خشکی دهان ناشی از عوامل مختلفی است و افراد با نشانه های مختلف دچار این عارضه می شوند. برخی موارد خشکی دهان با درمان های ساده خانگی و تغییر سبک زندگی قابل رفع است اما در برخی موارد نیاز به درمان های جدی تری وجود دارد. تانما در این مطلب ضمن بیان علل کم شدن بزاق دهان، روش های درمان خشکی دهان را مطرح می کند.

خشکی دهان چیست ؟

خشکی دهان یا زروستومیا (xerostomia) به شرایطی اطلاق می شود که در آن غدد بزاقی در دهان بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان ایجاد نمی کند. خشکی دهان اغلب به دلیل عارضه برخی از داروها یا مشکلات پیری یا در نتیجه پرتودرمانی سرطان است. در موارد کمتر ، خشک شدن دهان ممکن است در اثر بیماری ایجاد شود که به طور مستقیم بر غدد بزاقی تأثیر می گذارند.

افراد مستعد خشکی دهان

کودکان و افراد پیر در معرض دهان خشک هستند. همچنین افراد با عادات بد, رژیم غذایی ضعیف و آن هایی که دارای سابقه افسردگی, و تحت درمان سرطان هستند, در معرض خطر بالای دهان خشک قرار دارند.

علل خشکی دهان

خشکی دهان در اثر دارو

داروهای بسیار زیادی وجود دارند که می توانند موجب خشکی دهان شوند و نمونه هایی مانند داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان با خشکی دهان پیوند خورده اند. بنابر گزارش کلینیک مایو، افرادی که درمان فشار خون بالا و اضطراب را دنبال می کنند و همچنین داروهای رفع احتقان، آرامبخشی عضلانی، و ضد درد مصرف می کنند نیز ممکن است با خشکی دهان مواجه شوند. با این وجود، مقصر اصلی در این زمینه داروهای ضد حساسیت و ضد افسردگی هستند.

اگر داروی تجویزی برای شما موجب خشکی دهان می شود با پزشک خود درباره تغییر آن صحبت کنید. متاسفانه، در برخی موارد، به ویژه زمانی که داروی مصرفی ضروری است، نمی توان گزینه دیگری را مد نظر قرار داد. برای مقابله با این عارضه جانبی می توانید از آدامس بدون قند یا نعناع استفاده کنید. این مواد به تحریک جریان بزاق کمک می کنند.

خشکی دهان در اثر استرس

اضطراب، غم و نگرانی های گوناگون همیشه یار و همراه استرس هستند و یکی از مهم ترین دلایل ایجاد خشکی در دهان استرس است. در شرایطی که روح و روان ما دچار فشار و تنش زیاد باشد بدن عملکرد متفاوتی از خود نشان می دهد که یکی از بارزترین آن ها خشکی دهان است.

خشکی دهان در اثر دیابت

خشکی دهان اغلب یکی از نشانه های آشکار دیابت است که در زمان بالا بودن قند خون و دیابت کنترل نشده رخ می دهد. در این شرایط، کتون ها مایع از دست می دهند یا بزاق به میزان کافی تولید نمی شود و نمی تواند دهان را مرطوب نگه دارد. کم آبی شدید و خشکی دهان و همچنین دشواری در جویدن و قورت دادن غذا نتیجه نهایی است.

خشکی دهان در بارداری

خشکی دهان به دلیل تغییرات هورمونی در زمان بارداری رخ می دهد و تغییرات شیمیایی زیادی را به دنبال دارد. این حالت اغلب در سه ماهه اول بارداری رخ می دهد و شب ها بدتر خواهد شد. اگر دهان شما خشک است، به احتمال زیاد بینی شما نیز حالت گرفتگی پیدا می کند. دچار سردرد می شوید، در دهان خود طعم فلز حس می کنید و لب هایتان ترک می خورد.

علل خشکی دهان

خشکی دهان در بارداری

خشکی دهان در خواب

خروپف اغلب موجب می شود تا افراد از طریق دهان تنفس کنند که می تواند به خشکی دهان منجر شود. اگر خشکی دهان شما بیشتر هنگام صبح و پس از بیدار شدن از خواب احساس می شود، خروپف می تواند مقصر اصلی باشد. اگر همواره با خشکی دهان از خواب بیدار می شوید، این می تواند نشانه ای از ابتلا به آپنه خواب باشد.

خشکی دهان صبحگاهی

خشکی دهان در صبح دارای معانی متعددی است. اگر در اغلب روزها دهان شما خشک می شود، ممکن است به این معنی باشد که خواب شما مناسب نیست و یا عوامل خاصی بر تولید بزاق اثر می گذارند. اغلب تغییرات ساده در شیوه زندگی مانند ترک سیگار یا استفاده از نوارهای بینی برای تنفس، ممکن است مشکل را حل کند. اگر درمان های خانگی و تغییر سبک زندگی به رفع خشکی دهان کمک نکنند، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

خشکی دهان و کرونا

بزاق به طور طبیعی دارای آنزیم ها و ایمونوگلوبین هایی ضد ویروس و باکتری است و به عنوان سد دفاعی دهان عمل می کند و مطالعات زیادی نشان داده است که احتمال ابتلا به بیماری های ویروسی مانند کرونا در افراد با خشکی دهان افزایش می یابد. از دیگر علل خشکی دهان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • پیری
  • درمان سرطان
  • سکته مغزی و آلزایمر
  • مشکلات سینوس
  • سبک زندگی
  • آسیب عصبی
  • بیماری های خودایمنی
  • آب و هوا
  • کم آبی بدن
  • پوسیدگی دندان
  • جراحت یا جراحی
  • دخانیات
  • ورزش یا بازی در گرما

علائم خشکی دهان

  • بوی بد دهان
  • چِیلیتیس یا التهاب و شکافتن (شکافتن یا ترک خوردن) لب ها
  • ترك خوردن و شكستن مخاط دهان، یا پوشش داخلی گونه ها و لب ها كه در آن پوست در گوشه های دهان ممكن است شكسته شود یا دچار درد شود.
  • خشکی در دهان
  • دیسگوسیا (dysgeusia) یا اختلالات چشایی
  • عفونت های قارچی در دهان مانند برفک
  • گلوسودینیا (glossodynia) یا سندرم سوزش دهان
  • افزایش نیاز به نوشیدن آب به خصوص در شب
  • التهاب زبان، زخم زبان
عوارض خشکی دهان

علائم خشکی دهان

  • چسبیدن رژ لب به دندان در خانم ها
  • مشکلات صحبت کردن
  • مشکل در بلع و جویدن – مخصوصاً غذاهای خشک مانند غلات
  • مشکلات مربوط به دندان مصنوعی – مشکلات مربوط به نگهداری دندان های مصنوعی، زخمهای دندان ها و همچنین چسبیدن زبان به کام
  • سیالادنیت، عفونت غده بزاقی
  • گلو درد
  • بزاق غلیظ و چسبنده

عوارض خشکی دهان

  • زخم دهان
  • تغذیه ضعیف
  • پوسیدگی دندان و بیماری لثه
  • عفونت مخمر در دهان (برفک)
  • زخم ها یا شکاف در گوشه های دهان یا لب های ترک خورده

تشخیص خشکی دهان

معاینه

برای تعیین علت خشکی دهان، پزشک احتمالاً تاریخچه پزشکی و تمام داروهای مصرفی از جمله داروهای بدون نسخه بیمار را بررسی کرده و دهان او را معاینه می کند .

آزمایش خون

آزمایش خون و اسکن تصویربرداری از غدد بزاقی نیز ممکن است سفارش داده شود.

سالیوگرافی

سالیوگرافی، این یک بررسی رادیوگرافی از غدد بزاقی و مجاری است. سالیوگرافی ممکن است در شناسایی سنگ ها و توده های غده بزاقی مفید باشد.

سیالومتری

سیالومتری، سیالومتری یک روش ساده است که سرعت جریان بزاق را اندازه گیری می کند. دستگاه های جمع آوری کننده بزاق روی مجاری غدد بزاقی قرار می گیرند و تولید بزاق با اسید سیتریک تحریک می شود.

بیوپسی

بیوپسی، در بیوپسی نمونه کوچکی از بافت غده بزاقی گرفته می شود. این روش اغلب در تشخیص سندرم شوگرن کاربرد دارد. پزشک اگر به بدخیمی و سرطان مشکوک باشد، می تواند بیوپسی را سفارش دهد.

پیشگیری از خشکی دهان

تشخیص خشکی دهان

پیشگیری از خشکی دهان

  • آنتی هیستامین های بدون نسخه و ضد احتقان ها مصرف نکنید
  • از مصرف کافئین خودداری کنید.
  • مصرف الکل را ترک کنید.
  • سیگار نکشید.
  • از مصرف قند پرهیز کنید.
  • از مصرف غذاها و شیرینی های قندی یا اسیدی پرهیز کنید.
  • قبل از خواب از دهانشویه فلوراید یا ژل فلوراید استفاده کنید.
  • حداقل در طول سال دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان شما را معاینه کند و پلاک آن برداشته شود تا از پوسیدگی دندان جلوگیری کند.
  • با یک خمیردندان فلوراید مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید.
  • از دندان پزشک خود بپرسید که آیا می توانید خمیر دندان های تجویز شده فلوراید، خمیردندان حاوی بتائین یا ژل دندان استفاده می کنید تا اسیدهای باکتریایی را خنثی کنند.

درمان خشکی دهان

الف) درمان خانگی خشکی دهان

لب های خود را مرطوب کنید

لب های خود را مرطوب کنید تا مناطق خشک یا ترک خورده تسکین یابند.

از طریق بینی خود نفس بکشید نه دهان

اگر مجبور هستید در طول شب از طریق دهان نفس بکشید بهتر است دنبال درمان خروپف خود باشید.

از جایگزین های بزاق بدون نسخه که حاوی زایلیتول هستند، مانند اسپری دهان مرطوب کننده، یا حاوی کربوکسی متیل سلولز یا هیدروکسی اتیل سلولز استفاده کنید.

آدامس های عاری از قند را بجوید

محصولاتی که حاوی زایلیتول هستند نیز ممکن است به جلوگیری از حفره دندان کمک کنند. با این حال، در برخی افراد، زایلیتول در صورت مصرف مقدار زیادی ممکن است باعث نفخ یا اسهال شود.

رطوبت هوا را تنظیم کنید

تهویه مناسب محیط اطراف می تواند به خشکی دهان کمک کند. یک مطالعه نشان داد که رطوبت زدایی می تواند علائم خشکی دهان را به میزان متوسط بهبود بخشد. استفاده از یک مرطوب کننده در طول شب ممکن است باعث کاهش ناراحتی خشکی دهان و بهبود خواب شود.

آب بنوشید

مصرف آب و مرطوب نگه داشتن دهان می تواند به تسکین خشکی دهان کمک کند. مطالعات نشان داده است که کم آبی بدن می تواند عاملی برای خشکی دهان باشد. افزایش میزان مصرف آب می تواند به درمان کم آبی بدن کمک کند. برای مرطوب کردن دهان، آب یا نوشیدنی های بدون قند یا نوشیدنی های یخ را مکیده و در طول وعده های غذایی آب بنوشید تا به جویدن و بلع کمک کند.

درمان خشکی دهان در طب سنتی

درمان خانگی خشکی دهان

ب) درمان خشکی دهان در طب سنتی

دانه رازیانه

دانه رازیانه سرشار از متابولیت های گیاهی به نام فلاونوئید است. فلاونوئیدها غده های تولید بزاق را تحریک کرده و با این کار دهانتان را مرطوب می کند. علاوه بر این به دلیل معطر بودن دانه رازیانه، بوی بد ناشی از خشکی دهان، هم از بین می رود. برای افزایش تولید بزاق می توانید هر روز بعد از خوردن هر وعده غذایی، مقداری دانه رازیانه را بجوید.

جوش شیرین

جوش شیرین، نمک، شکر، آب لیمو را به آب اضافه کنید و خوب هم بزنید و بنوشید. این مخلوط به جلوگیری از کمبود آب بدن کمک می کند.اگر شما به طور منظم آن را 1-2 بار در روز مصرف کنید، این یک درمان موثر در خشکی دهان است.

زنجبیل، نمک، آب و سرکه

زنجبیل را به تکه های نازک ببرید و سپس در سرکه خیس کنید، کمی نمک اضافه کنید و سپس آن ها را به خوبی مخلوط کنید. مخلوط را با آب ترکیب کنید و بنوشید و لذت ببرید. این روش را 1-2 بار در روز برای رسیدن به نتایج مورد انتظار خود بنوشید.

لیمو، عسل و آب

  • عسل را به آب اضافه کنید و آن را خوب تکان دهید.
  • آب و عسل را به مدت 10 دقیقه بجوشانید و اجازه دهید خنک شود.
  • اجاق را خاموش کنید. پوست لیمو و لیمو را به آن اضافه کنید.
  • از این روش برای رسیدن به نتایج مورد انتظار 1--2 بار در روز استفاده کنید.

آلوئه ورا

یک مشت برگ آلوئه ورا، و کمی عسل خالص را آماده کنید. آلوئه ورا را به دقت تمیز کنید و سپس پوسته سبز آن ها را با دقت جدا کنید. آلوئه ورا را به مدت 1 ساعت در آب بیندازید، تا به حذف صمغ آلوئه ورا به طور کامل کمک کنید.آلوئه ورا و عسل را به مخلوط کن اضافه کنید و سپس کمی آب بریزید. 1تا 3 بار در روز (15 دقیقه قبل از غذا) در بخورید، هر دفعه 20 میلی لیتر (1 قاشق سوپ خوری.)

گلپر و لیمو

2قاشق سوپ خوری گلپر را در طول شب خیس کنید و آن ها را در صبح بجوشانید.آب را صاف کرده و عصاره لیمو را به آن اضافه کنید. هر روز صبح به مدت 2 هفته آن را با معده خالی بنوشید.

سرکه سیب

سرکه سیب حاوی اسید استیک است. اسید استیک خاصیت ضد باکتریایی و آنتی اکسیدانی دارد ؛ به همین دلیل یکی از بهترین گزینه ها برای درمان خشکی دهان به شمار می رود. سرکه سیب را به لیوان آب اضافه کرده و خوب هم بزنید و هر چند ساعت کمی از آن را میل کنید. برای درمان خشکی دهانتان این کار را هر روز، انجام دهید.

سنبل هندی

یکی دیگر از روشهای خانگی و طبیعی برای درمان خشکی دهان استفاده از عصاره ای است که با سنبل هندی، لیمو، آب، شکرو برگ لیمو تهیه می شود. برای تهیه این عصاره به این صورت عمل کنید که دو عدد سنبل هندی را خرد کنید و مقدار سی میل آب، هشتاد گرم شکر به آن اضافه کنید و روی حرارت بگذارید تا بجوشد پس از ده دقیقه جوشیدن آن را از روی حرارت بردارید و چهار تا پنج عدد برگ لیمو را به آن اضافه کنید و پس از سرد شدن آن را از صافی عبور دهید و آب دو عدد لیموترش تازه را به آن اضافه کنید و آن را مصرف کنید. روزانه یک تا دو قاشق از این عصاره را بخورید تا بهبودی کامل حاصل شود.

درمان دارویی خشکی دهان

درمان خشکی دهان با طب سنتی

ج) درمان خشکی دهان با روغن های گیاهی

روغن زیتون

  • برای 10 تا 15 دقیقه روغن زیتون را در دهانتان نگه دارید و بچرخانید.
  • سپس آن را بیرون بریزید و دندانهای خود را مسواک بزنید.
  • برای درمان خشکی دهان می توانید هر روز صبح یک بار این کار را انجام دهید.

روغن نارگیل

  • برای 10 تا 15 دقیقه روغن نارگیل را در دهانتان نگه داشته و آن را بچرخانید.
  • سپس آن را بیرون بریزید و دندانهای خود را مسواک بزنید.
  • می توانید این کار را هر روز صبح، انجام دهید.

روغن نعناع وحشی

  • روغن نعناع وحشی را بر روی زبان خود بریزید.
  • سپس با زبانتان روغن را در کل دهانتان بمالید و پخش کنید.
  • برای درمان خشکی دهان می توانید به مدت یک هفته، قبل از خوردن هر وعده غذایی، این کار را انجام دهید.

د) درمان دارویی خشکی دهان

داروهای عامل زراستومیا را تغییر دهید

بیش از 90 درصد موارد خشکی دهان ناشی از مصرف داروها است. اگر پزشک تشخیص دهد که دارو علت اصلی خشکی دهان است، ممکن است دوز آن را تنظیم دهد یا دارو را با داروی دیگری جایگزین کند که باعث خشکی دهان نشود.

استفاده از محصولاتی برای مرطوب کردن دهان

این موارد می تواند شامل تجویز یا محصولات شستشوی دهان بدون نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده برای باشد. دهانشویه هایی که برای خشکی دهان طراحی شده اند، به خصوص آن هایی که زایلیتول دارند، می توانند مؤثر باشند.

تجویز داروهایی برای تحریک بزاق

در صورت داشتن خشکی شدید دهان، پزشک ممکن است داروهایی را برای تحریک بزاق تجویز کند. پزشک ممکن است برای تحریک تولید بزاق، پیلوکارپین (سالوژن) یا سوییملین (Evoxac) تجویز کند.

آیا این مطلب مفید بود؟
نظر خود را بنویسید! لطفا کلیک کنید