بیماری دست، پا و دهان در بارداری چیست و چه علائم و نشانه هایی دارد ؟

بیماری دست، پا و دهان یک بیماری ویروسی است که بیشتر کودکان را درگیر می کند اما امکان دارد برخی افراد مانند زنان باردار که سیستم ایمنی بدنی ضعیفی دارند نیز به این بیماری مبتلا شوند. تانما در این مطلب نکاتی را در خصوص پیشگیری از بیماری دست، پا و دهان و تأثیر بیماری دست، پا و دهان بر بارداری و جنین اشاره می کند؛

بیماری دست، پا و دهان چیست؟

بیماری دست و پا و دهان یا Hand, foot and mouth disease در نتیجه یک عفونت ویروسی به وجود آمده و بیشتر کودکان را درگیر می کند. علائم و نشانه ها شامل ضایعات پوستی بر روی پاها، دست ها و تاول های دردناک اطراف بینی و دهان است.

موارد جدی بیماری دست، پا و دهان (HFMD) ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد، اما معمولاً این بیماری بدون مداخله و نیاز به درمان خاصی بهبود می یابد. این بیماری بسیار شبیه بیماری پا و دهان بوده و ممکن است با آن اشتباه گرفته شود، بیماری که بیشتر دام و چارپایان را درگیر کرده و روی انسان تأثیری نخواهد داشت.

شیوع بیماری دست، پا و دهان

این بیماری که به اختصار به آن HFMD نیز گفته می شود. بیشتر در کودکان زیر 10 سال دیده شده و آن ها را درگیر می کند. با این حال این بیماری ممکن است برای کودکان بزرگتر از 10 سال و افراد بالغ نیز اتفاق افتاده و آن ها را نیز مبتلا کند. این بیماری به طور معمول در آسیا شایع تر بوده و افراد این قاره را بیش از دیگر قاره ها درگیر می کند. بیماری در ایالات متحده نسبتاً نادر بوده و در حال حاضر هیچ واکسنی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد.

منشاء بیماری دست، پا و دهان

شایع ترین علت بروز آن عفونت با ویروس Coxsackievirus A16 است. ویروس Coxsackievirus یکی از اعضای گروهی از ویروس ها به نام nonpolio enteroviruses است. البته همیشه علت ابتلا به این بیماری ویروس Coxsackievirus نبوده و گاهی اوقات دیگر انواع entrovirus ها علت ابتلا به بیماری دست، پا و دهان هستند. خورد و خوراک و بلعیدن اصلی ترین راه ورود ویروس coxsackievirus به بدن و بروز بیماری است. همچنین این بیماری می تواند از طریق تماس شخص با فرد آلوده گسترش یافته و افراد سالم را مبتلا کند:

• مدفوع
• بزاق دهان
• مایع تخلیه شده از تاول ها
• ترشحات بینی یا ترشحات گلو
• قطرات آبی که پس از سرفه یا عطسه در هوا پخش می شوند.

عوامل خطر

از آنجاییکه بیماری دست و پا و دهان بیشتر کودکان زیر سن 10 سال را درگیر کرده و سراغ کودکان زیر 5 سال می رود. كودكان در مراكز مراقبت از كودك و مهد کودک ها بیشتر در معرض ابتلا به بیماری دست، پا و دهان قرار خواهند داشت زیرا این بیماری در هفته ابتدایی به شدت واگیری بوده و می تواند از طریق تماس با فرد آلوده دیگر کودکان را مبتلا کند.

کودکان با افزایش سن خود در برابر این ویروس آنتی بادی تولید می کنند که آن ها را در برابر ابتلا به این بیماری مصون نگه می دارد. البته با وجود این آنتی بادی ها بازهم ممکن است بزرگسالان و افراد بالغ به این بیماری دچار شوند.

علائم بیماری دست، پا و دهان

• تب
• گلو درد
• از دست دادن اشتها
• احساس ناخوشایند (ضعف)
• احساس بی قراری در نوزادان و کودکان نوپا
• بروز ضایعات دردناک، قرمز رنگ و تاول بر روی زبان ، لثه ها و داخل گونه ها
• ضایعات قرمز رنگ، بدون خارش اما گاهی همراه با تاول، روی کف دست، کف پا و گاهی باسن

دوره بیماری دست، پا و دهان

در ضمن دوره معمول بروز عفونت اولیه تا شروع علائم و نشانه ها(دوره نهفتگی بیماری) سه تا شش روز است. غالباً تب اولین نشانه بروز بیماری دست و پا و دهان بوده و به دنبال آن فرد احساس گلودرد داشته و گاهاً با کاهش اشتها و ضعف همراه خواهد بود. یک یا دو روز پس از شروع تب، ممکن است زخم های دردناکی در قسمت جلوی دهان یا گلو ایجاد شود. طی 1 یا 2 روز بعد ممکن است فرد شاهد بروز ضایعات روی دست ها و پاها یا باسن خود باشد.

زخم هایی که در قسمت پشتی دهان و گلو ایجاد می شوند، ممکن است نشان دهنده ابتلای کودک به یک بیماری ویروسی مرتبط با نام هرپانژین باشد. از دیگر خصوصیات بارز هرپانژین می توان به تب شدید ناگهانی و در برخی موارد تشنج اشاره کرد. در موارد بسیار نادر نیز ممکن است باعث بروز زخم هایی روی دست، پا یا سایر قسمت های بدن فرد مبتلا شود.

عوارض بیماری دست، پا و دهان

کم آبی

شایع ترین عارضه ناشی از بیماری دست، پا و دهان کم آبی بدن است. این بیماری می تواند باعث ایجاد زخم در دهان و گلو شده و بلع را برای فرد مبتلا دردناک و مشکل سازد. در طول دوره بیماری مراقب کودک خود باشید تا مطمئن شوید که کودکتان در طول بیماری غالباً مایعات مصرف می کند. اگر کم آبی بدن کودک شدید بود باید حتماً در روند بهبودی کودک مداخله کرده و با تزریق مایعات داخل وریدی، مشکل کم آبی بدن کودک را برطرف کرد.

مننژیت

مننژیت ویروسی، یک عفونت نادر است که باعث التهاب غشاها (مننژها) و مایع مغزی نخاعی اطراف مغز و نخاع فرد مبتلا می شود.

آنسفالیت

آنسفالیت، این بیماری بسیار شدید و خطرناک بوده و معمولاً به واسطه ویروس فرد دچار التهابات مغزی خواهد شد. البته بیماری آنسفالیت یک بیماری نادر است.

عوارض بیماری دست، پا و دهان در بارداری

نوزادان تازه متولد شده، افرادی که دارای بیماری های بهداشتی هستند که باعث ایمنی پایین در آنها می شود و یا افرادی که داروهایی مصرف می کنند که باعث سرکوب سیستم ایمنی می شوند، در معرض خطر بیشتری برای دوره های طولانی تر یا شدیدتر بیماری هستند. به ندرت، بیماری ممکن است مننژیت ویروسی یا آنسفالیت (عفونت مغز یا بافت اطراف آن) تولید کند. زنان باردار که دچار این بیماری می شوند، در معرض خطر بیشتری برای اثرات جانبی خاص نیستند.

تأثیر بیماری دست، پا و دهان بر جنین

همچنین اگر در حین بارداری در معرض بیماری دست، پا و دهان قرار بگیرید، احتمال این که جنین در حال رشد تحت تأثیر آن قرار بگیرد بسیار اندک است، اما در هر حال این موضوع را به اطلاع پزشکتان برسانید. دست های خود را به طور مرتب بشویید، به ویژه پس از عوض کردن پوشک یا رسیدگی به کودک بیمارتان. شما همچنین می توانید دستکش بپوشید تا ریسک ابتلا خود را به حداقل برسانید.

تشخیص بیماری دست، پا و دهان

پزشک با ارزیابی موارد زیر می تواند این بیماری را از سایر انواع عفونت های ویروسی تشخیص دهد:

• سن فرد مبتلا
• الگوی بروز علائم و نشانه ها
• ویژگی های ظاهری ضایعات یا زخم ها
• پزشک شما ممکن است نمونه ای از مخاط گلو یا مدفوع فرد مشکوک تهیه کرده و برای آزمایشات بیشتر به آزمایشگاه بفرستد تا نوع ویروسی که باعث بروز این بیماری شده، مشخص شود.

کنترل بیماری دست، پا و دهان در بارداری

شستن با دقت دست ها

حتماً دستها را به طور مکرر و کامل بشویید، مخصوصاً بعد از استفاده از توالت یا تعویض پوشک بچه و قبل از تهیه غذا. هنگامی که صابون و آب در دسترس نیست، از دستمال مرطوب یا ژل هایی استفاده کنید که با الکل کشنده میکروب درمان می شوند.

ضد عفونی مناطق مشترک

عادت کنید که مناطق پر استفاده را ابتدا با آب و صابون تمیز کنید، سپس با محلول رقیق کننده کلر و آب تمیز کنید.

آموزش بهداشت خوب به کودکان

به فرزندان خود نشان دهید که چگونه بهداشت خوب را یاد بگیرند و چگونه خود را تمیز نگه دارند. برای آن ها توضیح دهید که چرا بهتر است انگشتان، دستها یا اشیاء دیگر را در دهان خود قرار ندهید.

درمان بیماری دست، پا و دهان در بارداری

درمان دارویی

هیچ درمانی خاص برای بیماری وجود نداشته و تنها می توان با انجام اقدامات مراقبتی و بهداشتی از انتقال آن پیشگیری کرد. شستن مکرر دست و جلوگیری از تماس با افراد مبتلا به بیماری دست و پا و دهان می تواند تا حد زیادی به کاهش خطر انتقال عفونت به کودکان دیگر پیشگیری کند. متأسفانه هیچ درمان یا واکسن خاصی برای بیماری دست و پا و دهان وجود ندارد.

علائم و نشانه های بیماری معمولاً با گذشت 7 تا 10 روز بهبود یافته و درمان می شود. استفاده از بی حسی موضعی می تواند تا حد زیادی به تسکین درد زخم های دهانی به وجود آمده کمک کند. داروهای بدون نسخه مسکن به غیر از آسپرین، مثل استامینوفن یا ایبوپروفن می تواند به کاهش درد و نا آرامی ها کمک کند که در صورت باردار بودن حتما در خصوص مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.

درمان خانگی

قرقره آب نمک

اگر فرزندتان دارای مشکلات بلع است، بهتر است از محلول آب و نمک گرم برای کاهش التهابات گلو استفاده کنید. قرقره کردن محلول آب و نمک به کاهش التهابات ودرد های دهان و گلو ناشی از بیماری دست، پا و دهان کمک کرده و آن ها را تا حد قابل توجهی کاهش خواهد داد.

مایعات فراوان

اگر فرزندتان موردی نسبتاً خفیف از بیماری دست، پا و دهان داشته باشد، غیر از نظارت روی درجه حرارت بدنش و اطمینان از اینکه مایعات و غذای کافی می خورد، لازم نیست کار بیشتری انجام دهید . اما، اگر فرزندتان به مورد شدیدی از این بیماری دچار شده است، می تواند واقعاْ بدحال باشد، پس باید علاوه بر ناز و نوازش فراوان، کودکتان را تشویق کنید تا به قدر کافی مایعات بنوشد.

از دیگر درمان های خانگی بیماری دست، پا و دهان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مکیدن یخ یا خورده های یخ
• خوردن بستنی یا یخ در بهشت
• نوشیدن مایعات سرد مثل شیر یا آب یخ
• از خوردن غذاهای شور و پر ادویه خودداری کنید.
• غذاهای نرمی که نیاز به جویدن ندارند را بخورید.
• بعد از هر وعده غذا خوردن، دهان خود را با آب گرم بشویید.
• تا زمان درمان و بهبودی از خوردن غذا ها و نوشیدنی های اسیدی مثل آب مرکبات، نوشیدنی های میوه ای، نوشابه و ماء الشعیر خودداری کنید.