اقدامات اورژانسی هنگام سکته مغزی+ نشانه های سکته مغزی
سکته مغزی در هر سنی اتفاق می افتد اما در سنین سالمندی احتمال بروز آن بیشتر است. افرادی که دچار سکته می شوند امکان دارد تا مدت ها دچار عوارض مختلفی باشند که از طریق خودمراقبتی و درمان های حمایتی وتحت نظر پزشک می توانند بیماری خود را کنترل کنند. با داشتن سبک زندگی خوب می توان از سکته مغزی پیشگیری کرد.
سکته مغزی یک عارضه مهم است که دلیل بروز آن به عوامل مختلفی بستگی دارد و هنگام سکته مغزی علائم متعددی در فرد ظاهر می شود. تانما در این مطلب ضمن بیان علل انواع سکته مغزی، کمک های اولیه هنگام سکته مغزی را نیز بیان می کند؛
سکته مغزی چیست ؟
سکته مغزی زمانی رخ می دهد که خون رسانی به مغز متوقف شود. این توقف می تواند توسط بسته شدن رگ و یا پارگی رگ اتفاق بیفتد. در نتیجه ی این انسداد یا پارگی رگ ها، اکسیژن به سلول های مغزی نمی رسد و حتی منجر به مرگ آنها می شود.
انواع سکته مغزی
- حمله ایسکمی گذرا
- سکته ی مغزی ایسکمیک
- سکته هموراژیک
علل سکته مغزی
علل سکته مغزی گذرا یا خفیف
سکته خفیف توسط بسته شدن موقتی عروق در مغز می شود. این انسداد که معمولا با لخته خون ایجاد می شود باعث نرسیدن خون به ناحیه ای از مغز می شود. حمله ایسکمی موقت معمولا بین چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد سپس رگ باز شده و جریان خون ادامه پیدا می کند.
علل سکته ایسکمی
همانند سکته خفیف، سکته ایسکمی نیز توسط انسداد در عروقی که به مغز می رود ایجاد می شود. این انسداد ممکن است در نتیجه ی لخته ی خون یا از طریق آترواسکلروزیس بوجود بیاید. در این شرایط پلاکت (از جنس چربی) عروق خونی ر ا می پوشاند. یک تکه از این چربی می تواند جدا شده و در عروق گیر کند.
علل سکته هموراژیک
سکته ی هموراژیک در نتیجه ی پارگی عروق ایجاد می شود. این خونریزی باعث افزایش فشار داخل مغزی می شود و همینطور باعث آسیب به سلول های مغزی می شود. معمولا دو دلیل برای سکته ی خونریزی دهنده وجود دارد:
- آنوریسم (ضعف در دیواره ی رگ ها و ایجاد حباب شکل)
- بدشکلی شریانی-وریدی
عوامل خطر ساز در بروز سکته مغزی
- داشتن اضافه وزن یا چاق
- عدم فعالیت فیزیکی
- نوشیدن سنگین الکل
- استفاده از مواد مخدر غیر قانونی مانند کوکائین و متا مفتامین
- فشار خون بالاتر از 120/80 میلیمتر جیوه (میلی متر جیوه)
- سیگار کشیدن
- کلسترول بالا
- دیابت
- بیماری های قلبی عروقی، از جمله نارسایی قلبی، نقص های قلبی، عفونت قلب یا ریتم قلب غیرطبیعی
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته ی مغزی، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا.
- سن افراد بالای 55 سال یا بالاتر خطر ابتلا به سکته مغزی را بیشتر از افراد جوان دارند.
- نژاد آفریقایی-آمریکایی ها نسبت به افراد نژاد دیگر دارای خطر بیشتر سکته مغزی هستند.
- مردان خطر ابتلا به سکته ی مغزی نسبت به زنان دارند.
نشانه های سکته مغزی
- ضعف، فلج یا بی حسی ناگهانی صورت، دست و یا پا که معمولاً در یک سمت بدن رخ می دهد.
- اختلال در گفتار و یا حتی عدم توانائی در صحبت کردن
- اختلال دید ناگهانی و یا دو بینی
- سرگیجه، اختلال تعادل و یا اختلال در هماهنگی حرکات عضلات بدن
- یک سردرد غیر معمول و ناگهانی که ممکن است همراه با سفتی گردن، درد صورت، درد در بین چشمان، استفراغ و یا تغییر سطح هوشیاری باشد
- گیجی و یا اختلال در حافظه، درک فضائی و یا مشکل در درک مسائل فکری
- سردرگمی ناگهانی
- راه رفتن، سرگیجه ناگهانی یا از دست دادن هماهنگی
- تاری دید در یک یا هر دو چشم
عوارض سکته مغزی
- فلج یا از دست دادن حرکت عضلانی
- از دست دادن حافظه و یا مشکلات تفکر
- مشکلات عاطفی
- عدم احساس درد
- احساس نکردن درد، بی حسی یا سایر احساسات عجیب و غریب
- تغییر رفتار و عدم توانایی خود مراقبتی
تشخیص سکته مغزی
تیم پزشکی و اورژانس ابزار های مختلفی برای تشخیص سکته دارند. پزشک یا مراقب، شما را به طور کامل ارزیابی می کند. این ارزیابی شامل: قدرت، رفلکس ها، بینایی، گفتار و حس ها می باشد. همچنین صدای عبور خون را در گردن اندازه گیری می کند. این صدا جریان خون غیر طبیعی را مشخص می کند. فشار خون شما نیز اندازه گرفته شده که اگر شما سکته کرده باشید ممکن است بالا باشد. پزشک شما ممکن است آزمایش هایی را نیز انجام دهد که محل سکته و عواقب آن را مشخص کند. بعضی از این تست ها شامل:
تست خون
پزشک شما ممکن است زمان لخته شدن خون، میزان قند خون و عفونت ها را آزمایش کند. تمام این موارد می توانند عواقب و پیشرفت سکته را تخمین بزنند.
آنژیوگرام Angiogram
یک نوع رنگ مخصوص را به رگ تزریق کرده و از سر و جمجمه ی فرد رادیوگرافی می گیرند. به وسیله ی این آزمایش پزشک می تواند محل انسداد یا خونریزی را بهتر مشخص کند.
سونوگرافی کاروتید Carotid ultrasound
این سونوگرافی روی عروق گردن انجام می شود. به وسیله ی امواج صوتی عروق بررسی شده و اگر مشکلی در خون رسانی به مغز وجود داشته باشد مشخص می شود.
سی تی اسکن CT scan
این آزمایش معمولا پس از مشاهده ی علائم سکته به سرعت انجام می شود. این آزمایش به پزشک کمک می کند که محل آسیب و مشکلات بوجود آمده در نتیجه ی سکته را به سرعت پیدا کند.
ام آر آی MRI
ام آر آی می تواند تصویر بهتری از مغز نسبت به سی تی اسکن بگیرد. در نتیجه مشکلات با جزئیات بیشتری دیده می شود. حساسیت بیشتری نیز نسبت به CT scan برای تشخیص سکته دارد.
اکو قلب Echocardiogram
اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای به تصویر در آوردن قلب استفاده می کند. این آزمایش کمک می کند که منبع لخته و گرفتگی را بهتر پیدا کنیم.
نوار قلب Electrocardiogram
نوار قلب امواج الکتریکی ثبت شده ی قلب می باشد. پزشک می تواند به این وسیله ریتم غیرطبیعی قلب را تشخیص دهد. در نتیجه به او کمک می کند که منشاء سکته را بهتر پیدا کند.
پیشگیری از سکته مغزی
- حفظ فشار خون طبیعی
- کاهش مصرف چربی های اشباع شده و کلسترول
- اجتناب از مصرف سیگار و الکل
- کنترل دیابت
- حفظ وزن در محدوده ی سلامتی
- ورزش منظم
- مصرف وعده غذایی غنی از سبزیجات و میوه ها
اقدامات اورژانسی هنگام سکته مغزی
- با اورژانس تماس بگیرید.
- آرامش خود را حفظ کنید.
- اطمینان حاصل کنید که اطراف بیمار امن بوده و خطر جدی مانند وسایل نقلیه حرکتی وجود ندارد.
- با فرد صحبت کنید، از آنها درباره نام و اطلاعات شخصی دیگرشان بپرسید. اگر فرد قادر به صحبت کردن نباشد، از آنها بخواهید که در پاسخ به سوالات، دست شما را بفشارند. اگر فرد پاسخ ندهد، احتمالا بیهوش شده است.
اقدامات اولیه در صورت بیهوش نبودن بیمار
- آنها را به آرامی در موقعیتی راحت قرار دهید. در حالت ایده آل، آنها باید به پشت دراز کشیده و زیر سر آنها را با بالشت یا لباس بلندتر کنید و پس از آن دیگر شخص را حرکت ندهید.
- دکمه های لباس آنها را باز کنید.
- اگر آنها احساس سردی می کنند، از پتو یا کت استفاده کنید تا آنها را گرم نگه دارید.
- بررسی کنید که مجاری تنفسی آنها باز باشد.
- به فرد اطمینان خاطر بدهید و به آنها بگویید که کمک در راه است.
- هیچ گونه غذا یا مایعات را در اختیارشان قرار ندهید.
- علائم شخص را یادداشت کنید و بدنبال هر گونه تغییراتی در وضعیتشان باشید. مهم است که پرسنل اورژانس را تا آنجا که ممکن است از اطلاعات بیمار آگاه سازید.
- سعی کنید به یاد داشته باشید که زمان شروع علائم چه ساعتی بوده است.چون هنگامی که شما در شرایط استرس زا هستید، سخت است زمان گذر زمان را برآورد کنید.
اقدامات اولیه در صورت بیهوش بودن بیمار
- آنها را در موقعیت ریکاوری قرار دهید.
- راه های تنفسی او را کنترل کنید.
- چانه شخص را بلند کنید و سر او را کمی عقب بکشید
- ببینید آیا سینه او در حال حرکت است یا خیر.
- به صدای نفس کشیدن او گوش کنید.
- گونه خود را روی دهان او قرار دهید تا نفس کشیدن او را احساس کنید.
اقدامات اولیه اگر نشانه هایی از تنفس وجود نداشته باشد
عملیات احیای قلبی (CPR) را انجام دهید. احیاى قلبى (CPR) یک روش اضطراری است که برای کمک به فرد در هنگام توقف تنفس و بدون ضربان استفاده می شود که شامل فشاردادن قفسه سینه، که بخشی قلب است، و نفس های نجات(دهان به دهان) که بخش ریوی است، می شود.
تنها افرادی که آموزش احیاى قلبى را دارند باید آن را انجام دهند. برای کاهش شانس آسیب احتمالی، هر کسی که آموزش احیاى قلبى را ندارد، باید در دستورالعمل های زیر اقدامات 1 تا 7 را در فشار دادن قفسه سینه انجام دهد و مراحل 8 تا 10 را انجام ندهد. فشار قفسه سینه می تواند سبب گردش اکسیژن در بدن و مغز بشود.
قبل از شروع احیاى قلبى، دوباره سعی کنید که فرد را بیدار کنید، با صدای بلند نام او را صدا بزنید و از او بپرسید که آیا حالشان خوب است. اگر فرد هنوز پاسخی نداده باشد، سرش را به عقب برگردانید تا مجرای تنفس او باز شود:
- یک دست خود را بر روی پیشانی گذاشته و انگشتان دست دیگر را زیر نوک چانه او قرار دهید.
- سپس به آرامی سر و را به عقب خم کنید، تا بتواند زبانش را حرکت دهد، تا راه تنفسی او مسدود نشود.
اگر گمان می کنید که شخص دچار آسیب نخاعی شده است، به جای آن، فشار فک را انجام دهید؛بالای سر فرد زانو بزنید و دستان خود را در هر دو طرف صورت قرار دهید. بدون حرکت دادن گردن شخص، به آرامی فک فرد را با نوک انگشتان خود بلند کنید. هنگامی که راه تنفسی فرد باز شد، این مراحل را برای انجام احیاى قلبى انجام دهید:
- فرد را به پشت بخوابانید تا در سطح صاف و سخت قرار بگیرد. اگر به نظر می رسد که آسیب نخاعی داشته باشد، گردن آنها را از حرکات زیادی محافظت کنید.
- در کنار شانه های شخص زانو بزنید، بطوری که نیم تنه بالای شما روی قفسه سینه بیمار قرار گیرد.
- کف و پاشنه دست خود را در مرکز سینه شخص قرار دهید.
- دست دیگر خود را به طور مستقیم در بالای دست اول قرار دهید و انگشتانتان را به هم بچسبانید.
- آرنج خود را به طور مستقیم، قرار دهید و طوری زانو بزنید تا شانه های خود را در مسیر دستان خود قرار داده تا قدرت بیشتری در بدن داشته باشید.
- با استفاده از وزن و نیروی بدن خود، به طور مستقیم بر روی قفسه سینه شخص فشار دهید، حداقل 2 تا 2.4 اینچ سینه را برای بزرگسالان فشرده کنید، سپس فشار را آزاد کنید. این یک مرتبه فشردن محسوب می شود.
- این فشردن را 100 تا120 بار در دقیقه، که حدود دو بار در هر ثانیه ی شود، انجام دهید.
قابل ذکر است فقط افرادی که آموزش احیاى قلبی را گذرانده اند، می توانند مراحل بعدی را دنبال کنند:
- صورت فرد را به عقب بچرخانید و چانه شخص را بلند کنید تا یک راه تنفس را باز نگه دارید.
- بینی شخص را با دو انگشت خود بگیرید و دهان خود را ر روی دهان شخص قرار دهید، بطوری که دهان شما بطور کامل فضای دهان او را بپوشاند.
- دمیدن نفس را در دهان شخص آغاز کنید تا بالا آمدن سینه شخص را ببینید، که این یک بار محاسبه می شود. دو بار این نفس دهان به دهان را انجام دهید، اجازه دهید ریه ها در این بین آرام بشوند.
- بعد از 30 مرتبه فشار دادن قفسه سینه، دو بار تنفس مصنوعی و دهان به دهان را انجام دهید تا اورژانس برسد.
خود مراقبتی در هنگام سکته مغزی
- جهت شروع تغذیه بیمار را در وضعیت کاملا نشسته قرار دهید .
- از رژیم پر فیبر مانند میوه و سبزی به همراه مایعات فراوان در صورت نداشتن ممنوعیت استفاده کنید زیرا کم تحرکی عامل یبوست است
- وعده های غذایی را در حجم کم و تعداد زیاد حدود 5-6 وعده انتخاب کنید.
- از رژیم غذایی کم چرب و کم نمک استفاده کنید.
- اندامهای آسیب دیده را به طور غیر فعال ورزش دهید و 4-5 دقیقه در روز در محدوده حرکتی کامل آنها را به حرکت در آورید.مراقب باشید که حرکت ها شدید نباشد چون باعث آسیب به عضو و حتی در رفتگی می شود.
- درصورتی که در یک عضو بیمار ضعف اندام وجود دارد بیمار را تشویق کنید تا در طول روز به انجام ورزش در این نیمه بپردازد. (حتی با کمک نیمه سالم بدن( -
- داروها در فواصل منظم طبق دستور پزشک استفاده شود. از قطع داروها بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
- بیمار را تشویق کنید از نیمه سالم بدن استفاده کند تا احساس قدرت بیشتری کند.
- جهت افزایش حس اعتماد به نفس انجام کلیه اموری را که بیمار قادر به انجام آن می باشد را به خود او واگذار کنید .
- بیخوابی معمولا شایع است روشن بودن چراغ، سرو صدا می تواند موجب بی خوابی گردد تجویز آرام بخش طبس دستور پزشک نیز به خواب کمک می کند.
- از وسایل کمک حرکتی مانند ( عصا، چوب زیر بغل و ... ) استفاده کنید.
- مصرف الکل و سیگار را ترك کنید. برای کمک به ترك، از مشاوره استفاده کنید
- درصورتیکه در طی تغذیه بیمار به سرفه بیفتد یا قادر به بلعیدن لقمه نباشد و مدتی لقمه را دردهان نگه دارد یا به سختی قورت دهد و یا در هنگام بلع احساس درد کند نباید از راه دهان چیزی به بیمار داد.
- به طور منظم جهت ادامه درمان به پزشک معالج مراجعه کنید.
- کنترل فشار خون در جلوگیری از بروز سکته مجدد موثر است.
- در صورتی که دیابت دارید سعی در کنترل آن داشته باشید.
- وزن خود را کنترل کنید و در صورتی که افزایش وزن دارید جهت کاهش آن اقدام کنید.
- به طور منظم ورزش کنید چون باعث کاهش فشار خون و چربی خون و بهبود کیفیت عروق بدن شما می شود.
ممنوعیت های هنگام بروز سکته مغزی
- به دلیل اینکه امکان بلع یا فرو دادن مواد غذایی برای چنین فردی بشدت سخت و گاه ناممکن است از دادن مایعات، مواد غذایی و داروهایی که بیماران مبتلا به فشار خون مصرف می کنند امتناع کنید.
- به هیچ عنوان دارویی را به بیمار بدون مشورت با پزشک ندهید، قبل از تشخیص سکته مغزی یک آسپیرین ممکن است وضعیت بیمار شما را به شدت وخیم کند، بیماری که سکته هموراژیک داشته است با آسپیرین دچار خونریزی بیشتر و سکته وسیعتر و حتی مرگ می شود.