کوتاه و مختصر از تاریخچه چهارشنبه سوری

از آیین های سالانه و قدیمی جشن های ایرانی می توان به چارشنبه سوری اشاره کرد. ایرانیان، سه شنبه آخر سال را با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن جشن می گیرند و چهارشنبه سوری ، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز برگزار می شود که هدف از برگزاری آن دفع شر و بلا و برآورده کردن آرزوهای آن ها می باشد که ریشه آن به قرن ها پیش بر می گردد و این مراسم در شب چهارشنبه برگزار می گردد و در گوشه و کنار شهر، آتشی بزرگ درست می کنند و ترانه (سرخی تو از من ، زردی من از تو ) می خوانند. چارشنبه سوری برگرفته از آیین های قدیمی ایرانیان بوده که در میان بازماندگان آریایی رواج دارد و"سور” در زبان و ادبیات فارسی و برخی گویش های ایرانی به معنای "جشن”،”مهمانی"و "سرخ” آمده است.

فسلفه چهارشنبه سوری

جشن و سور از زمان های قدیم و گذشته در ایران بسیار مرسوم بوده است و پیش از ورود اسلام به ایران در هر سال 12 ماه و در هر ماه 30 روز آن اسمی مشخص داشتند که پس از ورود اسلام به ایران، تقسیم هفتگی نیز به آن ها افزوده شد. در ایران باستان در پایان هر ماه جشن و پایکوبی با نام سور مرسوم بوده است. مختار برای کشن یزید که در شهر کوفه بوده است و بیشتر آان ایرانی بوده اند، یزید را قصاص کرده که این اتفاق در روز چهارشنبه اتفاق افتاده است. پس از گذشت چند سال، جشن سور در ایران کم رنگ شده و تنها چهارشنبه آخر سال را جشن می گرفتند که نتیجه می گیریم که تاریخچه چهارشنبه سوری کاملا اصیل است.

آتش از عناصر چهارگانه است و تنها عنصری است که آلوده نمی شود به همین منظور از گذشته های بسیار کهن تاکنون این آداب مرسوم بوده است. آخرین سه شنبه ی سال را شب چهارشنبه سوری می گویند و این روز ها تنها از آن بوته افروزی مانده است.آتش بازی در شب های چهارشنبه سوری از زمان ناصرالدین شاه توسط فرانسوی ها بود که در ایران رواج گرفت و در ابتدا این نمایش تنها برای سرگرم کردن شاه بوده است که پس از مدتی مردم در این سرگرمی نقش پیدا کردند و دستور اجرای آن به میدان توپ خانه صادر شد. یکی از مراسم چهارشنبه سوری، بوته افورزی است که در آن مردم بوته های خار و گزنی را که از قبل پیدا کرده اند در زمین حیاط خانه و یا گذرگاه در سه یا هفت گله کپه می کنند و با غروب آفتاب، همه افراد دور آن جمع می گردند.

 در این هنگام از بزرگ تا کوچک هر کدام سه بار از روی بوته های افروخته می پرند، تا مگر ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و محنت را از خود بزدایند و سلامت و سرخی و شادی را به هستی خود ببخشند. به طور کلی مردم ایران معتقدند که خاکستر چهارشنبه سوری نحس است چرا که مردم به هنگام پریدن از روی آن زردی و بیماری خود را به آن می سپرند و در عوض سرخی و شادابی آتش را به خود منتقل می کنند.

یکی از رسم هایی که در فلسفه چهارشنبه سوری وجود دارد، مراسم کوزه شکنی است. مردم پس از آتش افروزی، مقداری از زغال را به نشانه سیاه بختی، کمی نک به علامت شور چشمی و یکی سکه به نشانه تنگدستی در کوزه سفالین می اندازد و هر کدام از افراد خانواده یک بار کوزه را دور سر می چرخاند و آخرین نفر، کوزه را بر سر بام خانه برده و به کوچه پرت کرده و می گوید که درد و بلای خانه را ریختم به توی کوچه و باور دارند که با دور افکندن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده دور می کنند.

از دیگر رسم های جشن چهارشنبه سوری، فال گوش ایستادن و گوش دادن به حرف رهگذارن است که در این مراسم، زنان و دخترانی که شوف شوهر کردن، آرزوی زیارت و مسافرت دارند، در غروب چهارشنبه نیت کرده و از خانه بیرون می روند و در سر گذر یا چهار سو ایستاده و سعی کرده تا به صحبت رگذران گوش بسپارند و به نیک و بد گفتن و تلخ و شیرین گفتن رهگذران، تفال می زنند. به طور مثال اگر سخنان رهگذران خوب باشد، حاجت آنان برآورده شده و اگر

از رسم های شب سه شنبه آخر سال می توان به قاشق زنی زنان و مردان اشاره کرد که در این مراسم با قاشق و کاسه ای مسی افراد در شب در برابر هفت خانه رفته و بدون حرف زدنی، پی در پی قاشق را بر کاسه می زدند که در این هنگام صاحب خانه  شیرینی یا آجیل، برنج یا بنشن و یا مبلغی پول در کاسه های آنان می گذاشت حتی گاهی مردان به ویژه جوانان، چادری بر سر می اندازند و برای خوشمزگی و تمسخر به قاشق زنی در خانه های دوست و آشنا و نامزدان خود می روند. یکی دیگر از مراسم ، پخت آش بود که افرادی که حاجت داشتند و یا برای بهبودی بیمار در چهارشنبه آخر سال “آش ابودردا” یا “آش بیمار” می پختند و آن را اندکی به بیمار می خوراندند و بقیه را هم در میان فقرا پخش می کردند