیز بیشتر شده است. پس از 75 سالگی، احتمال ابتلا به آب مروارید تا 50 درصد افزایش می یابد.

انواع آب مروارید

آب مروارید که بر مرکز عدسی تأثیر می گذارد (آب مروارید هسته ای)

با گذشت زمان، عدسی به تدریج زردتر شده و بینایی کمتر می شود. همان طور که آب مروارید به آرامی پیشرفت می کند، عدسی ممکن است حتی قهوه ای شود. رنگ زرد یا قهوه ای عدسی می تواند منجر به مشکل بین سایه های رنگ شود.

آب مروارید که بر لبه های عدسی اثر می گذارد (آب مروارید کورتیکال)

همان طور که بیماری به آرامی پیشرفت می کند، رگه های کدر شده عدسی، به مرکز می رسند و با عبور نور از مرکز عدسی تداخل می کنند.

آب مروارید که بر پشت عدسی تأثیر می گذارد (آب مروارید زیر کپسول خلفی)

آب مروارید زیر کپسول خلفی به صورت یک ناحیه کوچک و مات معمولاً در نزدیکی پشت عدسی، درست در مسیر نور ایجاد می شود. این نوع آب مروارید سریعتر از انواع دیگر پیشرفت می کند.

آب مروارید مادرزادی

بعضی از مردم با آب مروارید متولد می شوند و یا در طول دوران کودکی، این بیماری در آنها رشد می کند. این آب مروارید ممکن است ژنتیکی یا همراه با عفونت داخل رحمی یا تروما باشد.

علل ایجاد آب مروارید

اکثراً آب مروارید با کهولت سن یا آسیب عدسی چشم ایجاد می شود. برخی از اختلالات ژنتیکی به ارث رسیده نیز می توانند باعث مشکلات بهداشتی شوند که خطر ابتلا به آب مروارید را در شما افزایش دهند. آب مروارید همچنین می تواند به علت سایر شرایط چشم، جراحی چشم گذشته یا شرایط پزشکی مانند دیابت باشد. استفاده طولانی مدت از داروهای استروئید نیز می تواند منجر به ایجاد آب مروارید شود.

باگذشت عمر، تكثیر مستمر سلول های اپیتلیوم عدسی و فشرده شدن آنها بـه هم و تحت تأثیر عوامل خطر دیگر مانند سیگار کشیدن و احتمالاً قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید، ساختار یکنواخت، شفاف و یک دست اپتیكی عدسی از دست رفته و کدر می شود. این کدورت می تواند در اثر التهاب داخل چشمی، دیابت، دست کاری های جراحی، تروما به چشم یا در دوران جنینی در اثر مصرف دارو توسط مادر، بیماری های عفونی ضمن بارداری یا به صورت متابولیك و ژنتیکی نیز ایجاد شود.

عوامل خطرساز آب مروارید

• افزایش سن
• دیابت
• قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید
• سیگار کشیدن
• چاقی
• فشار خون بالا
• آسیب قبلی یا التهاب
• جراحی قبلی چشم
• استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید
• مصرف بیش از حد الکل

علائم بیماری آب مروارید

• کدر شدن عدسی، تاری دید
• افزایش دشواری دید در شب
• حساسیت به نور و تابش نور
• سفید شدن مردمک
• نیاز به نور روشن برای خواندن و فعالیت های دیگر
• دیدن هاله در اطراف چراغ
• تغییرات مکرر در شماره عینک یا لنز
• محو شدن یا زرد شدن رنگ ها

عوارض بیماری آب مروارید

در صورتی که درمان آب مروارید با تاخیر انجام شود بینایی فرد کاهش یافته و به حد شمارش انگشتان و یا فقط درک نور خواهد رسید، در این مرحله امکان دارد که تعداد کمی از بیماران منجر به افزایش فشار داخل چشم یا (آب سیاه) شود و در نتیجه نیاز به جراحی اورژانسی پیدا می کند که در این صورت عوارض و خطرات آن بیشتر از جراحی معمولی ست.

تشخیص بیماری آب مروارید

برای تشخیص این بیماری، پزشک سابقه و علائم پزشکی شما را بررسی کرده و آزمایش چشم را انجام خواهد داد. به علاوه، آزمایش های زیر هم احتمالا انجام می شوند:

• اندازه گیری قدرت بینایی
• معاینه ظاهر چشم ها و بررسی حرکات آن ها
• معاینه با دستگاه اسلیت لامپ
• بررسی واکنش مردمک ها در برابر نور
• تونومتری؛ با این معاینه فشار چشم اندازه گیری می شود افزایش فشار ممکن است علامت گلوکوم(آب سیاه) باشد.
• گشاد کردن مردمک که با مصرف قطره های چشمی صورت می گیرد و به چشم پزشک اجازه می دهد تا تمام قسمت های عدسی و شبکیه را کاملاً معاینه کند.

پیشگیری از بیماری آب مروارید

• معاینه چشم منظم داشته باشید. معاینات چشم می تواند در تشخیص علائم آب مروارید و دیگر مشکلات چشم در مراحل اولیه آنها کمک کند.
• ترک سیگار.
• سایر مشکلات بهداشتی را مدیریت کنید. اگر دچار دیابت یا سایر شرایط پزشکی هستید که خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می دهد، برنامه درمان خود را دنبال کنید.
• عینک آفتابی استفاده کنید.
• کاهش مصرف الکل؛ مصرف الکل بیش از حد می تواند خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش دهد.

رژیم غذایی برای پیشگیری از آب مروارید

رژیم غذایی سرشار از سبزیجات

ریزمغذی های فراوان موجود در سبزیجات خام، به خصوص ویتامین A تاثیر فوق العاده ای برای سلامت چشم ها دارند. البته سبزی ها باید پیش از مصرف به خوبی شسته و ضدعفونی شوند تا از بروز دیگر بیماری ها پیشگیری شود. علاوه بر مصرف روزانه سالاد همراه با چاشنی های مفیدی مانند روغن زیتون و آبلیمو می توان آب سبزیجاتی مانند هویج را نیز در برنامه روزانه گنجاند.

هویج و کدو حلوایی جزو بهترین سبزیجات با این تاثیر فوق العاده هستند که می توان آب هویج و آب کدو حلوایی را برای حفظ سلامت چشم ها در برنامه غذایی روزانه گنجاند. در این باره از خواص اسفناج نیز نباید غافل شد. این سبزی خوشمزه منبع غنی از بتاکاروتن و آنتی اکسیدان هاست که مصرف روزانه آن بر اساس تحقیقات می تواند مانع بروز آب مروارید شود.

سیر

فواقد بی نظیر سیر بر کسی پوشیده نیست و نمی توان در چند سطر آنها را برشمرد، اما آنچه در رابطه با سلامت عدسی چشم و جلوگیری از کدرشدن آن توصیه می شود، مصرف روزانه ۲ تا ۳ حبه سیر است. درواقع، این توصیه سبب شفافیت عدسی چشم می شود، درست مانند زمانی که سطحی را با آب و صابون می شوییم.

چای سبز

چای سبز جزو بهترین نوشیدنی های سلامت است که تاثیر خوبی نیز بر مشکلات بینایی خواهد داشت. برای بهره مندی از خواص این نوشیدنی توصیه می شود روزانه ۳ تا۴ فنجان میل شود. آنتی اکسیدان های موجود در چای سبز به بهبود عملکرد چشم ها کمک می کند و می تواند به عنوان یک مکمل محسوب شود. در رابطه با مقدار مصرف بهتر است نظر پزشک را نیز جویا شد.

خوراکی های سرشار از ویتامین C

مصرف مکمل های ویتامین C و مواد غذایی سرشار از آن مانند مرکبات، کیوی، توت فرنگی و... تاثیر پیشگیرانه ای نسبت به تشکیل آب مروارید دارد. جالب است بدانید تجمع ویتامین C در عدسی چشم بیشتر از سایر اندام ها و قسمت های بدن است. در صورتی که آب مروارید تشخیص داده شود می تواند با مشورت پزشک مکمل های این ویتامین را نیز مصرف کند. یک مکمل طبیعی از ویتامین C و بتاکاروتن که تاثیر عالی بر بینایی دارد را نیز می توان به راحتی در منزل تهیه کرد. کافی است آب ۲ برگ آندیو، ۲ ساقه کرفس، مقداری جعفری و ۵ عدد هویج را با هم مخلوط کنید و از فواید بی نظیر آن بهره مند شوید.

بادام

بادام را نیز باید در گروه های خوراکی های مفید برای تقویت بینایی و پیشگیری از آب مروارید دانست. چند دانه بادام را یک شب در مقداری آب خیس کنید و صبح روز بعد پس از جدا کردن پوست ها، میل کنید. البته می توان به جای آب از شیر استفاده کرد تا ارزش غذایی بالاتری داشته باشد. گفته می شود گذاشتن عصاره بادام خیس شده در بادام روی پلک چشم ها به رفع تحریک پذیری و قرمزی ناشی از آب مروارید نیز کمک می کند.

درمان بیماری آب مروارید

درمان آب مروارید با جراحی

تا زمانی که آب مروارید به مرحله پیشرفته نرسیده و فعالیت های روزمره شخص را مختل نکرده است، درمانی لازم ندارد، اما زمانی که بیماری کاملا پیشرفت کرده باشد، تنها روش درمان عمل جراحی است. عمل شامل خارج کردن عدسی چشم از یک شکاف کوچک به وسیله دستگاه مخصوص به نام «فیکو» و نصب عدسی مصنوعی (لنز) داخل چشم است.

امروزه این عمل جراحی بسیار رایج است و به طور سرپایی انجام می شود و در بیش از ۹۵ درصد موارد با موفقیت همراه است و بینایی بسیار بهبود می یابد. علت عدم موفقیت درمان در بعضی بیماران می تواند مشکلات دیگر چشمی مانند گلوکوم یا استحاله ماکولای چشم باشد یا به ندرت عوارضی مانند خونریزی حین عمل یا پیش از عمل یا عفونت پس از عمل پیش می آید. پس از عمل بیمار مرخص می شود و روز بعد پانسمان برداشته خواهد شد. پس از آن دستور قطره ریختن به بیمار داده می شود و بیمار می تواند بلافاصله فعالیت های عادی روزمره اش را شروع کند.

اقدامات قبل از جراحی آب مروارید

• قبل از عمل آب مروارید چشم حتما استحمام کنید.
• صبحانه ی سبکی میل نمایید.
• از لباس های تمیز استفاده کنید.
• قبل از عمل آرایش نکنید.
• قرص آسپرین بچه با مجوز چشم پزشک یک هفته قبل از عمل متوقف شود.
• می توانید از تمام قرص های خود را به جز قرص آسپرین مصرف کنید.

مراقبت های بعد از عمل آب مروارید

• روز بعد از عمل بیماری آب مروارید یا کاتاراکت چشم در هنگام ویزیت توسط پزشک یا همکار پانسمان از روی چشم باز می شود.
• بعد از عمل باید از شستشوی ناحیه اطراف چشم عمل شده خودداری کرد.
• اگر مجبور شدید چیزی را از روی زمین بردارید نباید از ناحیه کمر خم شوید، باید بنشینید و جسم را بردارید.
• به مدت 6-5 روز در هنگام خواب و یا در هنگام خارج شدن از منزل باید از محافظ چشمی پلاستیکی که شیلد نام دارد استفاده کنید.
• تا چند روز شاید دچار تاری دید بعد از عمل آب مروارید شوید که به مرور از بین می رود.
• بعد از عمل کاتاراکت از مالیدن چشم به مدت یک هفته خودداری نمایید.
• اگر چشم شما نیاز به شستشو داشت حتما باید از آب جوشیده ملایم و گاز استریل استفاده نمایید.
• اگر چشمان شما بعد از جراحی آب مروارید قرمز شد یا درد شدید داشت حتما در اسرع وقت با کلینیک چشم پزشکی مراجعه نمایید.
• یک هفته بعد از عمل کاتاراکت رانندگی امکان پذیر خواهد بود.

باورهای رایج درباره آب مروارید

آبریزش چشم با آب مروارید مرتبط است؟

بعضی افراد فکر می کنند اگر آبریزش چشم دارند، حتما مبتلا به آب مروارید شده اند یا اینکه آب مروارید زمینه ساز آبریزش و اشک می شود، در حالی که این دو مساله هیچ ارتباطی به یکدیگر ندارند و استفاده از کلمه «آب» در این بیماری به دلیل اشک یا آبریزش چشمی نیست.

اگر آب مروارید جراحی نشود به آب سیاه تبدیل می شود؟

به ندرت ممکن است عمل نکردن آب مروارید پس از سال های طولانی و نه در مدت کوتاه به آب سیاه ( ناشی از افزایش فشار چشم) بینجامد. بیماران به دلیل

بیماری های قلبی نمی توانند تحت بیهوشی برای جراحی قرار گیرند؟

چشم ارگان کوچکی است و به راحتی می توان با بی حسی موضعی، آب مروارید را عمل کرد. نیازی به بیهوشی نیست و عمل معمولا ظرف ۱۵ دقیقه انجام می شود.

مصرف داروهای ضدانعقاد مانند آسپیرین، وارفارین و... به دلیل ناراحتی قلبی یا عروقی و عدم امکان قطع دارو مانعی برای عمل آب مروارید است؟

عمل آب مروارید هیچ نیازی به قطع چنین داروهایی ندارد و در حالی که بیمار دارو مصرف می کند، به راحتی می تواند تحت جراحی آب مروارید قرار بگیرد.

بیمار چند روز پس از عمل آب مروارید به استراحت نیاز دارد؟

پس از عمل آب مروارید نیاز به استراحت خاصی نیست و توصیه می شود بیمار حداکثر تا ۲۴ ساعت مراقب باشد. روز بعد از عمل که پانسمان برداشته می شود، فرد دید خوبی دارد و می تواند به فعالیت های روزمره اش بپردازد.

اگر آب مروارید عمل نشود، ممکن است منجر به نابینایی شود؟

نابینایی کامل نه، اما اگر زمان طولانی مثلا ۱۰ یا ۲۰ سال بگذرد و آب مروارید عمل نشود، می تواند دید را تا حد درک نور کاهش دهد.