کم کاری تیروئید (Hypothyroidism)
کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) به این معنی بوده که غده تیروئید شما به اندازه کافی هورمون تیروئید ترشح نمیکند. خانمها بخصوص آنهایی که بیشتر از ۶۰ سال سن دارند، بیشتر از بقیه در خطر ابتلا به بیماری کم کاری تیروئید قرار دارند. در گذر زمان کم کاری تیروئید میتواند باعث ابتلا به سایر بیماریها از جمله چاقی ، درد مفاصل، ناباروری و یا بیماری های قلبی شود، البته جای نگرانی نیست چراکه تیروئید کم کار را میتوان با استفاده از هورمون تیروئید مصنوعی درمان کرده و جلوی ابتلا به بیماری را گرفت.
نشانه ها و علایم کم کاری تیروئید
علایم کم کاری تیروئید بسته به میزان شدت بیماری متفاوت است. در اوایل ممکن است شما نشانه های بیماری را درک نکنید، اما بعد از مدتی نشانههایی از جمله:
خستگی
افزایش حساسیت به سرما
یبوست
خشکی پوست
افزایش وزن غیرقابل توجیه
پف کردن صورت
خشن شدن صدا
ضعف ماهیچههای بدن
افزایش کلسترول خون
درد، خشکی و یا ورم مفاصل
خشکی، درد و حساسیت مفاصل
ریزش مو
کاهش ضربان قلب
افسردگی
اختلال حافظه
درصورت عدم درمان کم کاری تیروئید، این علایم میتوانند سخت تر و جدی تر شوند، همچنین علایم کم کاری تیروئید در نوزادان شامل:
زردی صورت و چشم ها
زبان بزرگ و بیرون زده
پف کردن صورت
خفگی مکرر
یبوست
حجم کم عضلات
خواب بیش از حد
این علایم در کودکان و نوجوانان میتواند شامل:
رشد ضعیف و در نتیجه کوتاهی قد
بتاخیر افتادن بلوغ
بتاخیر افتادن رشد دندان های دائمی
رشد ذهنی ضعیف
دلایل ابتلا به بیماری کم کاری تیروئید
کم کاری غده تیروئید میتواند به دلیل هریک از عوامل زیر باشد:
بیماری های خود ایمنی. افرادیکه از نوع خاصی اختلال التهابی که به تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto’s thyroiditis) نام دارد رنج میبرند، بدلیل شایع ترین علت این بیماری یعنی اختلال خود ایمنی به این بیماری مبتلا شدهاند. اختلال خود ایمنی بیماریایست که در آن سیستم ایمنی بدن شما شروع به حمله به خود بدن میکند. بعضی از مواقع در این حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله مینماید.
درمان پرکاری تیروئید. افرادیکه تیروئید پرکار دارند و تحت درمان هستند، در بعضی مواقع ممکن است دچار کم کاری تیروئید شوند.
جراحی تیروئید. برداشتن همه یا قسمت زیادی از غده تیروئید میتواند باعث توقف و یا کم شدن تولید هورمون تیروئید گردد. در این هنگام شما باید تاآخر عمر هورمون تیروئید مصرف نمایید.
داروها. بعضی از داروها میتوانند باعث کم کاری تیروئید شوند، لیتوم یکی از این داروها میباشد. برای اطلاع از اینکه داروی مصرفی شما تاثیری بر غده تیروئید شما ندارد، با پزشک خود مشورت نمایید.
افراد در خطر ابتلا به کم کاری تیروئید
هرچند که همه افراد در خطر ابتلا به این بیماری هستند، اما خطر بیشتری افراد زیر را تهدید میکند:
زنان بالای ۶۰ سال سن
ابتلا به بیماری خود ایمنی
ابتلای بستگان نزدیک مثلا پدر و مادر و یا پدربزرگ و مادربزرگ به بیماری خودایمنی
سابقه جراحی تیروئید
باردار بودن و یا زایمان در ۶ ماه گذشته
سابقه درمان پرکاری غده تیروئید
سابقه دریافت تشعشع در بالای قفسه سینه یا گردن
عوارض ابتلا به بیماری کم کاری تیروئید
تیروئید کم کار درمان نشده میتواند باعث سایر مشکلات از جمله:
گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید). یکی از شایع ترین دلایل گواتر ابتلا به تیروئید هاشیموتو میباشد. گ.اتر بزرگ میتواند بر ظاهر شما تاثیر گزاشته و یا در تنفس و فرودادن غذا شما مشکل ایجاد کند.
بیماریهای قلبی. تیروئید کم کار میتواند باعث ابتلا به بیماریهای قلبی شود، چراکه تیروئید کم کار باعث افزایش سطح کلسترول خون شده که برای قلب مضر میباشد. همچنین تیروئید کم کار میتواند باعث بزرگ شدن قلب و یا نارسایی قلبی هم شود.
مشکلات روحی روانی. کم کاری تیروئید میتواند باعث ابتلا به افسردگی و یا کند شدن عملکرد ذهنی افراد شود.
نوروپاتی محیطی. عدم درمان کم کاری تیروئید در طولانی مدت میتواند باعث آسیب دیدن اعصاب محیطی شما شود. نشانههای ابتلا به این بیماری شامل درد، بیحسی و سوزن سوزن شدن نقاط مختلف بدن شود. همچنین این بیماری مشکل ضعف ماهیچه ها و یا از دست دادن کنترل برروی ماهیچهها شود.
ناباروری (Infertility). سطح پایین هورمون تیروئید میتواند برروی تخمک گذاری تاثیر بگذارد.
نقصهای مادرزادی. کودکانی که از مادران مبتلا به تیروئید کم کار درمان نشده زاده شدهاند، در خطر بیشتری برای ابتلا به تیروئید کم کار قرار دارند.
آیا باید برای ابتلا به بیماری کم کاری تیروئید آزمایش بدهم؟
توجه به نشانههای کم کاری تیروئید مهم بوده تا بتوان بیماری را در مراحل اولیه درمان کرد. از آنجاکه این نشانهها بعضی اوقات قابل تشخیص نیستند، آزمایش همه افراد بخصوص افراد زیر الزامی است:
افراد میانسال بخصوص زنان بالای ۶۰ سال.
افرادیکه در خانوادهشان سابقه بیماری کم کاری تیروئید دارند.
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید و دیابت .
زنان باردار .
تیروئید کم کار چگونه درمان میشود؟
پزشکان معمولا برای درمان تیروئید کم کار از قرصهای حاوی هورمون تیروئید استفاده میکنند. اکثر افراد پس از یک یا دوهفته مصرف دارو شروع به بهبود میکنند و بعد از چند ماه احساس سلامتی مینمایند، اما در اکثر مواد ممکن است تا آخر عمر مجبور به ادامه درمان شوند.
کمکاری تیروئید، به حالتی گفته میشود که بدن به اندازهی کافی هورمون تیروئید تولید نمیکند. هورمون تیروئید به کنترل رشد، ترمیم و سوختوساز بدن کمک میکند. درنتیجه افراد مبتلا به کمکاری تیروئید ممکن است خستگی، ریزش مو ، افزایش وزن ، احساس سردی، ناامیدی و نشانههای دیگری را تجربه کنند. ۱ تا ۲ درصد از مردم در سرتاسر دنیا به کمکاری تیروئید دچار میشوند و تعداد زنان مبتلا به این بیماری ده برابر بیشتر از مردان است.
غذا نمیتواند بهتنهایی کمکاری تیروئید را درمان کند، اما ترکیبی از مواد غذایی مناسب و دارو میتواند در بازگرداندن عملکرد تیروئید و به حداقل رساندن نشانههای آن مفید باشد.
چه تأثیری بر سوختوساز بدن میگذارد؟
هورمون تیروئید به کنترل سرعت سوختوساز بدن کمک میکند. سوختوساز سریعتر بدن به این معناست که بدن در حال استراحت کالری بیشتری میسوزاند.
در افراد مبتلا به کمکاری تیروئید، هورمون تیروئید کمتری تولید میشود. یعنی متابولیسم آهستهتری دارند و در زمان استراحت کالری کمتری میسوزانند.
داشتن سوختوساز آهسته با چندین خطر برای سلامتی همراه است و میتواند موجب خستگی، افزایش سطح کلسترول خون و دشوار شدن فرآیند کاهش وزن شود.
پس اگر متوجه شدید که نگهداشتن وزن با کمکاری تیروئید سخت است، سعی کنید تا ورزش های هوازی متوسط تا شدید انجام دهید. ورزشهایی همچون پیادهروی سریع، دویدن، کوهنوردی و قایقرانی برای این منظور مناسب هستند.
تحقیقات نشان میدهند که ورزشهای هوازی متوسط تا شدید میتوانند باعث افزایش سطح هورمون تیروئید شوند؛ که این هم به نوبهی خود میتواند به تسریع سوختوساز بدن کمک کند.
همچنین ممکن است که افراد مبتلا به کمکاری تیروئید از افزایش مصرف پروتئین نیز سود ببرند. تحقیقات نشان میدهند که رژیم غذایی با پروتئین بالا به افزایش سرعت سوختوساز کمک میکند.
پس افراد مبتلا به کمکاری تیروئید معمولا سوختوساز کمتری دارند. تحقیقات حاکی از این هستند که ورزشهای هوازی میتوانند به افزایش سطح هورمون تیروئید کمک کنند. علاوهبر این، خوردن پروتئین بیشتر میتواند در افزایش سوختوساز بدن مؤثر باشد.
کدام مواد مغذی مهم هستند؟
مواد غذایی متعددی وجود دارند که برای سلامتی تیروئید مفید هستند، ازجمله:
یُد
یُد مادهی معدنی ضروری برای تولید هورمونهای تیروئید است. بنابراین افرادی که کمبود ید دارند در معرض خطر ابتلا به کمکاری تیروئید هستند.
کمبود ید بسیار شایع است و تقریبا یکسوم از جمعیت جهان دچار آن هستند. اما کمبود یُد در کشورهای توسعهیافتهای مانند ایالات متحدهی آمریکا به میزان کمتری شایع است، زیرا آنها با افزودن نمک یددار به مواد غذایی از کمبود ید جلوگیری میکنند.
اگر کمبود ید دارید، نمک یددار را به غذایتان اضافه کنید و غذاهای غنی از یُد مانند غذاهای دریایی، ماهی، لبنیات و تخممرغ مصرف کنید.
نیازی به مکملهای ید نیست، چون میتوانید از رژیم غذاییتان مقدار زیادی ید دریافت کنید. برخی مطالعات هم نشان دادهاند که مصرف بیشازحد ید ممکن است به غدهی تیروئید آسیب برساند.
سلنیوم
سلنیوم به فعال شدن هورمونهای تیروئید کمک میکند؛ درنتیجه بدن این هورمونها را مورداستفاده قرار میدهد.
این مادهی معدنی ضروری دارای خواص آنتیاکسیدانی هم هست، بنابراین میتواند غدهی تیروئید را از آسیب مولکولهایی به نام رادیکالهای آزاد محافظت کند.
اضافه کردن غذاهای غنی از سلنیوم به رژیم غذایی، روشی عالی برای افزایش سطح سلنیوم بدن است. ازجمله این مواد غذایی میتوان بادام برزیلی، ماهی تُن، ساردین، تخممرغ و حبوبات را نام برد.
با این حال از مصرف مکملهای سلنیوم بدون تجویز پزشک اجتناب کنید. مکملها دوزهای زیادی تولید میکنند و مقدار زیاد سلنیوم ممکن است سمی باشد.
روی
روی هم مانند سلنیوم به فعال کردن هورمونهای تیروئید کمک میکند.
مطالعات حاکی از آن هستند که روی میتواند در تنظیم سطح TSH، هورمونی که با اثرگذاری بر غدهی تیروئید موجب ترشح هورمون تیروئید میشود، کمککننده باشد.
کمبود روی در کشورهای توسعهیافته بهندرت اتفاق میافتد، زیرا روی در مواد غذاییِ آنها فراوان است.
با این وجود، اگر کمکاری تیروئید دارید، باید بیشتر از غذاهای غنی از روی مانند غذاهای دریایی، گوشت گاو و مرغ استفاده کنید.
تحقیقات نشان میدهند که یُد، سلنیوم و روی، بهویژه برای افراد مبتلا به کمکاری تیروئید مفید هستند. با این حال بهتر است از مصرف مکملهای ید و سلنیوم بدون نظر پزشک اجتناب کنید.
غذاهای زیادی برای افراد مبتلا به کمکاری تیروئید وجود دارد؛ ازجمله:
تخممرغ: تخممرغ کامل بهتر است، زیرا ید و سلنیوم زیادی در زرده وجود دارد و سفیده هم غنی از پروتئین است.
گوشت: تمام گوشتها از جمله، گوشت بره، گوشت گاو و مرغ
ماهی: انواع غذاهای دریایی از جمله سالمون، ماهی تُن، لوزی ماهی و میگو
سبزیجات : همهی سبزیجات برای خوردن خوب هستند. سبزیجات خانوادهی کلم به مقدار متوسط خوب هستند، بهویژه هنگامی که پخته شدهاند.
میوه ها: همه نوع میوه، ازجمله توتها، موز، پرتقال و گوجهفرنگی
غلات و دانههای بدون گلوتن: برنج ، گندم سیاه، کینوآ، دانهی چیا و تخم کتان
لبنیات: تمام محصولات لبنی از جمله شیر ، پنیر و ماست
نوشیدنیها: آب و دیگر نوشیدنیهای بدون کافئین
افراد مبتلا به کمکاری تیروئید باید رژیم غذایی مناسبی بر پایهی سبزیجات، میوه و گوشت بدون چربی داشته باشند. این نوع از مواد غذایی کمکالری و سیرکننده هستند و میتوانند به جلوگیری از افزایش وزن کمک کنند.
افراد مبتلا به کمکاری تیروئید گزینههای زیادی برای داشتن رژیم غذایی مناسب دارند. آنها میتوانند تخممرغ، گوشت، ماهی، بیشتر میوهها و سبزیجات، غلات و دانههای بدون گلوتن، لبنیات و نوشیدنیهای بدون کافئین را مصرف کنند.
کدام مواد مغذی مضر هستند؟
مواد غذایی متعددی وجود دارند که ممکن است برای افراد مبتلا به کمکاری تیروئید مضر باشند؛ ازجمله:
گواتروژنها
گواتروژنها ترکیباتی هستند که ممکن است باعث تداخل در عملکرد طبیعی غدهی تیروئید شوند.
آنها نام خود را از واژهی گواتر (بزرگشدگی غدهی تیروئید که بر اثر کمکاری تیروئید ایجاد میشود) گرفتهاند.
بسیاری از غذاهای معمول حاوی گواتروژن هستند. مثلا:
غذاهای حاوی سویا: پنیر توفو، تمپه و اِدامامه
برخی سبزیجات: کلم، کلم بروکلی، کِیل، گل کلم و اسفناج
میوهها و گیاهان نشاسته دار: سیب زمینی شیرین ، کاساوا، هلو و توتفرنگی
آجیلها و دانهها: ارزن، دانهی کاج و بادامزمینی
بنابراین افراد مبتلا به کمکاری تیروئید باید از خوردن گواتروژنها اجتناب کنند. با این حال به نظر میرسد که این ماده تنها در افرادی که دارای کمبود ید هستند یا گواتروژن زیادی مصرف میکنند، ایجاد مشکل میکند.
پختن غذاهای گواتروژن هم ممکن است مواد گواتروژنیک را «غیرفعال» کند.
ارزن مرواریدی استثنایی در غذاهای فوق است. برخی مطالعات نشان دادهاند که ارزن مرواریدی حتی درصورت عدم ابتلا به کمبود ید هم میتواند در عملکرد تیروئید تداخل ایجاد کند.
گلوتن
گلوتن پروتئینی است که در غلاتی مانند گندم، چاودار و جو یافت میشود.
افراد مبتلا به بیماری سلیاک (نوعی بیماری خودایمنی) نمیتوانند گلوتن مصرف کنند. بدن آنها بهاشتباه به این ماده حمله میکند و باعث آسیب به ناحیهی اطراف روده میشود.
متأسفانه تحقیقات نشان دادهاند که افراد مبتلا به یکی از انواع خودایمنی، در معرض ابتلا به بیماریهای خودایمنی دیگر نیز قرار دارند.
به همین دلیل است که برخی از افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو (علت اصلی کمکاری تیروئید) ممکن است بیماری سلیاک نیز داشته باشند.
بنابراین برخی افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو، برای بهبود نشانههای بیماریشان باید گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند.
پس دو مادهی گواتروژن و گلوتن ممکن است برای تیروئید مضر باشند. گواتروژن ممکن است با عملکرد طبیعی تیروئید تداخل داشته باشد و برخی از افراد مبتلا به کمکاری تیروئید نیز ممکن است به بیماری سلیاک دچار باشند.
ارزن: همه نوع آن
غذاهای فرآوریشده: هاتداگ، کیک و بیسکوئیت
مکملها: مکملهای سلنیوم و ید تنها تحت نظر پزشک مصرف شوند.
در فهرست زیر موادی را مشاهده میکنید که باید در مصرف آنها اعتدال را رعایت کنید. این غذاها یا حاوی گواتروژن هستند، یا اگر به مقدار زیاد مصرف شوند اثر تحریککننده دارند.
مواد غذایی حاوی گلوتن: نان، پاستا، غلات و ماءالشعیر
مواد غذایی سویادار: توفو، تمپه، اِدمامه و شیر سویا
سبزیجات خانوادهی کلم: کلم بروکلی، کیل، اسفناج و کلم
برخی میوهها: هلو، گلابی و توتفرنگی
نوشیدنیها: قهوه، چای سبز و نوشیدنیهای الکلی. این نوشیدنیها ممکن است غدهی تیروئیدتان را تحریک کنند.
اگر به علت تیروئیدیت هاشیموتو به بیماری سلیاک مبتلا هستید، یا با خوردن غذاهای حاوی گلوتن احساس ناراحتی میکنید، باید از خوردن غذاهای حاوی گلوتن بهطور کامل خودداری کنید.
درنتیجه، افراد مبتلا به کمکاری تیروئید باید از خوردن ارزن، غذاهای فرآوریشده و مکملهایی مانند سلنیوم و روی، بدون نظر پزشک خودداری کنند. غذاهای حاوی گلوتن و گواتروژن در مقادیر متوسط خوب هستند، مگر اینکه باعث احساس ناراحتی شوند.
نکتههایی برای حفظ وزن مناسب
در بیماران مبتلا به کمکاری تیروئید، بهخاطر سوختوساز کند، افزایش وزن بسیار آسان است.
در این قسمت چند نکته را برای کمک به حفظ وزن مناسب بیان میکنیم:
به اندازهی مناسب استراحت کنید. شبها ۷ تا ۸ ساعت بخوابید. خواب کمتر از این مقدار با افزایش چربی بهویژه در ناحیهی شکم مرتبط است.
تمرین کنید تا با آگاهی ذهنی غذا بخورید. به آنچه میخورید دقت کنید. اینکه چرا غذا میخورید و چقدر سریع میخورید، میتواند کمک کند تا ارتباط بهتری با غذا برقرار کنید. مطالعات نشان میدهند که این موضوع میتواند به کاهش وزنتان هم کمک کند.
یوگا و مدیتیشن را امتحان کنید. یوگا و مدیتیشین میتوانند کمک کنند تا از استرس رها شوید و سلامت خود را بهبود ببخشید. تحقیقات نشان میدهند که یوگا و مدیتیشن در کمک به حفظ وزن سالم مؤثر هستند.
رژیم غذایی با کربوهیدرات کم تا متوسط را امتحان کنید. خوردن مقدار کم تا متوسط کربوهیدرات در حفظ وزن مناسب مؤثر است؛ به عنوان مثال خوردن کربوهیدرات خیلی کم، ممکن است سطح هورمون تیروئیدتان را پایین بیاورد. با این حال، از امتحان کردن رژیم غذایی کتوژنیک خودداری کنید.
گرچه افزایش وزن بهخاطر کمکاری تیروئید بسیار آسان است، اما مواد غذایی فراوانی وجود دارند که میتوانند به حفظ وزن سالم کمک کنند. برای مثال میتوانید استراحت زیاد، خوردن مقدار کافی پروتئین و تمرین خوردن با آگاهی را امتحان کنید.