نشانه های کاهش اکسیژن خون چیست |بررسی علل +اقدامات لازم

کاهش اکسیژن خون نباید از سطح نرمال پایین تر بیاید زیرا این اتفاق کیفیت زندگی و ادامه فعالیت های روزمره را به طور واضحی پایین بیاورد. بنابراین در صورت علائم پایین آمدن اکسیژن خون، حتما برای اندازه گیری اکسیژن خونتان و پیگیری های دیگر به پزشک مراجعه کنید. تانما در این مطلب نکات مهمی را در رابطه با علل و علائم ناکافی بودن اکسیژن خون و درمان های آن مطرح می کند؛

اکسیژن خون چیست ؟

سطح اکسیژن خون ، مقدار اکسیژن در گردش خون است و گلبول های قرمز خون اکسیژن را از ریه ها به بقیه قسمت های بدن می ‎رسانند . سطح اکسیژن خون یک فرد ، نشانگر چگونگی توزیع اکسیژن بدن از ریه ها به سلول ها است و این امر برای سلامتی انسان از اهمیت بالایی برخوردار است .

کاهش سطح اکسیژن خون و یا هیپوکسیمی به میزان اکسیژن کمتر از حد طبیعی در خون و شریان ها اشاره داد. بروز هیپوکسیمی می تواند نشان دهنده بیماری های مرتبط با تنفس یا گردش خون باشد و ممکن است منجر به بروز علائم مختلفی از جمله تنگی نفس شود.

اندازه گیری میزان اکسیژن خون

کارآمدترین روش برای کنترل سطح اکسیژن خون آزمایش اِی بی جی است و برای این آزمایش ، نمونه خون از شریان ها، معمولا از مچ دست گرفته می ‎شود که این روش بسیار دقیق است اما ممکن است کمی درد داشته باشد .

همچنین به وسیله دستگاه کوچکی به اسم پالس اکسیمتر نیز می توان میزان اکسیژن خون را اندازه گیری کرد و این دستگاه که شبیه یک گیره کوچک است با قرار گرفتن بر روی انگشت اشاره ، میزان اکسیژن خون را به طور غیر مستقیم و با جذب نور از طریق نبض شخص اندازه می ‎گیرد.

اگرچه آزمایش به وسیله دستگاه پالس اکسیمتر آسان تر، سریع تر و بدون درد است اما به اندازه آزمایش اِی بی جی دقیق نیست و این امر ممکن است تحت تاثیر عواملی مانند انگشتان کثیف ، لاک ناخن و گردش خون ضعیف در اندام ها باشد .

اندازه نرمال اکسیژن خون

میزان نرمال اکسیژن خون در آزمایش ABG برای ریه های سالم بین ۸۰ و ۱۰۰ میلی متر جیوه (mm Hg) است. اگر سطح اکسیژن خون را با دستگاه پالس اکسی متر اندازه گیری کنید (SpO2)، میزان نرمال اکسیژن خون معمولا رقمی بین ۹۵ و ۱۰۰ درصد است.

البته این محدوده ها در COPD یا سایر بیماری های ریوی صدق نمی کند و پزشک تعیین می کند که برای شرایط و بیماری خاص شما چه محدوده ای طبیعی و نرمال است؛ برای نمونه، در افراد مبتلا به COPD شدید، سطح اکسیژن خونِ (SpO2) بین ۸۸ تا ۹۲ درصد غیرمعمول نیست.

علل کاهش اکسیژن خون

• کمبود اکسیژن در هوا
• عدم توانایی ریه ها در استنشاق و ارسال اکسیژن به تمام سلول ها و بافت ها
• عدم توانایی جریان خون در دریافت اکسیژن از ریه ها و انتقال آن به سلول های بدن
• آسم
• بیماری های قلبی و عروقی
• زندگی کردن در ارتفاعات
• کم خونی
• بیماری انسداد مزمن ریوی
• بیماری ریه بینا بینی
• نفخ
• سندروم حاد تنفسی
• ذات الریه
• انسداد شریانات ریه به دلیل لخته شدن خون
• فیبروز ریوی و یا زخم و آسیب به ریه ها
• وجود هوا و یا گاز در قفسه سینه که باعث ناتوانی ریه ها می ‎شود
• وجود مایع اضافی در ریه ها ایست موقت تنفس در خواب
• مصرف برخی دارو های خاص ، از جمله برخی از مواد مخدر ها و مسکن ها

علائم کاهش اکسیژن خون

• تنگی نفس
• سر درد
• بی قراری
• سرگیجه
• تنفس سریع و پی در پی
• درد قفسه سینه
• گیجی
• فشار خون بالا
• اختلالات در بینایی
• حس سر خوشی
• ضربان قلب بالا

عوارض کاهش اکسیژن خون

هیپوکسی COPD تنفس را در مبتلایان مختل می کند و فقط ریه ها را تحت تأثیر قرار می دهد و منجر به کاهش سطح اکسیژن در خون شود. این در حالی است که اندام های بدن برای عملکرد مناسب خود به اکسیژن کافی نیاز دارند به عنوان مثال، هیپوکسی می تواند تأثیرات جدی بر سلامت قلب و مغز شما بگذارد.

هیپوکسی همچنین می تواند منجر به بیماری به نام هایپرکاپنیا شود. هایپرکاپنیا زمانی اتفاق میفتد که ریه ها به دلیل مشکلات مقدار زیادی دی اکسید کربن را در خود ذخیره می کنند. علاوه بر آن، هیپوکسی مزمن درمان نشده ممکن است به موارد زیر منجر شود:

• فشار خون ریوی
• نارسایی حاد تنفسی
• افسردگی و سایر اختلالات خلقی
• پلی سیتمی ثانویه که یک افزایش غیر طبیعی در تعداد گلبول های قرمز (RBCs) است.

درمان کمبود اکسیژن خون

از جمله روش های افزایش اکسیژن خون می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف)درمان خانگی کمبود اکسیژن خون

استنشاق هوای تازه

پنجره ها را باز کنید و از خانه بیرون بروید. هوای تازه به شما انرژی می دهد و اکسیژن بیشتری را وارد ریه هایتان می کند.

نوشیدن آب

برای اکسیژن رسانی و دفع دی اکسیدکربن باید ریه ها هیدراته شوند. نوشیدن آبِ کافی روی سطح اکسیژن خون اثر می گذارد. ما به طور میانگین در روز حدود ۴۰۰ میلی لیتر آب از دست می دهیم.

مصرف موادغذایی سرشار از آهن

بعضی از غذاها موجب افزایش سطح اکسیژن خون می شوند. آهن ماده معدنی موردنیاز گلبول های قرمز خون است. گلبول های قرمز سلول هایی اند که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند. به همین دلیل، وقتی دچار کمبود آهن هستیم، احساس خستگی می کنیم. منابع آهن شامل سبزیجات برگ سبز مانند کلم پیچ و کلم بروکلی، میوه هایی مانند سیب، حبوبات و پروتئین های بدون چربی مانند تخم مرغ، مرغ و ماهی هستند.

ورزش کردن

هرچه بیشتر اکسیژن را دریافت و مصرف کنیم، سلول های بدن نیز انرژی بیشتری تولید می کنند، بنابراین افزایش مصرف اکسیژن استقامت ما را افزایش می دهد. میان عملکرد و میزان اکسیژنی که دریافت می کنیم رابطه روشنی وجود دارد که با حداکثر اکسیژن مصرفی یا VO2 max اندازه گیری می شود. هرچه VO2 بالاتر باشد، استقامت نیز بیشتر خواهد بود. تمرینات اینتروال و دوی سرعت بهترین تمرین ها برای افزایش سطح اکسیژن هستند.

انجام تمرین های تنفسی

اگر می خواهید کیفیت تنفس خود را افزایش دهید، ورزش کردن به تنهایی کافی نیست؛ زیرا ورزش لزوما موجب نمی شود که از تمام ظرفیت ریه ها و جذب اکسیژن خود استفاده کنید.

تنفس آرام و عمیق سطح اکسیژن خون را افزایش می دهد. اکسیژن از طریق سیستم تنفسی به خون درون بدن انتقال می یابد و بنابراین، اگر تنفس ما بهینه نباشد، روی سطح اکسیژن خون اثر می گذارد. به همین دلیل، وقتی بسیاری از افراد و ورزش کاران از تمرین های تنفسی استفاده می کنند، تفاوت زیادی را مشاهده می کنند. تمرین های تنفسی استقامت را افزایش می دهند و همچنین، از طریق تمرکز و نفس های آرام تر، در کاهش سطح استرس نیز مؤثر هستند.

پرهیز از مصرف الکل پیش از خواب

گاهی الکل و سایر آرام بخش ها موجب می شوند گلو بیش از حدِ لازم ریلکس و شل شود و احتمال بروز آپنه خواب افزایش یابد. شل شدن عضلات احتمال انسداد مجاری تنفسی (Airway Collapse) را افزایش می دهد. پرهیز از مصرف الکل در ۴ ساعت پیش از خواب به طور چشمگیری تنفس و سطح اکسیژن را در طول شب بهبود می بخشد. معمولا مصرف الکل موجب خواب منقطع می شود؛ یعنی از خواب عمیق و تجدیدکننده ای (Restorative) که بدن برای تجدید و نوسازی کامل خود به آن نیاز دارد جلوگیری می کند

به پهلوخوابیدن

بیشترِ افراد وقتی به پهلو می خوابند بهتر نفس می کشند. دلیل آن نیز بسیار ساده است: جاذبه زمین. وقتی به پشت می خوابیم، وزن بدن به مجاری تنفسی و ریه ها فشار می آورد و موجب انسدادهای غیرضروری می شود. مدت هاست که می دانیم خوابیدن به پهلو از مجاری تنفسی در برابر انسدادهای ناخواسته محافظت می کند و خروپف را نیز کاهش می دهد.

کاهش و مدیریت استرس

راهبردهای فراوانی برای مدیریت استرس وجود دارد: ورزش، مراقبه، کوچینگ (Coaching)، یوگا و حتی اپلیکیشن های ذهن آگاهی. ما در جهانی پر از استرس زندگی می کنیم، ولی خوشبختانه راه های فراوانی برای کمک به غلبه بر آن وجود دارد. همچنین افراد برای کاهش علائم تنگی نفس و بهبود سلامت عمومی و کیفیت زندگی خود باید اقداماتی نظیر موارد زیر انجام دهند :

• آلودگی هوا
• سیگار کشیدن
• دست دوم دود
• مواد شیمیایی یا گرد و غبار موجود در هوا

ب) درمان دارویی کمبود اکسیژن خون

• داروهای آلرژی
• داروهای فشار خون برای کاهش التهاب
• داروهای قلبی برای کنترل نارسایی قلبی و درد قفسه سینه
• داروها برای کنترل سوء هاضمه یا بیماری ریفلاکس معده دستگاه گوارش

ج) اکسیژن درمانی

درمان با اکسیژن برای شروع، نیاز به تجویز پزشک دارد که وی با توجه به وضعیت بیمار نوع و تعداد جلسات درمانی مورد نیاز را تعیین می کند بیمار باید تمام دستورالعمل های خاص پزشک معالج را رعایت کند. بعضی از افراد فقط در هنگام انجام فعالیتهای خاص مانند ورزش یا در طول خواب به اکسیژن درمانی احتیاج دارند ولی در برخی موارد ممکن است بیمار مجبور باشد به طور مداوم تحت درمان با اکسیژن قرار بگیرد اکثر انواع اکسیژن درمانی قابل حمل همراه هستند و بیمار به راحتی می تواند در هر مکانی از آن استفاده کند.

بیماران باید به این نکته توجه داشته باشند تحت هیچ شرایطی در هنگام مصرف اکسیژن درمانی از دارو یا الکل استفاده نشود، زیرا تداخل آن ها می توانند تنفس را مختل کنند. ینابراین بهتر است قبل از استفاده از اکسیژن درمانی در مورد سایر داروهای مصرفی خودشان حتما با پزشک معالج صحبت کنند.

اگرچه اکسیژن، قابل اشتعال نیست، اما برای احتراق نیز ضروری است. اکسیژن بیش از حد باعث شعله ور شدن آتش سوزی می شود پس نباید مخازن اکسیژن را در اطراف شعله های آتش و بخاری نگهداری شوند.