چرا بزاق دهانم زیاد شده است | بررسی علل + روش های درمانی

افزایش بزاق دهان می تواند نشانه ی یک بیماری باشد. بنابراین اگر دچار علائم افزایش بزاق دهان شدید، حتما با پزشک در مورد این مساله مشورت کنید. تانما در این مطلب ضمن بیان علل افزایش بزاق دهان، روش های درمان افزایش میزان ترشح بزاق دهان را مطرح می کند؛

بزاق دهان چیست ؟

بزاق دهان ، ماده ای چسبناک است که سبب تمیز نگه داشتن دهان و همچنین کمک رسانی در هضم غذا می شود. بزاق دهان از طریق ترشح غدد بزاقی ایجاد می شود . معمولا هر فردی به راحتی می تواند بزاق دهان خود را کنترل کند که به صورت غیر ارادی خارج نشده و ترشح نکند. اما برخی مواقع مانند زمانی که فرد به خواب می رود ، به دلیل عدم هماهنگی بدن و استراحت ماهیچه های بدن ، ممکن است کنترل بزاق صورت نگرفته و فرد بزاق ترشح کند.

افزایش بزاق دهان چیست ؟

ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن یا ترشح بیش ازحد بزاق زمانی اتفاق می افتد که غدد بزاقی بیش از اندازۀ معمول بزاق تولید کنند. تجمع این بزاق اضافه می تواند باعث بیرون ریختن ناخواسته آن از دهان یا در واقع سرازیر شدن آب دهان شود.

عملکرد بزاق دهان

عوامل فیزیکی و شیمایی و ذهنی باعث تولید بزاق می شوند . هر روز در حدود 1000 تا 1500 میلی متر بزاق تولید می شود که 99% آن آب است . مابقی آن ماده غیر آلی –آلی و سلولی است . تک تک غدد بزاقی به نسبت های متفاوتی در کمیت و کیفیت عملکرد خود نقش دارند. ترشح در دو مرحله روی می دهد . ترشح اولیه در آسینوس ها انجام می گیرد و سپس در جریان عبور از خلال در سیستم مجرایی باز جذب نسبی و تغییراتی اتفاق می افتد .

فواید بزاق دهان

از بین بردن آلودگی های دهان

باکتری ها، ویروس ها و مخمر های زیادی درون دهان جمع می شوند و به لثه ها، زبان و دندان ها می چسبند. این آلودگی ها مشکلات زیادی برای سلامتی دهان و دندان به وجود می آوردند. بزاق تمام این موارد را از درون دهان پاک سازی می کند و از طریق دستگاه گوارش به بیرون از بدن می فرستد.

محافظت از دهان، دندان و دستگاه گوارش

بزاق اسید های موجود در مواد غذایی و نوشیدنی هایی که می خوریم را خنثی می کند. این کار مانع از آسیب دیدن دندان ها و بافت های نرم دهان و دستگاه گوارش می شود. بزاق دهان از مری در برابر تحریک کننده های مضر محافظت می کند و مانع از بروز سوزش معده می شود. در حقیقت ترشح بزاق شما را در برابر ریفلاکس معده در امان نگه می دارد.

پیشگیری از پوسیدگی دندان

دندان درد ، مشکلی است که حتی فکر کردن به آن می تواند آزاد دهنده باشد. یکی از فواید بزاق دهان این است که از دندان ها در برابر اسید های موجود در دهان محافظت می کند. بزاق به عنوان یک محافظ طبیعی دهان در برابر اسید ها عمل کرده و آنها را خنثی می کند.

در حقیقت ترشح بزاق است که مانع از پوسیدگی دندان ها و ایجاد حفره درون آن ها می شود. بزاق حاوی یون های کلسیم و فسفات است. این یون ها برای ترمیم قسمت های آسیب دیده دندان مفید هستند و روند پوسیدگی دندان را معکوس می کنند.

تشکیل شدن پلاک های سالم در دهان

وقتی صحبت از تشکیل شدن پلاک درون دهان می شود، همه به یاد پلاک های دندانی می افتند که زیبایی دندان هایشان را خراب می کند. در صورتی که همه پلاک هایی که در دهان تشکیل می شوند بد نیستند.

پروتئین های موجود در بزاق منجر به تولید نوعی پلاک مفید در دهان می شوند. بزاق ابتدا میکروب ها و ضایعات روی دندان ها را پاک سازی می کند و سپس روی آن ها را با نوعی پلاک می پوشاند. این پلاک ها تمام باکتری های آزادی که در دهان وجود دارند را جذب می کنند. سپس موقع جویدن غذا با آن ترکیب شده و از بدن خارج می شوند.

ضدعفونی و ترمیم زخم های دهان

گاز گرفتن لب و به وجود آمدن زخم یا آفت درون دهان شایع است. یکی دیگر از فواید بزاق دهان این است که به درمان این زخم ها کمک شایانی می کند. بزاق دهان را ضدعفونی کرده و بافت های آسیب دیده در لب ها، دهان و لثه ها را ترمیم می کند.

کمک به هضم راحت تر غذا ها

آمیلاز موجود در بزاق دهان، قند های نشاسته ای را به قسمت های کوچک تر تقسیم می کند تا هضم آن ها در معده راحت باشد. این قند ها در مواد غذایی حاوی کربوهیدرات و نشاسته وجود دارند. ترکیب بزاق دهان با میوه ها و ... نیز منجر به نرم شدن آن ها می شود و کار معده را برای هضم تمام غذا ها آسان می کند.

فواید بزاق دهان برای تشخیص بیماری

وجود بزاق در دهان ضروری است. خشکی دهان می تواند منجر به عدم تعادل در این بخش شود و سلامتی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. اگر دهانتان خشک می شود و بزاق دهانتان به اندازه کافی نیست، باید حتماً علت آن را بررسی کنید. علت خشکی دهان می تواند ابتلا به بیماری هایی مانند پارکینسون، دیابت یا اختلالات ایمنی باشد.

تشخیص هویت فرد

از فواید بزاق دهان می توان به قابلیت تشخیص هویت فرد اشاره کرد. DNA موجود در بافت دهان درون بافت بزاق هم دیده می شود. در برخی از تحقیقات جنایی از این روش برای تشخیص هویت فرد مورد نظر استفاده می کنند.

انواع افزایش بزاق دهان

ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن ممکن است موقتی یا مزمن باشد که به علت بروز آن بستگی دارد. به طورمثال، اگر بدنتان درگیر یک عفونت باشد، ممکن است برای دفع باکتری ها از بدن بزاق بیشتری تولید کند. در چنین شرایطی ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن معمولاً زمانی متوقف می شود که عفونت به طور کامل درمان شده باشد.

ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن مداوم معمولاً با عارضه ای در ارتباط است که کنترل عضلانی را تحت تاثیر قرار می دهد. زیاد شدن بزاق دهان می تواند نشانه ای از وجود عارضه باشد که قبل یا بعد از تشخیص بیماری بروز می کند.

علل زیاد شدن بزاق دهان

علل ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن موقت

• کرم خوردگی دندان
• عفونت
• بازگشت اسید به مری
• بارداری
• مصرف برخی داروهای مسکن و ضدتشنج
• قرارگیری در معرض سموم مانند جیوه

در چنین مواردی زیاد شدن بزاق دهان معمولاً بعد از درمان عارضه برطرف می شود.

علل هیپرسالیواسیون مزمن

هیپرﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن مداوم معمولاً ناشی از بیماری های مزمنی است که کنترل عضلانی بدن را تحت تاثیر قرار می دهند. نقص کنترل عضلانی بدن می تواند توانایی انسان برای بلعیدن را تحت تاثیر قرار داده و به زیاد شدن بزاق دهان بینجامد.

• بدجفتی دندان ها
• بزرگ شدن زبان
• کم توانی ذهنی
• فلج مغزی
• فلج عصب صورت
• بیماری پارکینسون
• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
• سکته مغزی

اگر علت زیاد شدن بزاق دهان عارضه ای مزمن باشد، کلید رفع مشکل تمرکز بر مدیریت علائم است. عدم درمان ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن توانایی انسان برای واضح صحبت کردن یا بلعیدن غذا و نوشیدنی را تحت تاثیر قرار می دهد؛ مثلاً ممکن است هنگام خوردن و آشامیدن با مشکل خفگی (پریدن غذا در گلو) مواجه شوید.

علل افزایش بزاق دهان در بارداری

به افزایش ترشح بزاق در بارداری پیتالیسم (ptyalism) یا سیالوره sialorrhea گفته می شود که در اثر مصرف مواد حاوی نشاسته تحریک می شود. بعضی از خانم ها ممکن است بزاقشان در حدی زیاد شود که مجبور شوند اب دهان را در لیوان یا دستمال خالی کنند. این حالت در خـانم هایی که دچار استـفراغ های شـدید دوران بارداری یا hyperemesis gravidarum هستند، شایعتر است.

کارشناسان بدرستی نمی دانند که علت افزایش ترشح بزاق در اوائل بارداری چیست ولی ممکن است تغییرات هورمونی یکی از علل آن باشد. ممکن است تهوع باعث شود که بعضی از خانم ها نتوانند عمل بلع را براحتی انجام دهند که در نتیجه موجب افزایش بزاق خواهد شد.

بطور طبیعی غدد بزاقی درحدود یک لیتر بزاق در روز ترشح می کنند ولی بعلت انجام عمل ناخوداگاهِ بلع بطور مداوم، ما متوجه آن نمی شویم. بنابراین اگر میزان بزاق بطور ناگهانی زیاد شود، ممکن است دلیل ان افزایش ترشح و یا کاهش بلع و یا ترکیبی از هر دو باشد.

ممکن است افزایش ترشح بزاق به سوزش سردل که در دوران بارداری علامتی شایع است نیز مربوط باشد. از آنجائیکه محتویات معده اسیدی است، ورود ان بداخل مری باعث تحریک گیرنده های اسید موجود در مری می شود که خود غدد بزاقی را تحریک می کند. بزاق حاوی مقادیر زیادی بیکربنات است و قلیایی است.

علل افزایش بزاق دهان کودکان

علاوه بر علل موقت و مزمنی که سبب بروز افرایش بزاق دهان می شوند و در بالا به آن ها اشاره شد، برخی از عوامل وجود دارد که ممکن است سبب افزایش ترشح و راه افتادن زیاد آب دهان در کودک شود :

• کودک نمی تواند هماهنگی لازم بین عمل بلعیدن و کنترل بزاق داشته باشد و همین موضوع سبب آبریزش بزاق دهان می شود.
• بلعیدن غیر صحیح مواد غذایی در کودکان نیز در آبریزش دهان موثر است.
• دندان در آوردن و همچنین عدم توانایی در جویدن درست مواد غذایی است.
• ممکن است کودک نتواند دهان خود را بسته نگه داشته و به سبب باز ماندن دهان کودک، بزاق فراوانی ترشح و خارج می شود.

تشخیص زیاد شدن بزاق دهان

پزشک ممکن است بعد از صحبت کردن با بیمار دربارۀ علائم او بتواند ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن را تشخیص دهد. برای تشخیص علت ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن ممکن است به انجام آزمایشات نیاز باشد. پزشک بعد از بررسی سابقۀ پزشکی بیمار، ممکن است داخل دهان را معاینه کرده و علائم مرتبط با آن را بررسی کند. این علائم عبارت اند از:

• ورم
• خونریزی
• التهاب
• بوی بد دهان

اگر به یک بیماری مزمن مبتلا هستید، پزشک ممکن است با استفاده از یک سیستم مقیاسی شدت ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن را در شما ارزیابی کند. انجام این کار به پزشک کمک می کند تا گزینه های درمانی مناسب را برای بیمار در نظر بگیرد.

درمان افزایش بزاق دهان

الف) درمان خانگی افزایش بزاق دهان

به منظور کنترل و پیشگیری از افزایش بزاق دهان راهکارهای زیر می تواند مفید باشد:

• اگر پزشک احتمال دهد که علت ﻫﯿﭙﺮﺳﺎﻟﯿﻮاﺳﯿﻮن ناشی از کرم خوردگی دندان یا عفونت است، امکان دارد فرد را به یک دندانپزشک ارجاع دهد. دندانپزشک می تواند اطلاعات لازم دربارۀ بهداشت مطلوبِ دهان و دندان را در اختیار فرد قرار دهد.
• چندین نوبت در روز دندانها را مسواک بزنید و از دهانشویه استفاده کنید.
• مقدار دفعات صرف غذا را بیشتر و حجم هر وعده را کمتر کنید.
• آب بیشتری بنوشید. یک شیشة اب کنار دست خود بگذارید و مکرراً جرعه ای کوچک بنوشید.
• آب نبات سفت بمکید یا ادامس بدون قند بجوید. این عمل از میزان ترشح بزاق نمی کاهد ولی بلع ان را اسانتر می سازد.
• از مصرف آدامس و اب نبات های ترش خودداری کنید زیرا ترشح بزاق را افزایش می دهد.

ب) درمان افزایش بزاق دهان در طب سنتی

• ریختن چندقطره روغن بادام شیرین به داخل ناف و ماساژ شکم
• پرهیز ازتمام تغذیه های سرد و خشک + سرد و تر
• دمنوش رقیق پونه با آویشن با نعنا با مرزنجوش با زیره (به تفکیک یا چاشنی آنها درطبخ غذا)
• رفع چاقی بدن که نشانه بلغمی بودن روده ها است.
• گذاشتن کندر در دهان به اندازه یک نخود دردهان تا ۴۰ روز
• گذاشتن عسل دردهان

ج) درمان دارویی افزایش بزاق دهان

گلیکوپیرولات (Glycopyrrolate) یکی از داروهای رایج است که ایمپالس های عصبی به غدد بزاقی را مسدود کرده و باعث می شود تا این غدد بزاق کمتری تولید کنند. بااین وجود، این دارو می تواند اثرات جانبی شدیدی داشته باشد، ازجمله:

• خشکی دهان
• یبوست
• دشواری در دفع ادرار
• تاری دید
• بیش فعالی
• کج خلقی

اسكوپولامین (Scopolamine) یکی دیگر از داروهایی است که به صورت پچ بر روی پوستِ پشت گوش قرار می گیرد. این پچ ایمپالس های عصبی به غدد بزاقی را مسدود می کند. عوارض جانبی اسکوپولامین عبارت اند از:

• سرگیجه
• ضربان قلب سریع
• دشواری در دفع ادرار
• تاری دید
• خواب آلودگی