اختلال فوبیا در کودکان چیست و چه علائم و نشانه هایی دارد؟

اختلال فوبیا در کودکان و بزرگسالان به دلایل مختلفی بروز پیدا می کند و اگر شدید باشد می تواند زندگی عادی را دچار اختلال کند. والدین برای پیگیری درمان های لازم بیماری فوبیا در کودکان باید به موقع عمل کنند و مراقبت های درمانی اختلال فوبیا را سریعتر دریافت کنند تا کودک دچار عوارض شدید این بیماری در آینده نشود. تانما در این مطلب قصد دارد شما را با علائم انواع اختلال فوبیا در کودکان و روش های درمانی این بیماری خصوصا درمان فوبیا در طب سنتی آشنا کند؛

اختلال فوبیا چیست؟

فوبیا یا هراس زدگی ترسی است غیرواقعی، شدید و طولانی مدت از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت. فوبیا نوعی اختلال اضطراب است. شخصی که فوبیا دارد یا سعی می کند از چیزی که ترس ایجاد میکند اجتناب کند یا آن را با اضطراب و پریشانی فراوان تحمل می کند. برای مثال افرادی که مبتلا بودن به فوبیای پرواز برای مسیر های طولانی نیز از آن استفاده نکنند و از مواجهه شدن با آن اجتناب کنند .

برخلاف بزرگسالان، کودکان معمولا تشخیص نمی دهند که ترس هایشان غیر واقعی است. کودکان مبتلا به فوبی، ممکن است آنقدر به این نگرانی ها و آسیب های ناشی از آن اشتغال ذهنی داشته باشند که نتوانند از فعالیت های روزمره شان لذت ببرند.

انواع فوبیا در کودکان

آگروفوبیا (Agoraphobia)

در این حالت وقنی که کودک وارد یک فضای باز می شود احساس ترس و اضطراب می کند.مثلا ترس از فضای مدرسه یا یک بازار شلوغ و …

فوبیای خاص

شرایطی که کودک از اشیاء یا مکان های خاص می ترسد.

اختلال اضطراب جدایی

در این شرایط کودک می ترسد که از خانواده و اطرافیان خود جدا شود. مثل پدر، مادر، خواهر، برادر و یا مراقبین وی.

صحبت در یک جمع

در این حالت کودک می ترسد و اضطراب دارد که در یک جلسه عمومی صحبت کند.

اختلال اضطراب اجتماعی

در این حالت کودکان خود را با هم سن و سالانشان مقایسه می کنند و ممکن است به این نتیجه برسند که نسبت به آن ها ارزش کمتری دارند و بی فایده هستند. هم چنین بسیار خجالتی و ناتوان از تعامل با دیگران در خارج از منزل هستند.

اختلال هراس

در این شرایط وقوع یک ترس ناگهانی موجب افزایش ضربان قلب و اضطراب شدید کودک می شود.

علل اختلال فوبیا

ممکن است عوامل ژنتیکی و محیطی باعث ایجاد ترس ها شود. کودکانی که یکی از نزدیکان یا اقوامشان به اختلال اضطرابی مبتلا است در خطر ابتلا به فوبی قرار دارند. همچنین، تجربه اتفاقات استرس زا و ترسناک می تواند باعث ابتلا فرد به فوبی شود. اتفاقاتی مثل تجربه غرق شدن، قرار گرفتن در فضاهای بسته به صورت ناخواسته (مثل گیر کردن آسانسور)، ارتفاعات بلند و حمله حیوانات می تواند باعث ایجاد ترس در فرد شود.

افرادی که بیماری جسمی دارند هم غالباً مبتلا به ترس ها هستند؛ به طوری که شیوع بالای ترس در افراد مبتلا به صدمات مغزی مشاهده شده است. مصرف مواد و افسردگی هم با ترس ها در ارتباط هستند.

عوامل خطر

افرادی که به لحاظ ژنتیکی در معرض ابتلا به اضطراب قرار دارند، در خطر ابتلا به ترس در آنها بیشتر است. سن، موقعیت اجتماعی – اقتصادی و جنسیت بر نوع فوبی شخص تأثیر می گذارد. برای مثال زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به ترس های حیوانات قرار دارند. کودکان یا افرادی که در موقعیت های اجتماعی – اقتصادی پایین تری دارند، بیشتر در خطر ابتلا به ترس های اجتماعی قرار دارند. اغلب افراد مبتلا به فوبی پزشک و دندانپزشک، مردان هستند.

علائم اختلال فوبیا

• تپش قلب
• تنگی نفس
• تندگویی یا ناتوانی در تکلم
• دهان خشک
• معده به هم ریخته
• حالت تهوع
• فشارخون بالا
• لرزش
• درد یا گرفتگی قفسه سینه
• حس خفگی
• سرگیجه یا گیجی
• تعریق فراوان
• محتمل دانستن حس ناخوشایند

عوارض اختلال فوبیا در کودکان

کودکان مبتلا به فوبی، در مواجهه با محرک هراس آور، بلافاصله دچار اضطراب می شوند که به صورت گریه کردن، سر و صدا راه انداختن، سفت شدن اندام ها یا چسبیدن به دیگران ظاهر می شود. در برخی از کودکان، فوبی به صورت عدم تمایل برای برقراری ارتباط با افراد ناشناس می باشد و هنگام حضور در کنار سایر همسالان یا بزرگسالان صورتشان سرخ می شود، سکوت می کنند، به والدینشان می چسبند یا سعی می کنند مخفی شوند.

این اختلال باعث اجتناب و محدود شدن فعالیت های کودک شده و در برخی از کودکان باعث کناره گیری از موقعیت های اجتماعی می شود. در نهایت به منزوی و گوشه گیر شدن کودک منجر می شود.

به دنبال کاهش ارتباط کودک با محیط بیرون، مهارت های اجتماعی و شناختی متناسب با مراحل رشدی، در کودک شکل نمی گیرد. قدرت ابراز وجود در برخی از این کودکان پایین است در نتیجه ممکن است به هدفی برای زورگویی سایر بچه ها تبدیل شود

تشخیص اختلال فوبیا

برای تشخیص ترس مرضی در کودک ابتدا هر گونه مشکل جسمی در آن ها رد می شود. سپس یک روانپزشک یا مراکز ارائه دهنده خدمات روانشناسی کودک را ارزیابی خواهند کرد. اگر سابقه و علائم کودک دارای معیارهای بالینی خاصی برای فوبیا باشد، تشخیص داده خواهد شد. البته تشخیص ترس مرضی در کودک تا حدودی دشوار خواهد بود ممکن است برا ی تشخیص آن تست های مختلفی انجام شود.

در کودکان، فوبیاهای خاص می توانند مشکلات کوتاه مدتی باشند که در عرض چند ماه از بین می روند. در بزرگسالان، حدود 80% از فوبیاهای جدید تبدیل به شرایط مزمن (بلند مدت) می شوند که بدون درمان مناسب برطرف نمی شوند.

پیشگیری از اختلال فوبیا

هیچ راهی برای جلوگیری از آغاز یک فوبیا وجود ندارد. با این حال، درمان می تواند تأثیر منفی اختلال را کاهش دهد.

درمان اختلال فوبیا

درمان فردی یا شناختی رفتاری ( CBT )

با استفاده از این روش درمانی کودک راه های جدیدی برای کنترل تضطراب و وحشت خود در زمان مواجهه با منبع ترس یاد می گیرد.

خانواده درمانی

خانواده کودک می توانند نقش مهمی را در فرایند درمان فرزندشان ایفا کنند.

ورود به مدرسه

رفتن به مدرسه و ملاقات با کارکنان مدرسه و بچه ها می تواند در تشخیص زود هنگام مفید باشد. این نیز به ایجاد یک طرح درمانی و هماهنگ کمک خواهد کرد.

دارو درمانی

ممکن است برای برخی از کودکان داروهای کنترل کننده ترس و اضطراب تجویز می شود. اگر دارو تجویز شود باید عوارض و خطرات در مقایسه با مزایای آن بررسی کنید. ممکن است عوارض آن برای کودک خطرناک باشد.

درمان خانگی فوبیا

درمان پله ای فوبیا

با وجود علل متفاوت ایجاد کننده فوبیا مواجه کردن تدریجی یا ناگهانی فرد با موقعیت ترس آور یکی از مهمترین اصول درمانی است. البته گاهی اوقات بیمار از مواجهه با عامل ترس اجتناب می کند. بنابراین بسته به شدت بیماری مدتی (از چند هفته تا چندین ماه) طول می کشد تا کودک (بسته به سن) به مرور زمان و به صورت پلکانی ترس و حساسیتش را نسبت به موضوع یا چیزی که از آن می ترسد از دست بدهد و درمان شود؛ پلکانی به این معنا که برای درمان فوبیا باید مرحله به مرحله اقدامات درمانی را سپری کند.

سوسک علیه تندرستی

فرض کنید کودکی به شدت از سوسک می ترسد. همیشه دنبال این حشره می گردد، کابوس سوسک می بیند و مدام دچار استرس است که مبادا سر و کله این موجود ترسناک پیدا شود. با این حساب نمی توانیم از کودک بخواهیم برای غلبه بر ترس خود با یک سوسک ملاقات کند!

البته مقابله با این فوبیا نیز مرحله ای و قدم به قدم است؛ کمک گرفتن از تصاویر مبهم گرفته تا عکس های چند بعدی، از توضیحات علمی گرفته تا مواجه شدن با مدل پلاستیکی و ... همه از جمله روش های درمانی فوبیا علیه حشراتی مثل سوسک، هزارپا، مارمولک و ... هستند که به تشخیص روانپزشک صورت می گیرند و به مرور زمان بیمار متوجه می شود که عوامل ایجاد فوبیا غیرعقلانی است و می تواند آن را شکست دهد. همچنین والدین با رعایت موارد زیر می توانند کودک خود را در روند درمان اختلال فوبیا کمک کنند:

• رفتارهای جسورانه کودک را در مواجه با عامل ترس آور تشویق کنید هر چند این رفتارها کم باشند.
• برای کودک خود الگو باشید. مثلا اگر از حیوانی می ترسد، سعی کنید به آن حیوان نزدیک شوید و او را نوازش کنید.
• با توضیحات کوچک و قابل فهم ترس کودکان را کاهش داده و باورهای آن ها را تغییر دهید.
• به کودک اجازه دهید احساساتش را بیان کند و از ترس هایش بگوید. احساساتش را انکار نکنید.
• مهارت های غلبه بر ترس مانند تکنیک های تنفسی را به کودک بیاموزید.
• میزان ترس کودک را ارزیابی کنید و از او بخواهید به ترس های خود بر اساس شدت آن ها نمره بدهد.
• به کودک اطمینان بدهید که همواره در کنار او هستید و از او مراقبت می کنید. برای درمان قطعی ترس های شدید کودکان که علت های روانی دارند، بهتر است از مشاوره کودک بهره مند شوید.

درمان فوبیا با داروی گیاهی و طب سنتی

گیاهان دارویی زیادی وجود دارند که برای کنترل و درمان اضطراب، استرس، هیجانات عصبی، تپش قلب، سردرد، بی خوابی و خواب های آشفته استفاده می شوند که از جمله این گیاهان می توان به سنبل الطیب، گل گاو زبان، بادرنجبویه، اسطوخودوس، به لیمو و هوفاریقون اشاره کرد. البته قبل از مصرف داروهای گیاهی برای درمان اختلال فوبیا در کودکان بهتر است با پزشک مشورت کنید.

گل گاوزبان

دَم کرده گل گاو زبان برای بیماری هایی مانند مننژیت، مالیخولیا، جنون و حواس پرتی مفید است، دَم کرده این گیاه با سنبل الطیب نشاط آور است، دلهره و وحشت را از بین می برد و غم و غصه را کم می کند. افرادی که با خودشان صحبت می کنند می توانند از دَم کرده گل گاو زبان استفاده کنند. گل گاو زبان باعث افزایش فشار خون می شود به همین علت بهتر است افراد آن را همراه با سنبل الطیب یا چای ترش مصرف کنند. گل گاو زبان نباید جوشانده شود.

استفاده بیش از حد و خودسرانه داروهای گیاهی آرامش بخش بر سیستم عصبی مرکزی اثر منفی می گذارد، افرادی که از داروهای شیمیایی مانند خواب آورها، آرامش بخش ها، ضد اضطراب ها و آنتی هیستامین ها استفاده می کنند نباید همزمان با داروهای شیمیایی داروهای گیاهی آرام بخش را مصرف کنند، زیرا در این صورت اثر داروهای شیمیایی افزایش پیدا می کند، بنابراین باید بین مصرف داروهای شیمیایی با داروهای گیاهی آرام بخش ۲ تا سه ساعت فاصله باشد.