تنگی مجرای ادرار در سنین مختلف می تواند بروز کند اما در کودکان بیشتر در کودکان پسر آن هم پس از ختنه بروز پیدا می کند. تانما در این مطلب در خصوص علل و علائم و درمان های تنگی مجرای ادرار کودک نکاتی را بیان می کند؛

تنگی مجرار ادرار در کودکان چیست؟

مجرای ادرار لوله ای است که ادرار را از مثانه حمل می کند بنابراین می تواند از بدن دفع شود. معمولاً مجرای ادرار به اندازه کافی گسترده است که ادرار می تواند آزادانه از آن عبور کند. وقتی مجرای ادرار باریک می شود، می تواند جریان ادرار را محدود کند. این به عنوان تنگی مجرای ادرار شناخته می شود.

اگر منظور از تنگی مجرا قسمت بعد از نوک پیشابراه باشد، بیماری شایعی در کودکان محسوب نمی شود. اما تنگی نوک مجرای ادرار در کودکان بسیار شایع است و زیاد دیده می شود.

شیوع تنگی مه آتوس

تنگی مه آتوس(meatal stenosis) در کودکان تقریبأ همیشه اکتسابی بوده و به دنبال ختنه در شیرخواری دیده می شود. تنگی مه آتوس یا تنگی یا گرفتگی مجرای ادرار شایع ترین عارضه ختنه است. تنگی مه آتوس در هرسنی از دوران کودکی دیده شده، ولی در ۳ تا ۷ سالگی شایعتر است. ۹ تا ۱۰ صد ازکودکان به دنبال ختنه دچار تنگی مه آ یا مجرای خروجی ادرار می شوند. در کودکان ختنه نشده تنگی مجرای ادراری خیلی کمتر دیده می شود.

انواع تنگی مجاری ادرار

  • تنگی های بخش قدامی (انتهایی)
  • تنگی های بخش خلفی (ابتدایی) مجرای ادراری (پیشابراه.)

علل تنگی مجرای ادرار کودک

مهم ترین مسأله که علت تنگی مجرای ادرار در کودکان در کشور بسیار شایع است، انجام ختنه در نوزادی است خصوصا روش های غیراستاندارد و عدم پیگیری مناسب در روزهای اول بعد از ختنه و عدم اموزش والدین منجر به تنگی های شدید نوک مجرا در کودکان می شود.

تنگی مجرا در کودکان در قسمت های مختلف غیر از نوک مجرا ممکن است به صورت مادرزادی و یا به دنبال ضربات و آسیب ها و عفونت ها در نواحی مختلف مجرا چه در مجرای آلت چه در مجرای بولبار و مجرای پروستاتیک که هنوز در کودکان این قسمت رشد نیافته است رخ دهد.

یکی از علل شناخته شده تنگی مجرا در کودکان بیماری به نام پی یو وی (posterior urethral valve) است، دریچه پیشابراهی خلفی، این بیماری تنگی مجرای بسیار شدیدی است که مثانه و کلیه های جنین را از همان دوران جنینی تحت فشار قرار می دهد.

علائم تنگی مجرای ادرار

علل تنگی مجرای ادرار

معمولا در همان دوران جنینی در سونوگرافی های غربالگری تشخیص داده می شود و والدین باید به اورولوژیست مراجعه کنند. معمولا تا زمان تولد اکثر اوقات درمان فقط درمان انتظاری است و خیلی داخل رحم اقدام موثری نمی توان انجام داد اما بلافاصله بعد از تولد نوزاد پسر با پی یو وی، تاکید می شود.

این بیماری مختص نوزاد پسر است و بحث تنگی مجرا در دختران بسیار بسیار نادر است، باید در اسرع وقت تخلیه مثانه از روی شکم به وسیله سیستوستومی انجام شود و در اولین فرصتی که امکان بیهوشی و انجام جراحی نوزاد وجود دارد به وسیله لیزر آن دریچه تخریب شود تا ادرار کردن نوزاد حالت طبیعی پیدا کند.

در نتیجه اگر در زمان حاملگی در سونوگرافی های غربالگری گزارشی از اتساع کلیه و مثانه در جنین گزارش شود توصیه می شود که حتما پس از تولد به اورولوژیست مراجعه شود و آمادگی و نوبت دهی لازم برای ویزیت و جراحی آن انجام شود.

با همه این اقداماتی که انجام می شود حدود 50 درصد بیماران پی یو وی در جوانی و میانسالی دچار نارسایی کلیه و دیالیز می شوند و نیازمند پیوند کلیه خواهند شد. چون تنگی مجرا در این بیماران بسیار شدید و آسیب زننده است و مختل کننده عملکرد کلیه ها می باشد و نیازمند اقدام فوری می باشد.

نشانه های تنگی مجرای ادرار کودک

  • جهش بسیار زیاد ادرار
  • انحراف ادرار به سمت چپ و راست
  • ادرار دو شاخه
  • پرش ادرار به سمت صورت کودک
  • چکیدن یه قطره خون در پایان ادرار
  • درد در پایان ادرار
  • سوزش ادرار
  • شب ادراری
  • افزایش ضخامت مثانه

عوارض تنگی مجرای ادرار در کودک

  • ادرار در داخل مثانه باقی می ماند.
  • باعث رسوب و سنگ مثانه می شود.
  • باعث عفونت های عود کننده و مقاوم به درمان است.
  • عدم تخلیه ی ادرار به کلیه ها فشار می آورد و باعث نارسایی کلیه ها می شود.هرچه بیماری کهنه تر شود، عوارض ناشی از آن شدیدتر خواهد شد تا جایی که ممکن است بیمار نتواند مثانه ی خود را خالی کند.
تشخیص تنگی مجرای ادرار

عوارض تنگی مجرای ادرار

تشخیص تنگی مجرای ادرار

تصویربرداری یا عکس رنگی از مجرا (RUG یااورتروگرافی رتروگرید) بهترین وسیله ی تشخیصی می باشد. از سونوگرافی نیز میتوان برای بررسی بافت نرم و عروق مجرا استفاده کرد. در نهایت از روش های اندوسکوپی (سیستوسکوپی) هم استفاده می شود، که در حقیقت به علت امکان گشاد کردن (دیلاتاسیون) مجرا حین سیستوسکوپی روش فوق تشخیصی و درمانی است.

پیشگیری از تنگی مجرای ادرار

  • حتما در روزهای اول بعد از عمل ختنه نوک مجرای کودک با پماد تتراسایکلین به کرات چرب شود، این چرب شدن باعث می شود که ادرار اسیدی کودک، نوک مجرایش را که از زیر چربی پره پوست وارد شده و بعد از ختنه خشک شده است را چرب نگه دارد و چسبندگی ایجاد نشود وکودک در آینده نیاز به جراحی نوک مجرا پیدا نکند.
  • در بچه های شیرخوار که ختنه می شوند در روزهای ابتدایی بیشتر شیر داده شود و یک تا دو روز نوزاد پوشک نشود تا از چسبندگی و تنگی مجرا جلوگیری شود و کودک در آینده نیاز به جراحی و عمل تنگی مجرای ادرار نخواهد داشت.
  • ختنه حتما توسط یک فرد مجرب انجام شود از قطع کردن شریان فرنولوم که مسئول خون رسانی مجرای خروجی ادرار است، باید اجتناب شود.
  • تا وقتی که کودک در پوشک است برای اجتناب از التهاب، هنگام تعویض پوشک، باید نوک مجرا چرب شود.
  • مصرف شیر و مایعات
  • تعویض مکرر پوشک

درمان تنگی مجرای ادرار

الف) درمان تنگی مجرای ادرار در طب سنتی

تنگی مجرا یک نقص مکانیکال هست لذا درمان دارویی ندارد چه شیمیایی و چه گیاهی، مثل اینکه بپرسید درمان گیاهی شکستگی استخوان درشت نی ساق پا چیست؟ قاعدتا درمان شکستگی استخوان جا انداختن و گچ گرفتن و بعضا جراحی است. در مورد تنگی مجرا هم درمان باز کردن تنگی به روش باز یا بسته است. اما در برخی منابع درمان خانگی تنگی مجرای ادرار به روش سنتی ذکر شده که احتمالا در خصوص استفاده از آن برای کودکان موانعی وجود دارد!

بابونه و گل ختمی

  • ۵۰ گرم پودر گیاه بابونه و ۵۰ گرم گل ختمی را در هشت لیوان آب، به مدت ۳۰ دقیقه بجوشانید.
  • محلول را صاف کرده و در یک لگن بریزید.
  • بیمار باید به مدت ۱۵ دقیقه داخل لگن بنشیند.
  • این روش آبزن سه نوبت در روز برای بهبودی نسبی باید تکرار شود.
  • اگر آب کم بود، یه مقداری که لگنچه بیمار پوشانیده شود، آب ولرم اضافه کنید.
  • زیر دل بیمار تا روی مجاری و ماهیچه ران،با یک قاشق چای خوری روغن شوید به آرامی چرب شود روزی شش نوبت موثر است.
درمان دارویی تنگی مجرای ادرار

درمان تنگی مجرای ادرار در طب سنتی

عرق خار شتر

خوردن روزی دولیوان عرق خارشتر (در زنان باردار ممنوع و افراد سرد مزاج با اندکی عسل و یا یک پنجم لیوان یا کمتر عرق خارخاسک میل شود چون خارخاسک گرم است افراد دارای حساسیت پوستی متصوراست جوش در بدنشان ظاهر شود.)

گزنه

اگر حساسیت پوستی ندارید دمنوش رقیق رقیق گزنه یا یک استکان توصیه می شود.

گیاه بنسر

دمنوش گیاه بنسر دمنوش روزی یک استکان فوق العاده تاثیرگذار است . فقط باید مزاج فرد گرم و خشک نباشد.

ب) درمان دارویی تنگی مجرای ادرار

درمان غیر جراحی بسیار محدود است، زیرا در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان تنگی مجرای ادرار در دسترس نیست. تنها درمان بالقوه موثر بدون جراحی، اتساع مجرای ادرار با استفاده از میله های خاص است. در حالی که برخی از بیماران با این روش تا حدودی تسکین می یابند، بیشتر آنها در طولانی مدت و برای پیشگیری از بروز عوارض احتمالی نیاز به جراحی دارند.

ج) درمان تنگی مجرای ادرار با جراحی

توصیه اکید بر این است که برای کودک جهت درمان تنگی نوک مجرا حتما یک جراحی کوچک در نوک مجرا انجام گردد و مه آتوپلاستی صورت بگیرد تا برای همیشه از این مشکل رهایی یابد. در سنین غیر از زیر یکسال و بالای پنج سالگی یعنی 5-1 سالگی طبق صلاحدید متخصص اورولوژی کودک به اتاق عمل منتقل می شود تا تحت یک بیهوشی مختصر و کوتاه این عمل انجام گیرد و کمترین آسیب چه به لحاظ روحی و چه جسمی به کودک برسد.

د) تنگی مجرای ادرار با لیزر

توسعه و پیشرفت روش های ایمن و کم تهاجمی موثر تر و ابداع درمان هایی با نتایج بلند مدت تر برای تنگی مجرای ادرار، همچنان یکی از زمینه های تحقیقاتی مهم در پزشکی است. تنگ شدن مجرای ادرار به علت تشکیل بافت فیبروزی، می تواند از عوامل مختلفی نشات بگیرد، از جمله التهاب یا تروما (ضربه و آسیب شدید). امروزه این مشکل را می توان به نحوی سریع و موثر با استفاده از لیزرهای Diode و کربن دی اکسید، درمان کرد.

درمان تنگی مجرای ادرار

درمان تنگی مجرای ادرار با لیزر

از این تکنولوژی لیزر هم می توان برای انسداد های کوتاه و هم انسداد های شدید و همچنین آترزی مجاری ادرار مورد استفاده قرار داد. این لیزرها برای جدا کردن و سوزاندن بافت آسیب دیده، به نحوی دقیق و کاملا تمیز بافت را برش می دهد و هیچ خونریزی ایجاد نکرده و بیش از اندازه ی مورد نظر نیز در بافت نفوذ نمی کند.

استفاده از این لیزرها، احتمال خطر آسیب گرمایی بافت های خارجی، بروز عوارض جراحی و عود کردن مجدد بافت فیبروزی و انسداد مجدد را تا حدود زیادی کاهش می دهد و در نتیجه جریان نرمال ادرار در مجرای ادراری را کاملا بازیابی می کند.

آیا این مطلب مفید بود؟
نظر خود را بنویسید! لطفا کلیک کنید