چگونه می توان بیماری های گوارشی را در دوران بارداری کنترل کرد؟

بیماری های گوارشی یک مشکل نسبتا شایع در میان افراد جامعه خصوصا زنان باردار است و دلایل مختلفی منجر به ابتلا به مشکلات گوارشی در بارداری می شود. تانما در این مطلب علاوه بر تأثیر بیماری های گوارشی بر روند بارداری، نکاتی را در خصوص درمان و کنترل بیماری های گوارشی در بارداری مطرح می کند؛

مشکلات شایع گوارشی در بارداری

تهوع و استفراغ

حالت تهوع بدون استفراغ در اوایل بارداری شایع است و در 50 تا 90 درصد بارداری ها گزارش می شود در حالی که وجود تهوع و استفراغ در 25 تا 55 درصد بارداری ها گزارش شده است. فاکتورهایی که ریسک حالت تهوع در بارداری را افزایش می دهد عبارت است از جوان بودن، چاقی، تجربه بارداری اول و استفاده از سیگار. تهوع می تواند در بارداری های بعدی هم وجود داشته باشد اما احتمالا دوره کوتاه تری دارد.

رفلاکس

رفلاکس که به عنوان سوزش معده نیز شناخته می شود در بارداری شایع است و 45 تا 80 درصد خانم های بارداری این عارضه را تجربه می کنند. 52 درصد خانم ها در سه ماه اول دچار رفلاکس می شوند و نرخ شیوع آن در سه ماهه دوم و سوم به ترتیب 24 تا 40 و 9 درصد می باشد. حرکت غیر نرمال مری، کاهش فشار اسفنکتر مری و افزاش فشار معده که ناشی از بارداری می باشد در ایجاد رفلاکس دوره بارداری دخیل است. افزایش فشار داخل شکمی ناشی از رشد رحم و جا به جایی اسفنکتر مری نیز در این میان دخالت دارند.

سنگ صفرا

بارداری با افزایش احتمال ایجاد سنگ صفراوی ارتباط دارد زیرا پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) در دوران بارداری متداول است. برداشت کیسه صفرا دومین جراحی شایع در دوران بارداری محسوب می شود. مکانیسم دقیق ایجاد سنگ صفرا در دوران بارداری شناخته شده نیست اما 31 درصد خانم ها مایع صفراوی غلیظ همراه با رسوبات کوچک را تولید می کنند و دو درصد خانم ها نیز به سنگ صفرا دچار می شوند.

زخم معده

زخم معده در دوران بارداری چندان شایع نیست. تصور بر این است که به دلیل کاهش ترشح اسید معده زخم معده در دوران بارداری بهتر می شود. سیگار کشیدن، استفاده از الکل، استرس، وضعیت اجتماعی اقتصادی و سابقه قبلی در ابتلا به زخم معده در این میان دخالت دارد.

اسهال

اسهال در 34 درصد خانم های باردار اتفاق می افتد و مشابه با افراد غیر باردار می باشد. عوامل عفونی مانند سالمونلا از شایع ترین علل ایجاد اسهال محسوب می شود. استفاده از غذاهای آلوده، داروها و وجود سندرم روده تحریک پذیر در ایجاد اسهال دخالت دارد. بیماری التهابی روده نیز می تواند در دوران بارداری تشدید شود.

یبوست

شیوع یبوست در بارداری بین 11 تا 38 درصد تخمین زده می شود. کاهش تحرک روده کوچک، کاهش مقدار هورمونی به نام موتیلین، کاهش حرکت کولونیک، افزایش جذب آب و مکمل های آهن از جمله فاکتورهایی است که در ایجاد یبوست می تواند دخیل باشد.

علل بیماری های گوارشی

• خوردن رژیم کم فیبر
• ورزش ناکافی
• مسافرت یا تغییرات دیگر در حالت معمول زندگی
• خوردن مقدار زیادی از محصولات لبنی
• فشار روحی
• کم تحرکی روده
• مقاومت در برابر میل به اجابت مزاج به علت درد بواسیر
• استفاده بیش از حد مسهل (نرم کننده های مدفوع) است که، در طول زمان باعث تضعیف عضلات روده می شود
• مصرف داروهای ضد بارداری حاوی کلسیم یا آلومینیوم
• مصرف داروهای خاص (به ویژه داروهای ضد افسردگی، قرص های آهن و داروهای ضد درد مانند مواد مخدر)
• بارداری
• سوء جذب
• عفونت ویروسی یا باکتریایی
• جراحی قبلی روده

نشانه های بیماری های گوارشی

• استفراغ شدید به حدی که باعث از دست رفتن آب بدن و کاهش وزن شود.
• اسهال یا یبوستی که با تب، درد شکم، درد گرفتن شکم با لمس و ورم شکم که به بارداری ربطی ندارد همراه است.
• وجود خون در مدفوع
• درد شدید شکم همراه با تب

تشخیص بیماری های گوارشی در بارداری

تجهیزات آندوسكوپیك فیبراپتیك، تشخیص و درمان اكثر بیماری های گوارشی را متحول كرده اند. این تجهیزات، بخصوص در دوران حاملگی قابل استفاده هستند. آندوسكپی در زنان حامله، امكان ارزیابی مری، معده، دوازدهه، را فراهم می كند. كاربرد كولونوسكپی (بررسی مشكلات روده ی بزرگ) در حاملگی محدود می باشد و كاربرد توموگرافی كامپیوتری (CT) در حاملگی به دلیل تماس با اشعه، محدود است. در دوران حاملگی برای ارزیابی شكم و فضای خلف صفاتی به طور معمول به جای CT از تصویربرداری بارزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می شود.

ممكن است كه در برخی اختلالات دستگاه گوارش (كه آپاندیسیت حاد شایع ترین آن هاست)، جراحی شكمی (لاپاراتومی) نجات بخش باشد. در بررسی های انجام شده: آپاندیسیت حاد، توده های تخمدانی، كلیستیت (التهاب كیسه صفرا) اندیكاسیون های شایع تر جراحی در حاملگی بوده اند. در طول دهه ی گذشته، لاپاراسكوپی نیز با شیوع بیشتری در طی دوران حاملگی انجام شده است. اعمال لاپاراسكپی، اغلب قبل از هفته ی 20 حاملگی انجام شده و تكنیك بی خطری گزارش شده است.

تأثیر بارداری بر بیماری های گوارشی

استروژن و پروژسترون، دو هورمون زنانه هستند که در دوران حاملگی بیشتر ترشح می شوند و وجود آنها برای ادامه بارداری ضروری است.این دو هورمون باعث شل شدن عضلات رحم شده و اثرات جانبی مانند شل کردن عضله دریچه تحتانی مری و کند کردن هضم غذا را نیز به همراه دارند که هر دو این عوامل باعث برگشت مواد از معده می شود.

همچنین بارداری چند قلو، سابقه بیماری زمینه ای ناراحتی معده، حالت تهوع و استفراغ شدید، شغل های پر استرس و در نهایت هر عاملی که باعث افزایش ترشح هورمون ها در دوران بارداری شود، ریفلاکس معده را در این دوران شدید تر خواهد کرد.

تأثیر بیماری های های گوارشی بر روند بارداری

تأثیر بیماری های گوارشی بر جنین

اگر زنی قبل از بارداری بیش از 10 درصد کمبود وزن داشته باشد و نمایه توده بدنی (BMI) کمتر از 18 داشته باشد و باردار شود و در 3 ماهه اول بارداری هم افزایش وزن نداشته باشد، تهوع بارداری ممکن است روی وزن بچه اثر بگذارد و جنین با وزن پایین متولد شود.

ابتلا به اسهال معمولاً سبب درد های شکمی می شود. حرکات روده ها در این زمان معمولاً به شدت دردناک است. برای یک مادر باردار هرگونه دردی خصوصاً در نواحی شکم و کمر می تواند نگران کننده باشد. لازم است متذکر شویم که دردهای شکمی که در طی اسهال تجربه می کنید ناشی از حرکات روده ها است، اما دردهای شکمی در هنگام سقط ناشی از انقباضات رحم است.

بنابراین گرچه ممکن است که شما هر دو درد را به یک شکل حس کنید اما منشأ هر یک متفاوت بوده و دردهای ناشی از اسهال به هیچ وجه منجر به سقط نخواهند شد. اما به هرحال باید از نشستن طولانی مدت خصوصاً در توالت های ایرانی و زور زدن شدید و طولانی پرهیز کنید. به یاد داشته باشید که اسهال یکی از نشانه های سقط جنین است اما سبب آن نمی شود.

تآثیر بیماری های گوارشی بر زایمان

در بعضی از موارد ، آنفولانزای شکمی باعث زایمان زودتر از موعد و در موارد نادری سقط جنین می شود و باید مراقب بود که جنین از اسهال زیادی و یا کم آبی مادر دچار آسیب نشود و در نتیجه حتما باید در چنین شرایطی تحت نظر پزشک باشید و دستورات او را کامل و دقیق اجرا کنند.

درمان بیماری های گوارشی در بارداری

درمان خانگی

غذاهای فیبردار بخورید!

به دنبال رژیم غذایی سرشار از فیبر شامل میوه و سبزیجات باشید تا مواد مورد نیاز بدنتان را فراهم و به سلامت سیستم گوارش شما کمک کند. زیرا تاثیر ملین طبیعی موجود در میوه و سبزیجات که سرشار از فیبر است، به کودک آسیب نمی رساند و ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز را برای اونیز فراهم می کند.

بعد از غذا دراز نکشید!

خانم های باردار تا دو ساعت پس از خوردن غذا دراز نکشند و هنگام استراحت نیز ناحیه سر و سینه را بالاتر از سطح بدن قرار دهند بطوری که زاویه ای ۳۰ درجه با افق داشته باشند.

این غذاها را نخورید!

از مصرف غذاهای اسیدی یا محرک، نوشابه های گازدار، نوشیدنی های کافئین دار، قهوه، شکلات و غذاهای تند اجتناب شود و میوه های خانواده مرکبات، گوجه، پیاز و غذاهای چرب و سرخ شده را کمتر استفاده کنند. همچنین غذاهایی که موجب نفخ شکم می شوند مانند لوبیا، کلم، کاهو، کلم بروکلی، پیاز و... را از رژیم غذایی خود حذف کنید.

غذاهای کم حجم و وعده های بیشتر

همچنین افزایش تعداد دفعات غذا و مصرف حجم كمتری از غذا در هر دفعه نیز در كاهش عوارض موثر است.

زنجبیل بخورید!

کربوهیرات های سالمی مانند غلات که حالت تهوع را در طول بارداری کاهش می دهند و زنجبیل که در جلوگیری از حالت تهوع بسیار تاثیرگذار است، مصرف کنید.

مایعات زیاد بخورید!

مایعات زیاد مصرف کنید زیرا به هیدراته ماندن بدن شما و جلوگیری از یبوست در این دوره کمک می کند. به علاوه مایعات مدفوع را نرم و از تنبلی روده که در این دوره رایج است، جلوگیری می کند.

تغییر سبک زندگی

دوری از محیط استرس زا، آرامش و استراحت کافی، شرایط کاری مناسب، کاهش اضافه وزن و در کل تغییر سبک زندگی در کاهش علائم این بیماری و یا جلوگیری از بروز آن مؤثر است.

پرهیز از مصرف مسکن ها

زنان باردار باید از مصرف مسكن ها پرهیز كنند چون منجر به زخم های گوارشی در معده و روده می شود و در صورت نیاز باید با تجویز پزشك مورد استفاده قرار گیرد.

ورزش کنید!

خانم های باردار باید حتما زیر نظر پزشک ورزش کنند و پیاده روی داشته باشند تا در اثر چاقی رفلاکس در آنها تشدید نشود.

درمان دارویی

از آنجا که بارداری دوران حساسی محسوب می شود، خانم های باردار مصرف هر نوع دارو را باید تحت نظر پزشک مصرف کنند ولی به طور کلی، داروهای کنترل کننده رفلاکس می تواند از گروه آنتی اسیدها، داروهای محافظت کننده سطح مخاط، مهارکننده های هیستامین یا مهارکننده پمپ اسید باشد. خانم های باردار قبل از هر چیز باید از آنتی اسیدها کمک بگیرند که برخی از این آنتی اسیدها در قالب شربت معده است و برای بارداری ضرری ندارند.

البته باید توجه داشت که مصرف شربت های معده ای که در آنها بی کربنات سدیم یا سایمتیکون وجود دارد، ممنوع است به همین دلیل توصیه می شود که برای تهیه این شربت ها هم از پزشک مشاوره گرفته شود تا شربت مناسب برای فرد تجویز شود. علاوه بر این، در صورتی که مصرف داروها عوارض خاصی را برای فرد ایجاد کند، باید این مساله را با پزشک خود در میان بگذارد تا در صورت لزوم، نوع دارو را تغییر بدهد.