نشانه های کمبود آهن در بدن چیست و چگونه می توان آن را تامین کرد ؟

کمبود آهن مشکلی شایع میان زنان و کودکان است و در صورت عدم توجه و درمان به موقع، فرد پس از مدتی می تواند دچار مشکلات عدیده ای شود و سایر دستگاه های بدنش نیز درگیر خواهد شد. تانما در این مطلب قصد دارد علاوه بر علل و علائم شایع کمبود آهن، شما را با منابع آهن آشنا کند؛

آهن در بدن چیست؟

آهن یکی از مواد معدنی مهمی است که در هر سلول بدن انسان یافت می شود و انسان در انجام کارکردهای مختلف حیاتی خود به آن نیاز دارد زیرا آهن بخش مهمی از هموگلوبین ( بخشی از خون است و اکسیژن را از ریه ها به سلول های بدن منتقل می کند) است. بنابراین کمبود آهن باعث عدم توانایی بدن در تولید هموگلوبین می شود و میزان سلول های خون را کاهش می دهد. در نتیجه اکسیژن کافی به اندام ها و بافت های بدن تأمین نمیشود.

همچنین آهن به عضلات در ذخیره اکسیژن و بهره مندی از آن کمک می کند و بسیاری از آنزیم ها که به بدن کمک می کنند تا غذا را هضم کرده و وارد بسیاری از فعل و انفعالات مهم می شوند حاوی آهن هستند و با کاهش آهن از بدن ، بسیاری از عملکردهای بدن تحت تأثیر آن قرار می گیرند.

میزان کافی آهن برای بدن

هیئت غذا و تغذیه موسسه پزشکی آمریکا مقادیر دریافت آهن زیر را توصیه می کند:

نوزادان و کودکان

کوچک تر از 6 ماه: 0.27 میلی گرم در روز

7 ماه تا 1 سال: 11 میلی گرم در روز

1 تا 3 سال: 7 میلی گرم در روز

4 تا 8 سال: 10 میلی گرم در روز

مردان

9 تا 13 سال: 8 میلی گرم در روز

14 تا 18 سال: 11 میلی گرم در روز

19 سال یا بزرگ تر: 8 میلی گرم در روز

زنان

9 تا 13 سال: 8 میلی گرم در روز

14 تا 18 سال: 15 میلی گرم در روز

19 تا 50 سال: 18 میلی گرم

51 و بزرگ تر: 8 میلی گرم در روز

علت کمبود آهن

خونریزی

همانطور که از دست دادن خون به معنای از دست دادن مقدار زیادی آهن است. زیرا خون از گلبولهای قرمز تشکیل شده است که آهن یکی از اجزای آن است. و از دست دادن خون برای زنانی که در چرخه قاعدگی خون زیادی را از دست می دهند در معرض خطر بیشتری از دیگران قرار دارند که در معرض خطر کم خونی ناشی از کمبود آهن هستند و همچنین افرادی که از دست می دهند. همچنین خونریزی دستگاه گوارش به دلیل استفاده منظم برخی از داروهای تسکین دهنده درد (بخصوص آسپرین) ایجاد می شود که در صورت استفاده نادرست ممکن است باعث خونریزی شود.

کمبود آهن در رژیم غذایی

بدن آهن مورد نیاز خود را از غذا می گیرد ، بنابراین خوردن مقدار کمی آهن ممکن است با گذشت زمان منجر به کمبود آهن شود و در عوض بسیاری از غذاها حاوی آهن است: مانند گوشت ، تخم مرغ ، برگهای سبزیجات سبز و غذاهای غنی شده با آهن.

عدم توانایی در جذب آهن

آهن از روده هضم شده در روده کوچک جذب می شود، بنابراین وجود برخی از اختلالات در روده کوچک ممکن است باعث ایجاد مشکل در هضم شود.از جمله این مشکلات بیماری سلیاک است که در توانایی روده کوچک در جذب مواد مغذی از هضم شده تأثیر می گذارد. و در نتیجه آن ممکن است منجر به کم خونی ناشی از فقر آهن شود.

بارداری

بدون مصرف مکمل های آهن ، کم خونی فقر آهن در بسیاری از خانم ها در دوران بارداری ممکن است رخ دهد ، زیرا بدن آنها با توجه به افزایش حجم خون در دوران بارداری و نیاز به جنین برای تأمین هموگلوبین مورد نیاز برای رشد آن ، نیاز به ذخیره آهن به منظور افزایش نیاز به آن دارد.

عوامل خطرزا

این افراد بیشتر در معرض کمبود آهن قرار دارند:

• زنان
• نوزادان و کودکان
• گیاهخواران
• اهداکننده های مداوم خون

نشانه های کمبود آهن

• خستگی و بی حالی
• رنگ پریدگی پوست
• تنگی نفس
• سردرد و سرگیجه
• تپش قلب
• خشکی پوست و مو
• شکنندگی ناخن ها
• سندرم ساق بی قرار

عوارض کمبود آهن

مشکلات قلبی

کم خونی کمبود آهن ممکن است منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم شود. قلب شما باید خون بیشتری را پمپاژ کند تا کمبود اکسیژن موجود در خون شما را جبران کند. این می تواند منجر به بزرگ شدن یا نارسایی قلب شود.

مشکلات در دوران بارداری

در زنان باردار، کم خونی شدید آهن به زایمان زودرس و نوزادان کم وزن هنگام زایمان مرتبط بوده است اما این وضعیت در زنان باردار قابل پیش گیری است که به عنوان بخشی از مراقبت های قبل از تولد مکمل های آهن دریافت می کنند.

مشکلات رشدی

در کودکان و نوزادان، کمبود شدید آهن می تواند منجر به کم خونی و تاخیر در رشد و پیشرفت شود.علاوه بر این کم خونی کمبود آهن با افزایش حساسیت به عفونت ها همراه است.

تشخیص کمبود آهن

آهن عنصری شیمیایی است که جهت تولید گلبول های قرمز ضروری باشد. این ماده بخش مهمی از هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز را تشکیل می دهد.پزشک معمولا برای اینکه تشخیص دهد کم خونی ناشی از نقص آهن است یا بیماری های مزمن، این آزمایش را با آزمایش هایی دیگر مانند Ferritin و TIBC درخواست می نماید.

پیشگیری از کمبود آهن

ضمن مصرف منابع غذایی حاوی آهن، برای جلوگیری از کمبود آهن در بدن، به کاربردن روش های زیر می تواند مؤثر باشد:

• به این نکته توجه داشته باشید که محصولات لبنی حاوی کلسیم هستند که در جذب آهن از مواد غذایی دیگر اگر به صورت همزمان مصرف شوند، اختلال ایجاد می کنند. به عنوان مثال، مصرف مقدار زیادی شیر در روز می تواند در جذب آهن کافی از رژیم غذایی اختلال ایجاد کند.
• همچنین، مصرف نوشیدنی های حاوی تانن مانند قهوه و چای می تواند جذب آهن را مسدود کند.
• مواد غذایی سرشار از آهن را به همراه مواد غذایی حاوی ویتامین C مصرف کنید، که به بدن در جذب آهن کمک می کند.
• در ظرف های آهنی پخت و پز کنید. اسید موجود در مواد غذایی مقداری از آهن موجود در ظروف آهنی را بیرون می کشد. پختن مواد غذایی اسیدی، مانند سس گوجه فرنگی، در ظرف آهنی می تواند محتوای آهن موجود ترکیب نهایی را تا 10 برابر افزایش دهد. پختن مواد غذایی حاوی اسیدهای دیگر مانند سرکه، لیمو یا آب لیمو در یک ظرف آهنی نیز می تواند محتوای آهن ترکیب نهایی را افزایش دهد.

البته اگر کمبود آهن شما به اندازه ای است که به شکل گیری آنمی منجر شده، تنها ایجاد تغییر در رژیم غذایی برای اصلاح فقر آهن کافی نیست. با پزشک خود درباره گزینه های درمانی مشورت کنید.

تأمین آهن با تغذیه

شما می توانید با انتخاب غذاهای غنی از آهن، خطر کم خونی ناشی از کمبود آهن را کاهش دهید ؛ مواد غذایی حاوی آهن را شامل موارد زیر است:

• گوشت قرمز و مرغ
• غذاهای دریایی
• حبوبات
• سبزیجات برگ سبز تیره، مثل اسفناج
• میوه های خشک مانند کشمش و زردآلو
• آرد غنی شده با آهن، نان و پاستا
• نخود

تأمین آهن با دارو

قرص فروس سولفات

قرص فروس سولفات یا قرص ferrous sulfate یکی از قرص های پر مصرف است که برای کم خونی ناشی از فقر آهن استفاده می شود. قرص فروس سولفات یا سولفات آهن در هموسیدروز، هموکروماتوز و سایرکم خونی ها ( جز فقر آهن)، نباید مصرف بشود.

یکی از عوارض قرص فروس سولفات یا سولفات آهن تحریک مجرای گوارش است . تهوع و درد اپی گاستریک وابسته به مقدار مصرف ممکن است رخ دهد.مصرف همزمان آهن با تتراسیکلین های خوراکی ، گاهی جذب و اثرات درمانی تتراسیکلین ها را کاهش میدهد.

قرص اسید فولیک

اسید فولیک یکی از انواع ویتامین B است که به نام فولات نیز شهرت دارد. فولات به طور طبیعی در خوراکی ها وجود دارد اما اسید فولیک، شکل مصنوعی این ویتامین است. بدن ما قادر به ساختن اسید فولیک نیست و برای همین باید از طریق غذا یا مکمل ها دریافتش کنیم.

از اسید فولیک برای پیشگیری و درمان کم فولات بودن خون استفاده می شود. اسید فولیک برای عملکرد مناسب بدن و رشد آن ضرورت دارد. برای زنان باردار معمولاً اسید فولیک تجویز می شود تا هم از مشکلات حین زایمان پیشگیری شده و هم جنین رشد سالم و خوبی داشته باشد.

قرص آهن فیفول

کپسول آهن فیفول برای تأمین نیاز روزانه بدن به اسید فولیک و آهن توصیه می شود. هم آقایان و هم بانوان می توانند از کپسول ففول استفاده نمایند ولی استفاده برای بانوان در دوران قاعدگی و همچنین بارداری ( از هفته سیزدهم به بعد) توصیه می شود.

کپسول ففول (فیفول) محتوی آهن و اسید فولیک است که در طبقه بندی دارویی می توان آنرا ویتامین همراه با مینرال دسته بندی کرد. فیفول برای پیشگیری و یا درمان کم خونی فقرآهن و یا کمبود فولیک اسید در دوران بارداری مورد استفاده قرار می گیرد.