چگونه "سبزه عید" بکارم؟ 10 نکته طلایی در کاشت و مراقبت از سبزه

همه چیز درباره سبزه عید

سبزه عید یکی از ارکان اصلی سفره هفت سین است که از اهمیت بالایی برخوردار است . سفره هفت سینی که سبزه ندارد زیبا نخواهد بود .شادابی وطراوت نخواهد داشت اولین چیزی که از یاد آوری سفره هفت سین برای ما تداعی می شود سبزه است

سبزه نماد خرمی وسر سبزی می باشد در مطلب زیر طرز تهیه چند نوع سبزه عید نوروز ونکات نگهداری آنها گرد آوری شده است با تانما همراه شوید برای داشتن سبزه ای زیبا وشاداب در عید نوروز 99 :

تاریخچه سبزه

تاریخچه سبزه عید به زمان ایران باستان برمی گردد در آن زمان در روز چهار اسفند ماه وحدود 25 روز مانده به اول فروردین جایی در مرکز ومیدان شهر ستونهایی از خشت خام که تعداد آنها دوازده عدد بود بر پا می شد،

یک ستون را گندم، ستونی دیگر را دانه ی جو و بقیه ستون ها را دانه های باقلا ،کاجیله (گیاهی از خانواده مرکبات ) ، برنج ، ارزن، ذرت، لوبـیا، نخود، کنجد ، عدس و ماش می کاشتـند و در روزششم فروردین، با آئاز خواندن و ترنم و شادمانی سبزه های کاشته شده را می کندند و برای مبارکی و فرخندگی به هر اطراف می پراکندند

این مراسم علاوه بر مبارکی وفرخندگی برای دلیلی دیگری نیز انجام می شد که آن هم این بود که اطلاع حاصل شود که سال در پیش رو آیا سال حاصلخیزی خواهد بود یا نه و کدام غلات رشد بهتری دارد تا در سال زراعی جدید از آن بیشتر بهره ببرند .

به گفته ابوریحان: ” این رسم در ایرانیان ماندگار است که در نوروز در کنار خانه هفت صنف از غلات در هفت اسطوانه بکارند و از رویـیدن این غلات، به خوبی و بدی زراعت و حاصل سالیانه حدس بزنند “.

سبز کردن سبزه سفره هفت سین همچنان در بین خانواده های ایرانی با تغییراتی ، قبل از ایام نوروز ادامه دارد وبراساس مدت زمان جوانه زدن دانه ها اقدام به تهیه سبزه می شود.

انواع سبزه

از انواع سبزه می توان به سبزه شاهی ، سبزه هسته مرکبات (پرتقال ، نارنج ، لیمو...) سبزه گندم، سبزه ماش، سبزه عدس، سبزه ذرت، سبزه خاکشیرو... اشاره کرد که هر کدام زیبایی خاص خود را دارند.

بذرهای مناسب سبزه عید نوروزعبارتند از : بذر تخم کتان ، بذر شاهی ، بذر خرفه ، عدس ، جو ، گندم ، ماش ، ذرت ، تخم کدو ، بذر یونجه ، بذر منداب ، کنجد ، هسته خرما و... نام برد، که هر کدام از این بذرها مدت زمان ونکات نگهداری خاص خود را برای سبز شدن دارا می باشند.

نکات کاشت سبزه

با توجه به شرایط نگهداری از بذرهای مختلف رعایت نکات زیر برای کاشت سبزه ضروری است :

برای یک ظرف متوسط سبزه حدود پنجاه تا صد گرم از بذر مورد نظر کافی است .

حتما باید ابتدا بذرها را در آب خیس کنید.

• پس از 24 ساعت که بذر ها در آب کاملا خیس خوردند، آنها را لای یک پارچه مرطوب پیچیده و درظرف مناسبی قرار دهید.
• به یاد داشته باشید ظرف محتوی بذر سبزه عید نباید از آب پر شود فقط باید به صورت مداوم پارچه را خیس کنید تا رطوبت کافی به بذرها برسد.
• در طول مدت جوانه زدن بذر باید پارچه را مرطوب نگه داشته وبذر را به وسیله پارچه از نور محافظت کنید ومحیطی گرم، تاریک ومرطوب برای آنها فراهم کنید .
• یکی از نکات کاشت سبزه آبپاشی بر روی پارچه ای است که روی بذر ها قرار داده اید که اگر فراموش کنید بذرها دچار مشکل شده و سبز نمی‏ شوند.
• زمانی که بذرها جوانه زدند آنها را در یک ظرف نسبتا گود بریزید و به کمک دست پهن ‏کنید به خاطر داشته که روی هم انباشته نشوند؛ و دوباره به مدت یک شبانه‏ روز پارچه‏ ای روی ظرف بکشید، مقدار کمی آب روی جوانه ها بریزید و پارچه را خیس نگه ‏دارید.
• یک روز بعد پارچه را از روی جوانه ها برداشته و ظرف را درمحلی نور گیر قرار دهید
• کم کم مشاهده خواهید کرد که سبزه ها سبز شده و رشد می‏ کنند. در این مدت مرتب به آن ها آب ‏دهید.
• یکی دیگر از نکات کاشت سبزه این است که مواظب باشید آب در ظرف سبزه عید جمع نشود ولی حتما باید مرطوب باشد هر بار ظرف را از آب خالی کرده وآب تازه به سبزه بدهید . زیرا موجب پوسیدگی سبزه‏ ها می‏ شود..
• برای رشد کافی سبزه عید حتما آن را در مقابل نورخورشید قرار دهید .
• نکته دیگر این است که اگر شما قصد دارید تا سیزدهم نوروز یا سیزده بدر سبزه عید را نگه دارید؛ بهتر است اجازه ندهید که سبزه‏ ها با سرعت زیاد رشد کنند. پس زیاد جلوی نور وگرما سبزه را قرار ندهید .برای اینکه سبزه به تدریج رشد کند می ‏توان آن را در محل خنک آن را قرار داده تا از رشد سریع سبزه جلوگیری شود .

روش کاشت گندم

برای کاشت گندم که یکی از محبوب ترین ورایج ترین انواع سبزه عید نوروز است باید اینگونه اقدام کنید ابتدا مقدار مناسبی از دانه ی گندم را در آب خیس کنید وبه صورت مداوم آب آن را عوض کرده این کار را تا زمانی که دانه ها جوانه ریز سفید رنگی زدند ادامه دهید

پس از آن دانه های گندم را در ظرف مورد نظرتان بریزید وپهن کنید تا روی هم جمع نشوند وسبزه ای زیبا ویکدست داشته باشید سپس تکه ای پارچه را مر طوب کرده وروی ظرف محتوی دانه های جوانه زده پهن کنید ودر جای تاریک وگرم بدور از نور نگه دارید ومرتب ظرف را مرطوب نگه دارید ومواظب باشید پارچه خشک نشود

پس از سبز شدن دانه ها پارچه را بردارید وبه وسیله آبپاش آنها را آبیاری کنید ودر مقابل نور قرار دهید وفراموش نکنید که آب جمع شده کف ظرف سبزه را خالی کنید .

روش کاشت سبزه عدس

برای کاشت عدس واستفاده ازآن برای سبزه عید باید دو تا سه هفته قبل از عید، دانه های عدس را در مقداری آب خیس کرده وبه یاد داشته باشید آب زیادی روی دانه های عدس نریزید وحتما مواظب باشید آب روی دانه ها خشک نشود .

بعد از چند روز یک پارچه ی مناسب را مرطوب کنید و روی دانه های عدس قرار دهید سپس در جایی نزدیک پنجره (نه گرم و نه سرد) و دارای هوای معتدل قرار دهید.روزی یکبار عدس ها را کاملا مرطوب کرده وآب اضافی آنها را خارج کنید و دستمالی را که روی ظرف پهن می کنید نیز باید نم دار باشد تا دانه ها به صورت مداوم مرطوب باشند.

پس از اینکه عدس ها جوانه زدند آن ها را به ظرف اصلی منتقل کنید. پس از اینکه عدس ها کمی سبز شدند می توانید پارچه را از روی آن ها بردارید. روزی یک یا چند بار سبزه عید را با آبپاشی کردن آبیاری کنید تا با طراوت بماند .

برای کاشت سبزه ماش نیز به همین روش عمل کنید

روش کاشت سبزه پرتقال

برای کاشت سبزه پرتقال هسته پرتقال را به مدت دو روز در آب خیس کنید . و بعد از ۲۴ ساعت، اول پوست روی هسته را با دقت جدا کرده طوری که به مغز دانه صدمه وارد نشود .و هسته های پوست گرفته شده را در آب قرار دهید تا خشک نشوند .

بعد از 24 ساعت دوم، هسته های خیسانده را در گلدان یا ظرفی که خاک سبک باغچه در آن ریخته اید بکارید.

حتما کف گلدان وظرف مورد نظر را سوراخ کنید تا آب اضافی خارج شود ودانه ها پوسیده نشوند .در زمان کاشت دانه ها به خاطر داشته باشید آنها را با فاصله مناسب بکارید

بهتر است روی هسته پرتقال را با لایه نازکی از خاک ویا ماسه بپوشانید با آبپاشی کردن گلدان را مرطوب نگه دارید وبه مدت دو روز روی گلدان را با نایلون بپوشانید تا گرم بماند.دانه ها به مدت 14 تا 30 روز جوانه خواهند زد

فقط به یاد داشته باشید گلدان را در محل نور گیر قرار دهید .جالب است بدانید دانه ها بعد از دوسال به نهال تبدیل خواهند شد وشما می توانید آنها را به باغچه منتقل کنید .

روش کاشت سبزه تخم کتان

روش کاشت سبزه تخم کتان : باید برای این سبزه عید به مدت یک شبانه روز به اندازه ظرف مورد نظر، حدود یک تا دو قاشق غذا خوری بذر کتان را در مقدار مناسبی آب خیس کنید تا مثل خاکشیر وشاهی لعاب دار شود .

ظرفی را که برای این منظور آماده کرده اید تا نیمه پر از خاک سبک کنید و تخم کتان ها را روی خاک بپاشید به طوری که کاملا سطح ظرف را به صورت مساوی بپوشانند.

دانه کتان را با اسپری آبیاری کنید و یک نایلون را روی ظرف بکشید و به مدت 48 ساعت آن را در جایی گرم وتاریک بگذارید .

بعد از سپری شدن این مدت زمان ظرف را به جایی خنک و کاملا پر نور مثل پشت پنجره انتقال دهید.

بعد از گذشت حدود 7 روز ارتفاع سبزه شما تقریبا 5،6 سانت خواهد شد.

این نکته را به یاد داشته باشید که باید هر روز یکی دوبار سرپوش پلاستیکی را حدود نیم ساعت بردارید تا اکسیژن کافی به سبزه برسد در غیر این صورت، کپک خواهد زد.

پس از گذشت نیم ساعت دوباره آب روی سبزه اسپری کنید و پلاستیک را روی آن بکشید.

روش کاشت سبزه ذرت

برای کاشت سبزه ذرت به 14 روز زمان نیاز دارید ابتدا باید دانه های ذرت مرغوبی را خریداری کرده وبه مدت سه تا چهار روز در آب بخیسانید آب ظرف را هر روز عوض کنید تا پوسته ی سخت دانه ذرت نرم شود وبرای جوانه زدن آماده گردد .

دانه ها را پس از چهار روز در دستمال مرطوبی پیچیده ودر جایی گرم وتاریک نگهداری کنید وبه یاد داشته باشید که دستمال ودانه های ذرت باید مادام مرطوب باشند .دانه های ذرت که جوانه زد روی یک تنگ بلوری پر از آب قرار دهید

به طوری که دانه های جوانه زده در آب باشندبعد از ده روز دانه ها ریشه زده وریشه وارد آب تنگ شده وبا قرار دادن ماهی عید در آب تنگ سبزه عیدتان را زیبا تر کنید .

یکی از نکات کاشت سبزه ذرت این است که برای تهیه سبزه ذرت حتما باید از دانه تازه ذرت استفاده کنید ودانه هایی که پفیلا از آن تهیه می شود نباید استفاده کرد،

زیرا خشک شده وقابلیت جوانه زدن ندارند)

روش کاشت سبزه با خاک ژله ای

روش کاشت سبزه با خاک ژله ای برای بیشتر بذر ها قابل استفاده است باید اول مقدار مناسبی خاک ژله ای را با آب به مدت 12 ساعت خیس کنید. وقتی خاک ژله ای به حجم مورد نظر رسید

آب اضافی را خارج کرده ونیم بیشتر خاک ژله ای را در ظرفی بلوری بریزید

بذر مورد نظر که می تواند تخم کدو ، گندم ، عدس ، خرفه و... باشد را به صورت لایه ای نازک روی خاک بپاشید ونیم دیگر خاک ژله ای را به صورت لایه ای نازک روی بذر قرار دهید

(از نکات کاشت سبزه با خاک ژله ای این است که بذر نیاز به خیساندن ندارد) وروی سطح خاک ژله ای را با اسپری آبپاشی کنید کیسه ای پلاستیکی را بدون سوراخ کردن روی ظرف بلوری کشیده ودر جای گرمی قرار دهید هر روز روی خاک ژله ای را آب پاشی کرده ونایلون را به مدت نیم ساعت بردارید .

پس از اینکه بذرها جوانه زدند (حدود ۴ یا ۵ روز)، نایلون را از روی ظرف برداشته و آن را به محیطی با نور غیر مستقیم خورشید منتقل کنید

سبزه با خاک ژله ای بعد از گذشت 15 روز سبز خواهد شد. بعد از سبز شدن برای رشد بهتر گیاه، هر دو - سه روز یکبار، آن را آبیاری کنید.(بهتر از بذر منداب وشبدر برای این منظور استفاده نکنید )

روش کاشت کنجد

برای کاشت کنجد وتهیه سبزه عید نوروز کنجد را به مدت 7تا 8 ساعت خیس کنید یک تکه پارچه را روی یک ظرف خالی یا همان ظرفی که تمایل دارید سبزه عید در آن بکارید ،

پیچانده و سپس مقداری از دانه های کنجد را که در آب خیس کرده اید و بر روی پارچه قرار دهید.

پس از چند روز، دانه های کنجد بر روی پارچه دور ظرف جوانه می زنند و به شکل ستون کوچکی از سبزه سبز خواهند شد که بسیار زیبا ودیدنی خواهد بود

بسیار راحت و به سرعت، شما یک سبزه بسیار خا ص خواهید داشت که شبیه به هیچ سبزه دیگری نیست و در سفره هفت سین مانند یک درخت سبز کوچک خود نمایی می کند .

نکات نگهداری سبزه

از نکات نگهداری سبزه این است که : بهتر است سبزه را در محلی بگذارید که نورخورشید به اندازه کافی به آن بتابد. اگر هم نور کافی ندارید، سبزه را زیر نور لامپ بگذارید.سبزه هر دانه به شکل خاصی خواهد بود و مدت زمان سبز شدنشان هم متفاوت است.پس موارد نگهداری متفاوتی نیز خواهد داشت .

همانطور که در مطلب بالا ذکر کردیم سعی کنید آب در ظرف سبزه عید جمع نشود وفورا آن را خالی کنید وبا آب تازه آبیاری شود تا سبزه ایجاد بوی نامطبوع نکند و نپوسد .

یک نکته که باید به آن توجه کنید این است که بهتر است از ظروف سفالی برای سبزه استفاده کنید.از ظرف های فلزی برای کاشت سبزه عید استفاده نکنید . همچنین بهتر است برای آب دادن به سبزه از آب پاش هایی که آب را اسپری می کند استفاده کنید.ضمنا آبیاری بیش از اندازه و استفاده از ظروف پلاستیکی باعث بد بو شدن سبزه می شود.

برای پر پشت شدن سبزه عید باید مقدار دانه ی جوانه زده با ظرف مورد نظر هم خوانی داشته باشد وتمام دانه ها جوانه به یک اندازه و یکسانی داشته باشند وزمان ریختن آنها در ظرف با دست به آرامی پهن شوند وبه صورت مساوی در ظرف پخش شوند

زیاد بودن دانه ها سبب پوسیدن قسمتی از دانه ها می شود وسبزه عید شما ظاهر زیبایی نخواهد داشت .آبیاری ومرطوب نگه داشتن سبزه از ابتدای کاشت تا زمان سبز شدن بسیار مهم است .