مهم ترین نشانه های دژنراسیون ماکولا چیست| انواع بیماری+روش های درمان

دژنراسیون ماکولا یک بیماری چشمی شایع در افراد مسن است که اگر به موقع کنترل و درمان نشود حتی می تواند فرد را خیلی زود دچار نابینایی و کم بینایی کند. تانما در این مطلب ضمن بیان علل و عوارض دژنراسیون ماکولا، درمان گیاهی دژنراسیون ماکولا و سایر درمان های آن را بیان می کند؛

دژنراسیون ماکولا چیست ؟

دژنراسیون ماکولا وابسته به سن و یا تباهی لکه زرد یک بیماری چشمی است که معمولاً شروع آن از سن 60 سالگی بوده و به مرور زمان ماکولا یا همان قسمت مرکزی شبکیه چشم دچار آسیب شده و در نتیجه فرد دچار اختلالات بینایی خواهد شد. بیماری دژنراسیون ماکولا وابسته به سن AMD یا (ARMD) به ندرت باعث از دست دادن بینایی می شود زیرا در نتیجه این بیماری تنها قسمت مرکزی بینایی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. با این حال آسیب دیدن ماکولا در قسمت مرکزی شبکیه باعث می شود تا فرد نتواند مستقیم را به خوبی ببیند و این یعنی مشکل در مطالعه، رانندگی و انجام تمامی کارهایی که نیاز به دید مستقیم دارد.

شیوع دژنراسیون ماکولا

نوع خشک آن در مقایسه با نوع تر شایعتر است. در واقع حدود 90 درصد بیماران به دژنراسیون ماکولا خشک مبتلا می شوند. لازم به ذکر است بروز این بیماری در افراد بالای 65 سال و در بانوان بیشتر دیده شده است.

انواع دژنراسیون ماکولا

تخریب ماکولای خشک یا آتروفیک

دژنراسیون خشک ماکولا متداول ترین نوع است که 85٪ کل موارد را تشکیل می دهد. گیرنده های نوری ماکولا (سلول های حساس به نور) و اپیتلیوم رنگدانه شبکیه خراب می شوند به تدریج رسوبات خارج سلولی یا مواد زائدی به نام drusen تشکیل می شود.

وجود drusen در شبکیه بعد از 45 سالگی نسبتاً طبیعی است و در افراد بالای 65 سال بسیار شایع است. با این حال ، افزایش تعداد و اندازه آنها معمولاً اولین علامت تحلیل احتمالی ماکولا است. نتیجه آن تاری دید یا لکه بینی و از بین رفتن دید مرکزی است. دژنراسیون خشک ماکولا با گذشت زمان به آرامی تکامل می یابد و در سه مرحله توسعه می یابد:

مرحله اولیه

حضور دروسن کوچک و متوسط ​​، بدون از دست دادن بینایی یا علائم.

مرحله میانی

فرد دارای drusen متوسط ​​و بزرگ و بینایی با است لکه هایی در مرکز میدان بینایی. گاهی ممکن است سوژه شما برای کارهایی که نیاز به توجه به جزئیات دارند ، به نور بیشتری احتیاج داشته باشد.

مرحله پیشرفته

وجود چندین رسوب دروسن ، تخریب اپیتلیوم رنگدانه شبکیه و سلولهای گیرنده نوری ماکولا. در این مرحله تاری دید ایجاد می شود و به مرور زمان از بین می رود.

دژنراسیون ماکولا مرطوب یا اگزوداتیو

تخریب ماکولای مرطوب یا اگزوداتیو کمترین شکل (در حدود 15٪ موارد) است اما جدی ترین است. این اتفاق زمانی می افتد که رگهای خونی (که غشای نو عروقی را تشکیل می دهند) شروع به رشد غیرطبیعی در پشت ماکولا کرده و باعث نشت مایعات و خون می شوند. این ترشحات در نهایت باعث ایجاد زخم می شوند و در نتیجه ، آسیب ماکولا.

در این شکل از تخریب ماکولا ، از دست دادن بینایی مرکزی به سرعت اتفاق می افتد. تکامل آن به صورت مرحله ای اتفاق نمی افتد ، همانطور که در فرم خشک اتفاق می افتد و آسیب شدیدتر است. شایعترین علامت اولیه مشاهده تغییر شکل خطوط مستقیم استبله ، مثل اینکه آنها یک شبح موج دار داشته باشند. بینایی می تواند در مدت زمان بسیار کوتاهی (روزها یا هفته ها) تار یا از بین برود.

دو زیرگروه تخریب ماکولا مرطوب وجود دارد: مخفی ، که به دلیل نشت مایع و رشد رگهای خونی جدید در زیر شبکیه اتفاق می افتد و باعث کاهش بینایی می شود. و کلاسیک ، که شدت آن از نظر کاهش بینایی بیشتر است و به این دلیل رخ می دهد که رشد عروق خونی و ایجاد زخم ، بقایای بزرگی ایجاد می کند که مسئول آسیب به ماکولا است.

علل دژنراسیون ماکولا

علت اصلی به وجود آمدن این بیماری رگ های خونی غیر طبیعی هستند که باعث ترشح مایعات یا خون بر روی ماکولا می شوند. اما محققان بر این باورند که احتمالاً علت اصلی آن ترکیبی از عوامل محیطی مثل سیگار کشیدن و رژیم غذایی بوده و وراثتی بودن آن است.

عوامل خطرزا

• سن: این بیماری معمولاً چشم افراد بالای 50 سال را درگیر می کند.
• سابقه خانوادگی و ژنتیکی: محققان بر این باورند که این بیماری می تواند در نتیجه وجود ژن های مسئول ایجاد این بیماری به وجود بیاید.
• نژاد:این بیماری در افراد سفید پوست شایع تر از دیگر افراد است.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن یا قرار داشتن در معرض دود سیگار از جمله عواملی است که می تواند احتمال ابتلا به دژنراسیون ماکولا را افزایش دهد.
• چاقی و اضافه وزن: تحقیقات نشان داده است که افراد چاق و دارای اضافه وزن بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار داشته و سرعت پیشرفت این بیماری در این افراد بسیار بیشتر از افراد لاغر است.
• بیماری های قلبی: اگر فرد مبتلا به بیماری باشد که قلب و رگ های خونی را تحت تأثیر خود قرار دهد، احتمال بروز بیماری دژنراسیون ماکولا در او افزایش خواهد یافت.

نشانه های دژنراسیون ماکولا

• بدتر یا کمترشدن وضوح دید؛ ممکن است بیمار تاری دید داشته باشد و خواندن نوشته هایی با چاپ خوب یا رانندگی برایش سخت باشد.
• نواحی تاریک و تار در مرکز بینایی.
• در موارد نادر، بدتر یا متفاوت شدن ادراک رنگی.

عوارض دژنراسیون ماکولا

افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا خشکی که قسمت مرکزی دیدشان تحت تأثیر قرار گرفته و قدرت بینایی شان کاهش بیاید در معرض افسردگی قرار خواهند داشت. با از دست دادن بینایی، افراد ممکن است دچار توهم بینایی (سندرم چارلز بنت) شوند. همچنین دژنراسیون ماکولا خشک ممکن است به طور ناگهانی پیشرفت کرده و تبدیل به دژنراسیون ماکولا تر شود که در نتیجه تحت درمان قرار نگرفتن به موقع فرد به کلی بینایی خود را از دست خواهد داد.

تشخیص دژنراسیون ماکولا

بررسی قسمت پشتی چشم

پزشک از قطره برای منبسط کردن چشم استفاده کرده و سپس با استفاده از ابزار خاصی پشت چشم را بررسی خواهد کرد. پزشک در حین بررسی پشت چشم به دنبال لکه های زرنگ رنگ تشکیل شده در زیر شبکیه خواهد بود. افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا دارای تعداد زیادی از این لکه های زرد در پشت چشم خود خواهند بود. این لکه ها در نتیجه آسیب شبکیه و رسوب آن ها به وجود می آیند.

آزمایش برای عیوب احتمالی در قسمت مرکزی بینایی

پزشک در حین معاینه چشم و بینایی سنجی از چارت Amsler grid برای بررسی نقص بینایی در قسمت مرکزی بینایی استفاده خواهد کرد. ابتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا باعث می شود تا فرد خطوط مستقیم در grid (شبکه) را به شکل محو، شکسته یا کاملاً تغییر شکل داده ببیند.

آنژیوگرافی فلوئورسین

در حین انجام این آزمایش، پزشک رنگی را به داخل بازوی فرد تزریق می کند. این رنگ به قسمت مختلف بدن وارد شده و باعث تغییر رنگ، رگ های خونی داخل چشم بیمار خواهد شد. در حین وارد شدن رنگ به رگ های چشم، دوربین مخصوصی از این تغییرات عکس خواهد گرفت. بررسی این عکس ها به تشخیص رگ های خونی غیر طبیعی یا تغییرات شبکیه کمک خواهد نمود.

آنژیوگرافی سبز آنوسیانین (Indocyanine green angiography)

این آزمایش مشابه آنژوگرافی فلوئورسین بوده و برای انجام آن از تزریق رنگ استفاده می شود. این شیوه برای تأیید یافته ها در نتیجه انجام آنژوگرافی فلوئورسین یا تشخیص انواع مختلف دژنراسیون ماکولا استفاده می شود.

توموگرافی انسجام نوری (Optical coherence tomography)

در این شیوه غیر تهاجمی تصویر برداری می توان از شبکیه چشم تصویر بداری cross- sectional انجام داد. این تصویر به تشخیص نواحی نازک، ضخیم یا متورم شده چشم کمک می کند. این موارد ممکن است در نتیجه تجمع مایعات ترشح شده از رگ های خونی در داخل و زیر شبکیه به وجود بیاید.

پیشگیری از دژنراسیون ماکولا

• اولین قدم برای پیشگیری از بروز این بیماری ، عدم استعمال دخانیات است.
• مصرف سبزیجات تیره و برگ دار در کاهش بروز این بیماری مؤثر است.
• مصرف مولتی ویتامین ، مواد معدنی و ماهی بر سلامت چشم بسیار مؤثرند.
• کنترل فشار خون و کلسترول از افراد در مقابل بیماری تباهی لکه زرد مراقبت می کند.
• رژیم غذایی مملو از کربوهیدرات ( نان سفید ، سیب زمینی سفید و غیره ) احتمال بروز این بیماری را کمتر خواهد کرد.
• ورزش مرتب و مصرف میوه و آجیل نیز ریسک بروز این بیماری را کاهش می دهند.

درمان دژنراسیون ماکولا

الف) درمان خانگی دژنراسیون ماکولا

تغییر سبک زندگی و تغذیه مناسب

در صورتی که سیگاری هستید می توانید از پزشک برای ترک و کنار گذاشتن سیگار کمک بگیرید. همچنین ویتامین ها و آنتی اکسیدان های موجود در سبزیجات و میوه ها به سلامت چشم کمک می کند. پیشنهاد می کنیم از کلم، اسفناج، بروکلی و دیگر سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان هایی مثل لوئتین و زاکزانتین استفاده کنید. غذاهای سرشار از روی نیز می تواند برای افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا مفید و مؤثر باشد. همچنین مواد غذایی سرشار از پروتئین نیز برای افراد مبتلا به این بیماری مفید خواهد بود، از جمله:

• گوشت گاو و بره
• شیر
• ماست
• پنیر
• غلات کامل
• نان سبوس دار

همچنین پیشنهاد می کنیم حتماً از چربی های غیر اشباع مثل روغن زیتون استفاده کنید. تحقیقات نشان داده است که رژیم غذایی سرشار از اسید های چرب امگا 3 مثل مصرف ماهی سالمون، ماهی تن و گردو باعث کاهش احتمال و عوارض ابتلا به بیماری AMD پیشرفته خواهد شد. اگر دسترسی به این مواد غذایی نداشته یا تهیه آن برایتان سخت است می توانید از مکمل ها و قرص های امگا 3 و روغن ماهی استفاده کنید.

مدیریت بیماری های دیگر

به عنوان اگر فردی به بیماری قلبی یا فشار خون بالا مبتلا باشد، بهتر است داروها را طبق دستور العمل پزشک مصرف کرده و بیماری خود را تحت امکان کنترل کند این کار باعث پیشگیری از ابتلا به تباهی لکه زرد خواهد شد.

ثابت نگه داشتن وزن مناسب و ورزش منظم

در صورتی که اضافه وزن دارید و می خواهید وزن خود را هر چه سریع تر پایین بیاورید، بهتر است تعداد کالری های دریافتی خود را کمتر کرده و هر روز ورزش کنید. با این کار خیلی زود وزن کم کرده و احتمال بروز دژنراسیون ماکولا وابسته به سن به حداقل می رسد.

معاینه منظم چشم

از پزشک خود در مورد بهترین زمان برای زمان بندی چکاب چشمی سؤال کنید. معاینه منظم به تشخیص سریع دژنراسیون ماکولا کمک خواهد کرد.

مکمل های ویتامین

افراد مبتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا متوسط یا پیشرفته، مصرف ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها اهمیت بسیار زیادی داشته و می تواند جلوی از دست دادن بینایی را بگیرد. مطالعات نشان داده است که فرمول مصرف مکمل های ویتامین برای پیشگیری از نابینایی بهتر است مطابق لیست زیر باشد:

• 500میلی گرم ویتامین C
• 400واحد بین المللی (IU) ویتامین E
• 10میلی گرم لوئتین
• 2میلی گرم زاکزانتین
• 80میلی گرم روی (همچون زینک اکساید)
• 2میلی گرم مس (همچون اکسید کوپریک)

همچنین رعایت نکات زیر می تواند به سازگار شدن فرد با تغییرات به وجود آمده در بینایی کمک کند:

• استفاده از عینک با نظر پزشک
• تغییر صفحه نمایش کامپیوتر و اضافه کردن سیستم صوتی
• روشن تر نمودن منزل
• استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی به جای رانندگی با ماشین شخصی
• برای کنترل احساسات و گرفتن بهترین تصمیمات به مشاور مراجعه کرده یا در جلسات مربوط به گروه های مخصوص بیماران دژنراسیون ماکولا شرکت کنید.

استفاده از وسایل جانبی زیر برای فرد مبتلا به بیماری دژنراسیون ماکولا می تواند مفید باشد:

استفاده از ذره بین

می توانید از ذره بین ها برای مطالعه یا کارهایی مثل خیاطی که نیاز به دید نزدیک دارند، کمک بگیرید. این ذره بین ها دو نوع داشته و می توان هم از آن ها به شکل دستی استفاده کرد و هم همانند عینک ذره بین را روی چشم قرار داد.

استفاده از کتاب های صوتی

می توانید به جای مطالعه کتاب، از کتاب های صوتی و نرم افزارهای صوتی کمک بگیرید.

استفاده از وسایل مخصوص افراد با مشکلات بینایی

بهتر است ساعت، رادیو، تلفن و دیگر وسایلی را خریداری کنید که اعداد و نوشته های روی آن بزرگ باشد. این کار کمک می کند تا اعداد را به راحتی خوانده و نیاز به استفاده از ذره بین یا کمک گرفتن از دیگران نداشته باشید.

ب) درمان دژنراسیون ماکولا با طب سنتی

روغن زیتون

روغن های سالم را انتخاب کنید، روغن های حاوی چربی های غیر اشباع مانند روغن زیتون را مصرف کنید. این روغن ها می توانند در محافظت از بینایی شما موثر باشند. از چربی های ناسالم یا چربی های اشباع شده مانند کره و مواد غذایی بسته بندی شده حاوی روغن های هیدروژنه است، اجتناب کنید.

بیل بری

بیل بری (قره قاط) از گونه بلوبری به علت توانایی طبیعی اش در بهبود بینایی کاملا شناخته شده است. بیل بری معمولا در اروپا یافت می شود و بومی اروپاست و دارای مواد شیمیایی به نام آنتوسیانوسید ها است که در مقابل آسیب سلولی از بینایی محافظت می کنند . با این حال، اگر شما مبتلا به دیابت هستید یا از رقیق کننده خون استفاده می کنید، از این روش درمان استفاده نکنید، زیرا می تواند با داروهای شما تداخل ایجاد کند.

ج) درمان دارویی

داروهای ضدرگ زایی

این داروها مثل افلی برسپت (aflibercept)، بواسی زومب (bevacizumab) (آواستین)، پگاپتانیب (pegaptanib) (ماکوژن) و رانیبی زومب (ranibizumab) (لوسنتیس) از تشکیل عروق و نشت خون و مایع از آنها به درون چشم که سبب ایجاد دژنراسیون ماکولای مرطوب می شود، جلوگیری می کنند. تعدادی از افرادی که از این داروها استفاده می کنند، دید ازدست رفته خود را بازمی یابند. ممکن است لازم باشد بیمار چندین بار از این درمان استفاده کند.

د) درمان دژنراسیون ماکولا با سلول های بنیادی

این شیوه درمانی شامل نمونه گیری از سلول های خون بیمار و تبدیل آن ها به سلول های بنیادی پرتوان القایی است كه قابلیت تبدیل به هر نوع سلول دیگر در بدن را دارند. سپس این سلول ها به گونه ای برنامه ریزی می شوند كه به سلول های اپی تلیوم رنگدانه شبكیه (RPE) تبدیل شوند. به عبارت دیگر در این شیوه درمانی، سلول های اپی تلیوم رنگدانه در حال مرگ با سلول های جدید حاصل از تبدیل سلول های بنیادی پرتوان جایگزین می شوند تا بینایی بیمار حفظ شود.