کمبود هورمون رشد در کودکان خیلی شایع نیست و دلایل مادرزادی و اکتسابی باعث بروز آن می شود. والدین در صورت مشکوک بودن به کمبود هورمون رشد در فرزندشان باید نزد متخصص غدد و متابولیسم بروند تا پزشک با توجه به شرایط کودک، روش های تشخیصی و درمانی درست را در نظر بگیرد. تانما در این مطلب نکات مهمی را در خصوص علل ، علائم و درمان کمبود هورمون رشد در کودکان بیان می کند؛

هورمون رشد چیست ؟

هورمون رشد (Growth Hormone) یک هورمون پپتیدی است که رشد, نمو و احیا را تحریک می کند. این هورمون پپتیدی از 191 آمینو اسید تشکیل شده اند که یک پلی پپتید تک رشته ای را تشکیل می دهند. هورمون رشد در سلول های استوماتوتروپیک سنتز شده و در غده هیپوفیز قدامی یافت می شود و این سلول ها مسئول ذخیره و آزاد کردن این هورمون هستند.

رنج نرمال هورمون رشد

به گفته ی کلینیک مایو، نتیجه ی زیر ۰.۳ نانوگرم در هر میلی لیتر (ng/mL) در تست سرکوب طبیعی تلقی می شود. هر عددی بالاتر از این مقدار نشان می دهد که میزان تولید هورمون رشد در بدن بالاست. درمورد تست تحریک، تجمع بالای ۵ (ng/mL) در کودکان و بالای ۴ (ng/mL) در بزرگسالان طبیعی تلقی می شود.

با این حال، رنج نتیجه ی نرمال بسته به نظر آزمایشگاه و متخصص متغیر است. به طور مثال، طبق برخی دستورالعمل ها تجمع بالای ۱۰ (ng/mL) در کودکان احتمال کمبود هورمون رشد در تست تحریک را خنثی می سازد.

انواع کمبود هورمون رشد

ممکن است از بدو تولد، نوزاد به مشکل کمبود هورمون رشد برای افزایش قد دچار باشد که به آن کمبود هورمون رشد مادرزادی گفته می شود. اما در مواردی هم ممکن است کودک در سنین بالاتر به این مشکل دچار شود که به آن کمبود هورمون رشد اکتسابی گفته می شود. این بیماری زمانی بروز می کند که غده ی هیپوفیز مقادیر بسیار کمی از هورمون های رشد را تولید کند.

عدم ترشح کافی هورمون های رشد توسط غده ی هیپوفیز می تواند بر اثر مشکلات ژنتیکی، آسیب های مغزی شدید و یا متولد شدن بدون غده ی هیپوفیز باشد. البته در برخی موارد دلیل ترشح کم هورمون های رشد به طور واضح قابل تشخیص نیست.

گاهی اوقات کمبود ترشح هورمون می تواند به کمبود ترشح سایر هورمون ها در بدن مربوط باشد، از جمله: هورمون وازوپرسین (که موجب کنترل میزان تولید آب در بدن می شود)، گنادوتروپین (که میزان ترشح هورمون های جنسی مردانه و زنانه را کنترل می کند)، تیروتروپین (که میزان ترشح هورمون های تیروئیدی را کنترل می کند) و آدرنوکورتیکوتروفیک (که غده ی آدرنال و هورمون های ترشح شده از آن را کنترل می کند.)

کمبود هورمون رشد چیست

انواع کمبود هورمون رشد

علل کمبود هورمون رشد

آسیب دیدن غده ی هیپوفیز یا هیپوتالاموس ممکن است بر اثر عدم شکل گیری کامل این غده قبل از تولد (مادرزادی) و یا بر اثر علت دیگری بعد از تولد (اکتسابی) باشد. کمبود هورمون رشد که به صورت مادرزادی باشد، به این خاطر است که در عناصر اساسی تشکیل دهنده ی غده ی هیپوفیز، یا گیرنده های هورمون رشد، یا مسیر های انتقالی این هورمون ها، یک جهش ژنتیکی رخ می دهد. تا به امروز دلیل اصلی این جهش های ژنتیکی ناشناخته است. اما علل کمبود هورمون رشد اکتسابی، عبارتند از:

  • تومور های مغزی در غده ی هیپوتالاموس یا هیپوفیز
  • آسیب های مغزی (تروما)
  • انجام پرتودرمانی برای درمان سرطان، در صورتی که ناحیه ی تحت درمان شامل غده هیپوتالاموس و هیپوفیز نیز باشد.
  • بیماری هایی مانند هیستیوسیتوز، که موجب اختلال در عملکرد غده ی هیپوتالاموس یا ارتباط آن با غده ی هیپوفیز می شوند.
  • بیماری خود ایمنی به نام هیپوفیزیت لنفوسیتیک (حمله سیستم ایمنی بدن به غده ی هیپوفیز)

بسیار مهم است که به خاطر داشته باشید که کمبود هورمون رشد، تنها یکی از چندین علل مختلفی است که می تواند بر رشد کودک شما تاثیرگذار باشد. این امکان وجود دارد که کوتاهی قد کودک شما به علت ابتلا به سندرم های دیگر یا سوءتغذیه و عدم دریافت مواد غذایی لازم، مشکلات گوارشی، اختلالات متابولیسمی یا کم کاری تیروئید باشد.

نشانه های کمبود هورمون رشد

  • کندی رشد قد در نوزادان، کودکان یا نوجوانان
  • سن کودک ار روی چهره او کمتر از سایر کودکان هم سن و سال خود به نظر می آید.
  • بدن چاق، دست ها و پاهای کوچک و تکامل ضعیف ماهیچه ها
  • افت سطح قند خون (در نوزادان و کودکانی که به کمبود هورمون رشد در کودکان شدید مبتلا هستند.)
  • آلت تناسلی بسیار کوچک در نوزادان پسر مبتلا به کمبود هورمون رشد شدید
  • تأخیر در بلوغ

عوارض کمبود هورمون رشد

  • کاهش تراکم مواد معدنی در استخوان
  • افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی
  • کاهش سطح انرژی بدن
تشخیص کمبود هورمون رشد

عوارض کمبود هورمون رشد

تشخیص کمبود هورمون رشد

اولین قدم در درمان کودک شما، تشخیص دقیق و صحیح بیماری اوست. ممکن است قبل از تشخیص کمبود هورمون رشد در بدن کودک شما، پزشک او موارد دیگری را که ممکن است علت کوتاهی قد او باشند، بررسی کند، از جمله: کوتاهی قد ژنتیکی، عدم دریافت کالری کافی، کمبود ترشح هورمون های تیروئیدی و ابتلا به سایر بیماری های موثر بر قد کودک مانند مشکلات گوارشی.

پزشک شما باید اطلاعات کاملی در مورد سوابق پزشکی کودک شما داشته باشد. او باید به طور دقیق در مورد روند رشد قدی کودک و سایر مشکلات جسمانی و بیماری هایی که کودک داشته است اطلاع داشته باشد. سپس او کودک شما را معاینه فیزیکی می کند. پزشک کودک شما ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:

  • تحت نظر گرفتن روند رشد کودک شما طی یک دوره ی زمانی
  • بررسی سوابق پزشکی مربوط زمان بارداری و زایمان
  • تجویز آزمایش خون برای بررسی ابتلا به سایر بیماری ها
  • تجویز عکس برداری رادیوگرافی از دست و مچ دست کودک شما ( برای بررسی سن استخوانی کودک و ارزیابی رشد استخوانی او)

اندازه گیری مقادیر فاکتور رشد شبه انسولین از جمله IGF-1 و IGFBP-3 در خون. این عناصر زمانی ترشح میشوند که کبد و سایر ارگان های بدن توسط هورمون های رشد تحریک شده اند. البته هورمون های رشد به صورت ترشح های ناگهانی در بدن تولید می شوند و به همین خاطر انجام یک آزمایش خون منفرد، نمی تواند پزشک را به تشخیص قطعی برساند.

بنابراین در صورتی که پزشک نسبت به کمبود هورمون رشد در بدن کودک مشکوک باشد، برای بررسی این مشکل در ابتدا با روشی موجب تحریک بدن به تولید هورمون می شود (از جمله انجام ورزش شدید و پرفشار یا استفاده از برخی داروها یا مواد شیمیایی) و سپس طی یک دوره ی زمانی، میزان ترشح هورمون های رشد کودک را بررسی می کند. در صورتی که کمبود هورمون رشد در کودک شما تشخیص داده شود، پزشک انجام عکسبرداری MRI از مغز کودک را تجویز می کند تا وضعیت غده ی هیپوفیز و هیپوتالاموس او را ارزیابی کند.

بعد از انجام تمامی آزمایشات لازم، متخصص مربوطه این اطلاعات را مرور می کند تا به طور کامل، وضعیت کودک شما را ارزیابی کند. سپس نتایج حاصل از بررسی وضعیت کودک شما به اطلاع شما می رسد و متخصصین در مورد تشخیصی که در این مورد داده اند و روش های درمانی پیشنهادی با شما صحبت می کنند و شما می توانید به کمک متخصص بهترین راه برای درمان کوتاهی قد فرزند خود را انتخاب کنید. در حال حاضر محققین در حال بررسی راه های موثرتر و دقیق تری برای تشخیص مشکل کمبود هورمون رشد در کودکان هستند.

درمان کمبود هورمون رشد در کودکان

مشکلات مربوط به کمبود هورمون های رشد بسیار پیچیده هستند و به همین خاطر روش درمانی هر یک از بیماران می تواند با بیمار دیگر متفاوت باشد. چنین بیماری که در هر شخص شرایط متفاوتی دارد، لازم است طی آزمایشات تشخیصی به طور کامل بررسی شود و برای هر یک از بیماران روش درمانی که مناسب شرایط اوست اتخاذ شود.

به طورمعمول، برای درمان مشکل کمبود هورمون رشد در کودکان، لازم است که هورمون های رشد مصنوعی به طور روزانه به کودک تزریق شوند. این درمان معمولا چندین سال طول می کشد و نتایج حاصل از درمان، معمولا بعد از سه یا چهار سال بعد از شروع تزریقات، مشخص می شوند.

عوارض جانبی هورمون درمانی در کودکان

درمان کمبود هورمون رشد

شروع روند درمان کمبود هورمون رشد و انجام تزریقات، هر چه قدر زودتر آغاز شود، احتمال اینکه کودک به قد طبیعی خود برسد یا تا جای ممکن به این اندازه نزدیک باشد، بیشتر است. البته تمامی کودکان به خوبی به این روش درمانی پاسخ نمی دهند. در کودکانی که جهش ژنتیکی باعث شده که سلول های آن ها به هورمون های رشد پاسخگو نباشند، به جای تزریق هورمون رشد، توسط تزریق فاکتورهای IGF_1 درمان می شوند.

عوارض جانبی هورمون درمانی در کودکان

عوارض شایع

  • سردرد
  • درد ماهیچه ای یا مفصلی
  • کم کاری تیروئید
  • تورم دست ها و پاها
  • خم شدن ستون فقرات
  • تشکیل بافت پستان در پسران

عوارض نادر اما خطرناک

  • سردرد شدید به همراه مشکلات بینایی
  • جابه جایی استخوان بالای ران از جای مناسب خود
  • التهاب پانکراس (پانکراتیت)
آیا این مطلب مفید بود؟
نظر خود را بنویسید! لطفا کلیک کنید