نشانه های کمبود ویتامین A در بدن چیست و چگونه می توان آن را تامین کرد

ویتامین A یک ویتامین حیاتی و ضروری برای بدن ماست که کمبود آن می تواند سلامت ما را در طول زندگی به خطر بیندازد. بنابراین برای تأمین کافی ویتامین A باید منابع غذایی متنوع را در برنامه غذایی خود داشته باشیم. تانما در این مطلب علاوه بر علل و علائم کمبود ویتامین A، مواد غذایی حاوی ویتامین A را هم بیان می کند؛

ویتامین A چیست؟

ویتامین A از جمله ویتامین های محلول در چربی می باشد که مانند سایر ویتامین ها جهت فعالیت های حیاتی بدن و واکنش های بیوشیمیایی ضروری است. این ویتامین از طریق مواد غذایی مناسب به طور کامل تأمین می شود و در صورت کمبود آن در بدن، فرد به صدماتی دچار خواهد شد. مزایای ویتامین A را در زیر می خوانید:

• ویتامین A به حفظ فرم و سلامتی دندان، بافت های اسکلتی و بافت های نرم بدن نظیر غشاء مخاطی، ماهیچه ها و پوست کمک می کند.
• این ویتامین با تولید رنگدانه در شبکیه چشم، سبب دید بهتر بخصوص در شب می شود.
• گفته می شود ویتامین A برای شیردهی مادر و دستگاه تولید مثل مفید است.
• ویتامین A حاوی بتاکاروتن آنتی اکسیدان است. آنتی اکسیدان ها از صدماتی که رادیکال های آزاد به سلول ها وارد می آورند جلوگیری می کنند. رادیکال های آزاد موادی هستند که از عوامل اصلی سرطان به حساب آمده و نقش مهمی در بسیاری از بیماری های دیگر دارند. هرچند به نظر می رسد مکمل های غذایی بتاکاروتن نقشی در مبارزه با سرطان ندارند.

میزان کافی ویتامین A برای بدن

کودکان

• ۱ تا ۳ ساله: ۳۰۰ میکروگرم در روز؛
• ۴ تا ۸ ساله: ۴۰۰ میکروگرم در روز؛
• ۹ تا ۱۳ ساله: ۶۰۰ میکروگرم در روز.

زنان بزرگسال

• ۱۴ ساله به بالا: ۷۰۰ میکروگرم در روز؛
• در دوران بارداری: ۷۵۰ تا ۷۷۰ میکروگرم در روز؛
• در دوران شیردهی: ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ میکروگرم در روز.

مردان بزرگسال

• ۱۴ ساله به بالا: ۹۰۰ میکروگرم در روز.

علت کمبود ویتامین A

کمبود ویتامین A ممکن است به دلیل دریافت ناکافی ویتامین A برای مدت طولانی به وجود بیاید. این مشکل به خصوص در مواردی رخ می دهد که برنج اصلی ترین غذای رژیم غذایی (برنج هیچ بتاکاروتنی ندارد) باشد. کمبود ویتامین A همچنین زمانی رخ می دهد که بدن قادر به استفاده از ویتامین A موجود در مواد غذایی نباشد. این مشکل می تواند در برخی از انواع بیماری ها رخ دهد:

• بیماری سلیاک
• بیماری کرون
• ژیاردیازیس (عفونتی در روده کوچک)
• فیبروز سیستیک
• بیماری های لوزالمعده (پانکراس)
• سیروز کبدی
• انسداد مجاری انتقال دهنده مایع صفرا از کبد و کیسه صفرا به روده

نشانه های کمبود ویتامین A

• خستگی و ضعف
• عدم بهبود زخم ها
• آهنگ آهسته رشد در کودکان
• کاهش سلامت چشم
• آسیب های پوستی
• عفونت تنفسی
• شب کوری در زنان باردار
• ناباروری
• سقط جنین

عوارض کمبود ویتامین A

مشکلات چشم و بینایی

• ضعف بینایی در شب (شب کوری)
• خراشیدگی یا زخم قرنیه (کراتومالاسیا)
• خشکی ملتحمه و قرنیه (خشک چشمی یا زروفتالمی)
• لکه های کف مانند مثلثی یا نامنظم روی سفیدی چشم (لکه های بیتوت)
• سوراخ شدن قرنیه
• افت شدید بینایی( به دلیل آسیب به شبکیه)

مشکلات پوستی و مو

• خشکی پوست
• خشکی مو
• خارش

تشخیص کمبود ویتامین A

در صورتی که پزشک مشکوک به کمبود ویتامین A باشد، لازم است آزمایش خون برای بررسی موارد زیر انجام گیرد:

• تأیید داشتن کمبود ویتامین A
• بررسی سایر بیماری ها مانند کم خونی
• سایر معاینات شامل آزمایش های بینایی، به خصوص نحوه انطباق به تاریکی می شود.

پیشگیری از کمبود ویتامین A

مصرف منظم مواد غذایی سرشار از ویتامین A معمولا از کمبود ویتامین A پیشگیری می کند، البته به شرطی که فرد بیماری یا مشکلی نداشته باشد که از هضم و جذب ویتامین A جلوگیری کند. غذاهایی مانند جگر، گوشت گاو، مرغ، روغن ماهی، تخم مرغ، شیر پرچرب، شیر غنی شده، هویج، انبه، مرکبات، سیب زمینی شیرین، اسفناج، کلم برگ و سایر سبزیجات سبز برگ دار از جمله مواد غذایی سرشار از ویتامین A هستند. برای افراد در معرض خطر به خصوص کودکان خردسال، مکمل های ویتامین A می توانند خطر بروز علائم حاد مانند از دست دادن بینایی به صورت دائمی و خطر مرگ را کاهش دهند.

منابع ویتامین A

تأمین ویتامین A با تغذیه

• جگر
• تخم مرغ
• شیر غنی شده
• گوشت
• پنیر
• خامه
• قلوه (کلیه)
• روغن برخی ماهی ها
• سبزیجات زرد و نارنجی
• سبزیجات سبز رنگ مانند بروکلی و اسفناج

لازم به ذکر است مواردی که در ابتدای لیست عنوان شدند اغلب مواد مملو از چربی و کلسترول بودند، بهتر است از مواد انتهایی لیست مانند سبزیجات بیشتر استفاده کنید.

تأمین ویتامین A با دارو

بیشتر افراد می توانند ویتامین A موردنیازشان را از منابع غذایی تأمین کنند ولی پزشک برای کسانی که از کمبود این ویتامین رنج می برند، ممکن است مکمل های ویتامین آ تجویز کند. البته اگر میزان ویتامین ای بزرگسال در هر لیتر از خون کم­تر از 4 میلی­گرم باشد، معمولا به مکمل احتیاج دارد و در اغلب موارد، مصرف مکمل موثر واقع می­شود بسیاری مولتی ویتامین مصرف می کنند که حاوی مقادیر توصیه شده روزانه ویتامین A است.

در کشورهای توسعه یافته، با وجود دسترسی به رژیم غذایی متعادل، مصرف مکمل غذایی برای تأمین ویتامین A ضروری نیست. ویتامین A در مولتی ویتامین کودکان نیز گنجانده شده است. برخی از غذاها با ویتامین A غنی شده اند، یعنی ویتامین A به این مواد غذایی افزوده شده است. برخی از این محصولات شامل شیر خشک بدون چربی، غلات صبحانه و مارگارین می شود.

عوارض مصرف زیاد ویتامین A

افزایش بیش از حد ویتامین نیز می تواند موجب نوعی مسمومیت و در نهایت بیماری شما شود که می تواند موجب حالت تهوع و استفراغ، سردرد و برخی مشکلات دستگاه عصبی شود. دوزهای بالای این ویتامین حتی منجر به نقایص هنگام تولد نیز می شوند. هرچند این مسمومیت معمولا زمانی اتفاق می افتد که فرد چندین هزار واحد از این ویتامین را مصرف کند.

این میزان در بالغین حدود 25000 UI می باشد و کودکان حتی از این میزان نیز حساس تر هستند و مقادیر کمتری نیز می تواند موجب مشکل شود. بتاکاروتن شما را بیمار نمی کند، اما ممکن است منجربه زردی پوست شود. این حالت پس از کاهش مقدار بتاکاروتن بهبود می یابد.

مصرف بسیار زیاد ویتامین A در مدت زمان طولانی می تواند مشکلاتی مانند خشکی پوست، خشکی مو و کبد بزرگ را به وجود بیاورد. مصرف طولانی مدت ممکن است باعث ضعیف شدن استخوان ها شود و خطر شکستگی را نیز بالا می برد.

عوارض سوء مصرف ویتامین A در سالمندان

در زنانی که به سن یائسگی رسیده اند و مردان مسن، خطر پوکی استخوان بسیار است. لذا افراد این گروه سنی نباید بیش از 1.5 میلی گرم در روز ویتامین A مصرف کنند. پس در مورد این افراد نیز توصیه ی اکید می شود مصرف جگر و مکمل های غذایی خود را کنترل کنند.

عوارض سوء مصرف ویتامین A در زنان باردار

همانطور که پیشتر اشاره کردیم مقادیر بیش از حد این ویتامین می تواند به جنین آسیب رساند. از این رو به زنان باردار توصیه می شود از مصرف سرخود مکمل غذایی حاوی این ویتامین اکیدا خودداری کنند. در ضمن جگر به دلیل فراوانی این ویتامین به زنان باردار توصیه نمی شود.