آیا امکان بارداری برای مبتلایان به اختلال دو قطبی وجود دارد؟

اختلال دو قطبی در بارداری می تواند شرایط خاصی را برای مادر باردار به وجود آورد و امکان دارد پس از بارداری این بیماری حتی تشدید شود و عوارضی را بر سلامت مادر و جنین بگذارد. تانما در این مطلب علاوه بر علل و نشانه های اختلال دوقطبی، تأثیر بیماری اختلال دو قطبی بر جنین و زایمان را مطرح کرده است؛

بیماری اختلال دو قطبی چیست؟

اختلال دو قطبی یا بیماری مانیک-دپرسیو نوعی اختلال خلقی و یک بیماری روانی است. همچنین این بیماری با نام Bipolar disorder هم در جزوه ها و کتب علمی و نیز میان متخصصین بکار می رود .افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییرات شدید خلق می شوند. این بیماری انواع مختلفی دارد که مهمترین انواع آن اختلال دو قطبی نوع یک و اختلال دو قطبی نوع دو است. شروع بیماری معمولاً با دوره ای از افسردگی می باشد و پس از یک یا چند دوره از افسردگی، دوره شیدایی بارز می شود. در تعداد کمتری از بیماران شروع بیماری با دوره شیدایی یا نیمه-شیدایی است.

منشاء بیماری اختلال دو قطبی

تفاوت های بیولوژیکی

محققان بر این باورند که تغییرات فیزیکی بارزی در مغز افراد مبتلا به اختلالات دو قطبی دیده شده است و تاثیر و اهمیت این تغییرات در بروز این امر هنوز نامشخص است، اما در نهایت می تواند در کشف علت دقیق این بیماری کمک کند.

انتقال دهنده های عصبی

عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز یا همان انتقال دهنده های عصبی نقش قابل توجهی در اختلال دو قطبی و دیگر تغییرات خلق و خوی داراست.

هورمون ها

تغییرات هورمونی نیز ممکن است در ایجاد و یا تحریک این بیماری دخیل باشد.

وراثت

اختلال دوقطبی در بستگان خونی (مانند خواهر و برادر و یا پدر و مادر) شایع تر است. محققان در حال تلاش برای یافتن ژن موثر در بروز این بیماری هستند.

عوامل محیطی

استرس، تجاوز و یا تجربیات تلخ و آسیب زا در زندگی فرد ممکن است نقش مهمی در اختلال دو قطبی را بازی کند.

نشانه های بیماری اختلال دو قطبی

• تجربه خلق بالا و شادی بیش از حد
• اعتماد به نفس بیش از حد یا خودبزرگ بینی
• کاهش نیاز به خواب
• پرحرفی بیش از معمول یا احساس فشار در صورت صحبت نکردن
• حواس پرتی
• انرژی زیاد و فعالیت بیش از حد معمول
• پرداختن بیش از حد به امور لذتبخشی که به احتمال خیلی زیاد عواقب ناراحت کننده ای (مثل افتادن به دام ولخرجی های بی حد، بی ملاحظگی های جنسی، یا سرمایه گذاری های احمقانه)

انواع بیماری اختلال دو قطبی

دوقطبی I

دوقطبی I به وسیله حداقل یک قسمت جنون آمیز تعریف می شود. شما ممکن است قسمت های افسردگی هیپومنیک یا عمده را قبل و بعد از قسمت جنون تجربه کنید. این نوع از اختلال دوقطبی به طور یکسان بر مردان و زنان تأثیر می گذارد.

دوقطبی II

مبتلایان به این نوع اختلال دوقطبی یک قسمت افسردگی عمده را تجربه می کنند که حداقل دو هفته طول می کشد. آنها همچنین حداقل یک قسمت هیپومنیک دارند که حدود چهار روز ادامه دارد. تصور می شود که این نوع اختلال دوقطبی در زنان شایع تر است.

سایکلوتایمیا

مبتلایان به سیکلوتیمیا قسمت هایی از هیپومانیا و افسردگی را با هم دارند. این علائم کوتاهتر و شدیدتر از شیدایی و افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی I یا دوقطبی II است. بیشتر افراد مبتلا به این شرایط فقط یک یا دو ماه در سال دارای روحیه پایدار هستند.

تشخیص بیماری اختلال دو قطبی

تشخیص اختلال دوقطبی نوع یک شامل یک یا چند قسمت جنون یا قسمت های مختلط (جنون و افسردگی) است. این نوع از دوقطبی همچنین ممکن است شامل یک قسمت افسردگی بزرگ باشد. تشخیص دوقطبی نوع دو شامل یک یا چند قسمت افسردگی اساسی و حداقل یک قسمت هیپومانیا است.

برای تشخیص بخش مرتبط با جنون، باید علائمی را تجربه کنید که حداقل یک هفته طول بکشد یا باعث شود که در بیمارستان بستری شوید. در این مدت تقریباً هر روز باید علائم را تجربه کنید. از طرف دیگر قسمت های افسردگی عمده باید حداقل دو هفته ادامه داشته باشند.

البته تشخیص اختلال دوقطبی دشوار است زیرا نوسانات خلقی ممکن است متفاوت باشد. تشخیص در کودکان و نوجوانان سخت تر است. این گروه سنی اغلب تغییرات بیشتری در میزان خلق و خو، رفتار و انرژی دارند. اگر اختلال دوقطبی درمان نشود، اغلب بدتر می شود. ممکن است حالات رفتاری بیشتر اتفاق بیافتد یا شدیدتر شوند. اما اگر اختلال دوقطبی خود را مورد درمان قرار دادید، ممکن است زندگی سالم و بهتری داشته باشید. بنابراین، تشخیص صحیح بسیار مهم است.

آزمایش علائم اختلال دوقطبی

یک نتیجه آزمایش به تنهایی باعث تشخیص اختلال دوقطبی نمی شود. پزشک شما از چندین تست و آزمایش استفاده خواهد کرد. اینها شامل موارد زیر هستند:

معاینه بدنی

پزشک بدن را به طور کامل معاینه می کند. آنها همچنین ممکن است آزمایش خون یا ادرار را تجویز کنند تا علل احتمالی دیگر علائم شما را رد کنند.

ارزیابی سلامت روان

پزشک ممکن است شما را به یک متخصص بهداشت روان مانند روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهد. این پزشکان شرایط سلامت روان مانند اختلال دوقطبی را تشخیص داده و درمان می کنند. در طول بازدید، آنها سلامت روان شما را ارزیابی کرده و به دنبال علائم اختلال دوقطبی می گردند.

مجله خلق و خوی

اگر پزشک مشکوک است که تغییرات رفتاری شما نتیجه یک اختلال خلقی مانند دوقطبی است، ممکن است از شما بخواهد که حالات خود را یادداشت کنید. ساده ترین راه برای انجام این کار، نگه داشتن ژورنالی در مورد احساس شما و مدت زمان ماندگاری این احساسات است. پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند که الگوهای خواب و خوردن خود را ثبت کنید.

معیارهای تشخیصی

دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) خلاصه ای از علائم بیماری های مختلف روانی را در خود دارد. پزشکان می توانند از این لیست برای تأیید تشخیص دوقطبی استفاده کنند. علاوه بر این ممکن است پزشک از سایر ابزارها و آزمایش ها برای تشخیص اختلال دوقطبی استفاده کند.

پیشگیری از بیماری اختلال دو قطبی

• عدم مصرف الکل و مواد مخدر
• با افرادی معاشرت کنید که بر شما تاثیر مثبت داشته باشند.
• به طور منظم ورزش کنید. ورزش کردن باعث آزاد شدن هورمون آندورفین از مغز می گردد. این هورمون، می تواند احساس خوبی به شما بدهد و راحت تر بخوابید.
• خواب کافی داشته باشید. خواب کافی خلق و خو را کنترل می کند. اگر در خوابیدن مشکل دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.

تأثیر بارداری بر بیماری اختلال دو قطبی

اقدام به بارداری در بیماران اختلال دو قطبی شرایط خاصی دارد و زنان مبتلا به اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) پیش از باردارشدن باید چند نکته مهم را در نظر داشته باشند و پس از سنجیدن همه جوانب در این مورد به کمک روان­پزشک خود تصمیم­ گیری کنند:

1-باردارشدن احتمال عود بیماری را افزایش می ­دهد و این افزایش احتمال، به­ ویژه در سه ماهه سوم بارداری و دوره پس از زایمان است.

2- در صورت عود بیماری در حین بارداری، با توجه به محدودیت­ های موجود برای انتخاب داروی مناسب در این دوران (به دلیل عوارض جانبی احتمالی برای جنین)، درمان مشکل ­تر خواهد شد.

3-در صورت عود بیماری، احتمال بروز عودهای بعدی بیشتر می­ شود. در واقع باید همه تلاش فرد مبتلا و پزشک برای جلوگیری از هر گونه عود صورت گیرد.

4- این بیماری تا حدی به ارث می­ رسد و این افزایش نسبی احتمال ابتلا در فرزند را نیز باید در بررسی جوانب باردارشدن در نظر داشت.

تأثیر بیماری اختلال دو قطبی بر روند بارداری

تأثیر بیماری اختلال دو قطبی بر مادر باردار

مادرانی که اختلال دوقطبی دارند در دوران بارداری خود با مشکلات خاصی مواجه خواهند شد. آنها اغلب با مجموعه ای از مسائل قبل و پس از زایمان دست و پنجه نرم می کنند.اختلال دوقطبی با نوسانات خلقی که طیف وسیعی از افسردگی تا اوج دیوانگی و شیدایی (مانیا) را در بر می گیرد، در ارتباط است.

وقتی که دچار افسردگی می شوید، ممکن است در انجام بسیاری از فعالیت ها احساس غم و نا امیدی و از دست دادن علایق یا لذت ها با شما همراه باشد و در زمانی دیگر که خلق و خوی تان تغییر کرد، ممکن است احساس سرخوشی و پر انرژی بودن کنید. تغییرات خلقی ممکن است تنها چند بار در سال و یا بصورت چند بار در روز اتفاق بیافتد. در برخی موارد نیز، اختلال دوقطبی بطور همزمان با نشانه های افسردگی و مانیا همراه است.

تأثیر بیماری اختلال دو قطبی بر جنین

همراه با بروز یا عود بیماری، علایم رفتاری در بیمار ظاهر میشود که می تواند برای مادر و جنین وی مخاطره آمیز باشد. بیخوابی، بیقراری، افزایش احتمال سوء مصرف مواد، الکل و سیگار، افزایش رفتارهای پرخاشگرانه از جمله مواردی است که میتواند برای جنین و مادر با خطراتی همراه باشد. در مواردی نیز با بروز هذیان و توهم که ممکن است مربوط به جنین باشد، احتمال بروز رفتارهای خطرناک و آسیب مستقیم به جنین افزایش می یابد.

همچنین تشدید علائم افسردگی در بیماران اختلال دوقطبی برای جنین و مادر بسیار خطرناک است چرا که مانع از مراقبت مادر از خود و جنینش می شود؛ تولد نوزادان زودرس و کم وزن و سایر پیامدهای نامطلوب تولد از جمله پیامدهای منفی افسردگی مادران بر نوزاد است.

داروهایی که برای کنترل مرحله افسردگی بیماری مانیک - دپرسیو استفاده میشوند عبارتند از داروهای ضد افسردگی، تنظیم کننده های خلق و الکتروشوک (ECT) هر چند خطرناک بودن برخی از داروهای فوق الذکر برای جنین به اثبات نرسیده است ولی ترجیح روانپزشکان این است که در دوران حاملگی علی الخصوص در سه ماه اول از تجویز دارو به بیمار خودداری نمایند.

در صورت بروز حاملگی در ضمن مصرف دارو، هر زمان که متوجه شدید با پزشک معالج خود برای قطع داروی بیمار تماس حاصل نمایید. هر چند که قطع ناگهانی دارو خطر عود بیماری را بیشتر میدهد ولی بهتر است برای کاهش عوارض دارویی بر جنین داروی بیمار قطع شود. در صورت عود بیماری در سه ماه اول میتوان برای کنترل بیماری از سرترالین، فلاکستین و یا ECT استفاده نمود. خطرناک بودن این داروها برای جنین به اثبات نرسیده است.

مصرف برخی از داروهای درمان اختلال دوقطبی می توانند با نقص های مادرزادی همراه باشند و از طریق شیر مادر به کودک منتقل شوند. نباید از برخی داروهای خاص مانند والپروئیک اسید و سدیم دیبالوپراکس در دوران بارداری استفاده کرد. همچنین، مصرف داروهای ضد بارداری هنگام مصرف برخی داروهای اختلال دوقطبی ممکن است اثرگذاری آن ها را کاهش دهد.

کنترل بیماری اختلال دو قطبی در بارداری

گروه درمانی

در گروه درمانی می توانید با بیمارانی که وضعیت مشابه شما را دارند ارتباط برقرار کرده و توانایی برقراری ارتباطات اجتماعی در شما افزایش پیدا می کند.

خانواده درمانی

این روش شامل تشکیل جلسات مشاوره با روانشناس به همراه اعضای خانواده است و به شناسایی و کاهش استرس در خانواده کمک کند.

ماساژ درمانی

این روش به تسکین اضطراب و استرس و هر آنچه که علائم این بیماری را شدت می دهد کمک می کند.

یوگا

یوگا نقش پررنگی در کاهش افسردگی و نوسانات خلقی مرتبط با اختلال دوقطبی داشته و از خواص درمانی بی شماری برخوردار است.

طب سوزنی

این طب باستانی چینی ها که با قرار دادن سوزن های کوچک بر روی پوست صورت می گیرد می تواند در رهایی از علائم افسردگی به شما کمک کند. اما جهت اثبات مزایا و بررسی فواید آن بروی این بیماری به مطالعات بیشتری نیاز است.

الکتروشوک درمانی

در این روش جریان الکتریکی از طریق مغز به بدن شما منتقل می شود. این تصور وجود دارد که شوک الکتریکی باعث تغییرات شیمیایی در مغز می شود و می تواند در بهبود خلق و خو و رفتار افراد موثر باشد. الکتروشوک درمانی (ECT)، جزو روش های درمانی بدون خطر بوده و در صورت عود بیماری در زمان حاملگی بسیاری از روانپزشکان ترجیح می دهند که به جای دارو از ECT استفاده کنند.

درمان بیماری اختلال دو قطبی در بارداری

داروهایی که اغلب برای کنترل و درمان اختلال دوقطبی بکار می روند عبارتند از:

• لیتیوم (Lithium )
• داروهای ضد تشنج
• داروهای آنتی سایکوتیک (Antipsychotic)
• داروهای ضد افسردگی (Anti-depressant)
• بنزودیازپین( Benzodiazepine )
• کلرودیازپوکساید ( Chlorodiazepoxide)

هر چند خطرناک بودن برخی از داروهای ضد افسردگی برای جنین به اثبات نرسیده است ولی روانپزشکان معتقدند که در دوران بارداری علی الخصوص در سه ماهه اول از تجویز دارو به مادر باردار مبتلا به اختلال دوقطبی خودداری کنند. برای این که بتوان در سه ماهه اول دارو مصرف نکرد بهترین شرایط این است که زمان بارداری را از پیش برنامه ریزی کنند. در این صورت ضروری است این تصمیم را به اطلاع پزشک معالج خود برسانند تا قبل از بروز بارداری داروهای مصرفی مادر مبتلا به اختلال دوقطبی به تدریج کم و قطع شود. در این موارد با سپری شدن سه ماهه اول حاملگی، در صورت لزوم داروها دوباره تجدید خواهند شد.

همچنین بعضی از داروهای مورد استفاده در بیماری اختلال دوقطبی با ایجاد نقایص هنگام تولد مرتبط است. پیشنهاد ما این است که با پزشک خود در این خصوص مشورت کرده و از او راهنمایی بگیرید. زیرا داروهای پیشگیری از بارداری ممکن است با برخی از داروهای اختلال دوقطبی تداخل داشته و منجر به کاهش اثر این داروها گردد.

برخی از داروها نیز می توانند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شوند به همین دلیل حتما لازم است در این زمینه نیز از پزشک متخصص خود کمک بگیرید. مادران عزیز توجه داشته باشید در صورت عود بیماری در سه ماهه اول می توان برای کنترل بیماری از سرترالین، فلوکستین و الکتروشوک درمانی (ECT) زیر نظر پزشک متخصص استفاده کرد.