منظور از سندرم پای بیقرار چیست | علل + معرفی روش های درمانی

سندرم پای بیقرار افراد را در در هر سنی می تواند درگیر کند و با اینکه علت اصلی بروز این عارضه کاملا مشخص نشده اما افرادی که دچار سندرم پای بیقرار می شوند باید نزد پزشک رفته و روش های درمانی لازم را جهت کنترل بیماری دریافت کنند. تانما در این مطلب ضمن بیان علل و انواع سندرم پای بیقرار، درمان سندرم پای بیقرار با اصلاح سبک زندگی و سایر روش های مرسوم را مطرح می کند؛

سندرم پای بیقرار چیست ؟

سندروم پای بیقرار (RLS) که به آن بیماری ویلیس اکبوم (Willis-Ekbom) نیز گفته می شود، نوعی اختلال خواب است که احساس ناخوشایندی را در اندام ها و به ویژه در پاها ایجاد می کند و فرد مبتلا به این بیماری در پاهای خود احساس ناخوشایندی دارد.

این احساسات ناخوشایند موجب می شود که فرد تمایل شدیدی به حرکت دادن عضو درگیر داشته باشد. این حالت به ویژه پس از رفتن به رخت خواب بروز می کند و موجب بی خوابی می شود و به همین دلیل این بیماری از اختلالات خواب به شمار می رود.

شیوع سندرم پای بیقرار

طبق نظر بنیاد سندروم پاهای بیقرار، حدود 8 درصد مردم به این بیماری مبتلا هستند، شدت بیماری در 3 درصد به قدری است که خواب شان را بر هم می زند و روی کیفیت زندگی شان تاثیر منفی می گذارد. خانم ها 2 برابر آقایان به سندرم پای بیقرار مبتلا می شوند، خصوصا در دوران بارداری ممکن است پای بی قرار به سراغ خانم ها بیاید. سندروم پای بی قرار در کودکان معمولاً تشخیص داده نشده رها می شود که البته دلیل بعضی بی خوابی های کودکان محسوب می شود.

انواع سندرم پای بیقرار

• سندرم پای بیقرار ایدیوپاتیک یا سندرم پای بیقرار اولیه
• سندرم پای بیقرار ثانویه
• سندرم پای بیقرار در دوران بارداری

علل ایجاد سندرم پای بیقرار

دسته اول

• کم خونی و سطح پایین آهن؛ کم خونی و پایین بودن میزان آهن در بدن در سیستم خون رسانی به اندام ها و عصب ها اشکال ایجاد می کند که یکی از پیامدهای آن بی قراری در پاها است.
• بیماری های مزمن مثل دیابت و بیماری های مربوط به سیستم عصبی؛ در خیلی از این بیماری ها سیستم اعصاب دچار ضعف و نقص می شود و کارکرد همیشگی و عادی خودش را ندارد.
• دوران بارداری و تغییرات هورمونی
• بالا رفتن سن یکی دیگر از عواملی است که از پیامد های آن بی قراری در پاها در نتیجه ی افت عملکرد است.

دسته دوم

• تجربه ی تنش در طی روز؛ علی الخصوص تنشی که برطرف نشده و هیجانات برون ریزی شده است.
• عوامل ارثی نیز از دلایلی است که می تواند منجر به این سندرم شود.
• سبک زندگی ناسالم، از قبیل مصرف زیاد مواد کافئین دار، سیگار و مشروبات الکلی .
• رژیم غذایی ناسالم؛ مانند کمبود مصرف ویتامین هایی مثل ویتامین B6

علائم سندرم پای بیقرار

احساس ناراحتی در پا ( یا دست)

این احساسات ناراحت کننده توسط بزرگسالان به شکل احساس خزیدن چیزی روی پوست، خارش، کشش، لرزش، سوزن سوزن شدن، سوزش یا زق زق کردن توصیف شده است. این احساسات معمولاً در هنگام خواب اتفاق می افتند اما در سایر شرایطی که اندام های بدن بی حرکت هستند نیز رخ می دهند.

تحریک برای حرکت دادن پاها (یا دست ها)

در این حالت شمابرای کاهش احساس ناراحتی در اندام های خود به شکل غیرقابل کنترلی تمایل به حرکت دادن دست ها و پاها دارید. این تمایل به خصوص هنگامی که در حال استراحت کردن هستید، مثلاً نشسته اید یا دراز کشیده اید، احساس می شود.

اختلال در خواب

اغلب به دلیل تمایل به حرکت دادن اندام ها برای کاهش احساس ناراحتی، به زمان بیشتری برای به خواب رفتن احتیاج است.

مشکلات رفتاری در هنگام خواب

به دلیل ناراحتی ممکن است احتیاج داشته باشید از رختخواب خارج شده و برای کاهش احساس ناراحتی بدن خود را بکشید.

خواب آلودگی در طول روز

ممکن است در طول روز مشکلاتی مانند به خواب رفتن و خواب ماندن به دلیل عدم خواب راحت شبانه به وجود بیاید.

مشکلات رفتاری و عملکردی

مجدداً باید گفت به دلیل اختلال خواب، ممکن است مشکلاتی در رفتار روزانه فرد (تحریک پذیری، اختلالات خلقی، مشکل در تمرکز، بیش فعالی و غیره) به وجود بیاید و باعث اختلال در عملکرد فرد شود.

همچنین افرادی که به این اختلال مبتلا هستند اغلب احساسات عجیبی را در پاها و گاه بازوهای خود دارند؛ این احساسات ممکن است در غروب و تمام طول شب وجود داشته باشند و تنها صبح ها برای مدتی متوقف شوند. این احساسات و حالت فرد را وادار می کند پاهای خود را تکان دهد. برخی از این احساسات به شرح زیر هستند:

• سوزش
• دمر خوابیدن
• تیر کشیدن پاها
• احساس وارد شدم شوک الکتریکی به پا
• خزیدن
• خارش
• مور مور شدن

عوارض سندرم پای بیقرار

• کاهش انرژی در طول روز
• تجربه خواب آلودگی و خستگی
• کاهش توجه و تمرکز
• افت کارایی حافظه
• تجربه ی دردهای عضلانی و خستگی در اندام بی قرار

تشخیص سندرم پای بیقرار

مراجعه به پزشک و دادن آزمایش خون برای بررسی میزان آهن و یا بررسی نوار مغزی. همچنین آزمایش یا تصویربرداری و نوار عصب و عضله ممکن است علل ثانویه یا بیماریهای زمینه ای منجر به این سندروم را نشان دهد.

روش های درمان سندرم پای بیقرار

درمان خانگی سندرم پای بیقرار

• دیرتر بخوابید.
• سر ساعت معینی بخوابید و بیدار شوید.
• قبل از خواب پاهای خود را ورزش دهید.
• دوش آب گرم بگیرید.
• مواد کافئین دار نخورید.
• پاهایتان را سرد یا گرم کنید.
• هر روز ورزش کنید.
• مغز خود را ورزش دهید.
• پاهای تان را حرکت دهید.
• به طور عمیق نفس بکشید.
• قبل از خواب، تلویزیون را خاموش کنید.
• پاهای خود را ماساژ دهید.
• ببینید نیاز به قرص آهن نیاز دارید یا نه.
• با حرکات یوگا، درد خود را کم کنید.
• الکل ننوشید و سیگار نکشید.
• داروهای مصرفی خود را چک کنید
• اجتناب از مصرف غذاهایی که در فرهنگ ما سردی شناخته می شوند مانند گوشت گوساله،ماهی،دوغ ،ماست،خیار ،گوجه فرنگی ،بادمجان،قهوه ،ترشی ،سرکه ،آبلیمو و…
• مکمل های منیزیم را امتحان کنید. ممکن است آنها برای شما مفید باشند.
• استرس را تا حد ممکن کاهش دهید. تمرینات مراقبه، یوگا، موسیقی بی کلام آرام یا گزینه های دیگر را امتحان کنید.

درمان سندرم پای بیقرار در طب سنتی

گل پیچ ساعتی

برای داشتن خواب آرام و رفع ناراحتی یک ساعت قبل از خواب یک فنجان دمنوش این گیاه را مصرف کنید. زنان باردار یا افرادی که از داروی ضدافسردگی استفاده می کنند نباید این دمنوش را مصرف کنند ؛ فراموش نکنید که مصرف این گیاه برای زنان باردار و شیرده ممنوع است.

چای کوهی

مصرف دمنوش چای کوهی راهکاری موثر برای برطرف کردن سندروم پای بی قرار است.

سرکه سیب

برای درمان سندروم پای بیقرار پاهای خود را داخل سرکه سیب طبیعی قرار دهید.

جوش شیرین

برای درمان گیاهی سندرم پای بیقرار یک قاشق چایخوری جوش شیرین را در آب گرم کامل حل کرده و پاهای خود را در آن ماساژ دهید.

درمان سندرم پای بیقرار با ماساژ

ماساژ دادن ماهیچه های پا به کاهش علائم سندرم پای بیقرار کمک می کند. بسیاری از سازمان های بهداشتی مانند مؤسسه ی ملی بهداشت و بنیاد ملی خواب (National Sleep Foundation) ماساژ را به عنوان درمانی خانگی پیشنهاد می دهند. گرچه پژوهش های فراوانی انجام نشده است که ماساژ را به عنوان درمانی برای سندرم پای بیقرار توصیه کند، ولی مطالعه ای موردی در سال ۲۰۰۷ مزیت های استفاده از ماساژ را نشان داد.

برای نمونه، علائم سندرم پای بیقرار زنی ۳۵ ساله که ۲ بار در هفته و به مدت ۳ هفته، هر بار ۴۵ دقیقه برای او ماساژ پا انجام می شد، در تمام طول دوره ی زمانی انجام جلسات ماساژ بهبود یافت. برای ماساژ پای او از مجموعه ای از تکنیک ها مانند ماساژ سوئدی و فشار مستقیم به ماهیچه های پا استفاده شد.

علائم سندرم پای بیقرار او پس از ۲ جلسه ماساژ کاهش یافت و تا ۲ هفته پس از پایان دوره ی ماساژ درمانی به حالت قبلی برنگشت. به گفته ی پژوهشگر این مطالعه، افزایش آزادسازی دوپامین درنتیجه ی ماساژ می تواند دلیل این مزیت ها باشد. ماساژ موجب بهبود گردش خون نیز می شود.

بنابراین بهبود گردش خون نیز می تواند یکی از دلایل اثرات مثبت آن بر سندرم پای بیقرار باشد. مزیت دیگر ماساژ تأثیر آن بر تمدد اعصاب و آرامش است و آرامش نیز موجب بهبود خواب می شود.

برای کاهش علائم بیماری می توانیم از حمام گرم نیز استفاده کنیم. زیرا حمام گرم به آرام کردن عضلات و کاهش شدت علائم کمک می کند. حمام گرم و ماساژ پا، درمان هایی ساده و آرامش بخش هستند که به کاهش علائم سندرم پای بیقرار کمک می کنند.

درمان سندرم پای بیقرار با ورزش

کشش عضله ساق پا

دست های خود را دراز کنید به نحوی که کف دست های شما صاف روی دیوار قرار بگیرد و آرنج های شما نسبتاً صاف باشند. زانوی راست خود را اندکی خم کرده و با پای چپ خود یک یا دو قدم به سمت عقب بردارید. در حالی که پای دیگر ثابت باقی مانده است، پاشنه و کف پای خود را به سطح زمین بچسبانید. ۲۰ تا ۳۰ ثانیه در این موقعیت باقی بمانید. در حالیکه پاشنه و کف پای شما هم چنان روی زمین قرار دارد، زانوی چپ خود را خم کنید. برای عمیق تر کردن کشش، پای خود را کمی بیشتر به سمت عقب بکشید . این حرکت کششی را روی پای دیگر نیز تکرار کنید.

کشش جلوی ران

موازی یک دیوار بایستید تا بتوانید تعادل خود را حفظ کنید. یکی از پاهای خود را صاف نگه داشته، پای دیگر را از زانو خم کنید و برای کشیدن پاشنه پا، مچ پا را با دست خود بگیرید و به سمت بالا بکشید. حدود ۲۰ تا ۳۰ ثانیه در این حرکت باقی بمانید. پای خود را عوض کرده و حرکت را روی پای دیگر تکرار کنید.

کشش کفل

برای انجام این حرکت روبه روی یک صندلی بایستید. در حالیکه کمر خود را برای پشتیبانی بیشتر به یک دیوار تکیه داده اید، پای راست خود را بالا بیاورید و صاف روی صندلی قرار دهید. در حالی که زانوی خود را خم کرده اید؛ یا سعی کنید در حالیکه دسته صندلی را برای حفظ تعادل خود نگه داشته اید پای خود را روی صندلی قرار دهید. ستون فقرات خود را صاف نگه داشته و لگن خود را به آرامی به سمت جلو فشار دهید تا بتوانید کشش اندکی را در بالای ران راست خود احساس نمایید. لگن شما باید تنها کمی به سمت جلو متمایل شود. ۲۰ تا ۳۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. پاهای خود را جابجا کرده و حرکت را روی پای دیگر نیز انجام دهید.

چرخش مچ پا

روی لبه یک صندلی بنشینید و هر دو پای خود را روی زمین قرار دهید. پای راست خود را سه سانت از زمین فاصله داده و با انگشتان خود به سمت بالا اشاره کنید. به وسیله پنجه پاهای خود یک حرکت دایره وار را انجام دهید و سایر بخش های پا را ثابت نگه دارید. این حرکت دایره وار را ۱۰ تا ۱۵ بار انجام داده، سپس جهت حرکت پای خود را تغییر دهید و ۱۰ تا ۱۵ بار دیگر دایره فرضی رسم کنید. این حرکت را روی پای چپ خود نیز انجام دهید.

کشش ساق پا به صورت نشسته

این حرکت را در تخت خواب انجام دهید تا به کاهش ناراحتی حاصل از سندروم پای بیقرار که می تواند باعث بیدار ماندن شما شود، کمک کند. در تخت خواب بنشینید. پای راست خود را راست نگه داشته و پنجه پا را به سمت خود بکشید. با دست ها پنجه پاهای خود را نگه دارید و به سمت خود بکشید . این حرکت را ۱۰ تا ۲۰ ثانیه نگه دارید . این حرکت را روی پای مخالف خود نیز امتحان کنید. اگر نمی توانید به پنجه پای خود برسید، یک حوله را اطراف پنجه پاها بپیچید و انتهای آن را به سمت خود بکشید تا کشش در عضله ساق پای خود را احساس نمایید .

درمان سندرم پای بیقرار با طب سوزنی

طب سوزنی در درمان بسیاری از مشکلات سلامتی ازجمله سندرم پای بیقرار مفید است. در مطالعه ای در سال ۲۰۱۵ روی ۳۸ زن مبتلا به سندرم پای بیقرار که به مدت ۶ هفته با طب سوزنی تحت درمان قرار گرفتند، فعالیت های غیرطبیعی پای آنها که ناشی از سندرم پای بیقرار بود، تاحد زیادی کاهش یافت.

درمان دارویی سندرم پای بیقرار

داروهای بدون نسخه

• استامینوفن
• ایبوپروفن
• ناپروکسن
• کتوپروفن

دوپامین

آگونیست های دوپامین میل به حرکت و علائم حسی در پاها را کنترل می کنند و باعث کاهش پرش غیر ارادی پا در هنگام خواب می شوند. آگونیست های دوپامین تایید شده توسط FDA شامل روپینیرول (Requip)، پرامی پکسول (Mirapex) و چسب روتیگوتین (Neupro) می باشد که برای سندروم پای بی قرار استفاده می شود.

داروهای ضد صرع

داروهای ضد تشنج می توانند ارسال سیگنال های درد از اعصاب درون پاها را مسدود کرده یا از سرعت آنها بکاهند. برخی از نمونه های این داروها شامل گاباپنتین اناکاربیل (Horizant)، گاباپنتین (Neurontin) و پرگابالین (Lyrica) می باشد. این داروها به ویژه در بیماران مبتلا به سندروم پای بیقرار دردناک به دلیل نوروپاتی، موثر هستند. داروی گاباپنتین انا کاربیل تنها داروی این گروه است که توسط FDA برای سندروم پای بیقرار تایید شده است. با این حال ممکن است سایر داروها نیز موثر باشند.

بنزودیازپین ها

گاهی اوقات داروهای بنزودیازپین به خصوص کلونازپام (Klonopin) برای سندروم پای بیقرار تجویز می شوند. اما به دلیل ویژگی اعتیاد آور و عوارض جانبی آن از جمله خواب آلودگی در طول روز، معمولاً برای موارد بسیار شدید تجویز می شود.

مواد افیونی (مخدر)

می توان از مواد افیونی مانند متادون یا اکسی کدون برای رفع علائم سندروم پای بی قرار استفاده کرد اما به دلیل خطر اعتیاد به آنها معمولاً تجویز نمی شوند؛ مگر آنکه اختلال بسیار شدید باشد و داروهای دیگر برای آن موثر نبوده باشند. شما و پزشک خود درباره درمانی که ممکن است برای شما بهتر باشد با هم صحبت خواهید کرد.