منظور از آندومتریوز چیست و چه مشکلاتی را برای زنان ایجاد می کند؟

آندومتریوز یک بیماری زنانه است که انواع مختلفی دارد و می تواند نشانه های مشخصی داشته باشد البته گاهی هم بی علامت است. تانما در این مطلب ضمن بیان علائم آندومتریوز، نکاتی را در خصوص علل ایجاد آندومتریوز و راه های کنترل آندومتریوز و درمان آن بیان می کند؛

آندومتریوز چیست؟

آندومتریوز به رشد نا به جای پوشش و بافت رحم در خارج از آن و روی اندام های دیگر بدن مانند: لگن، تخمدان ها، لوله های فالوپ، مثانه و گاهی اوقات روده گفته می شود.

آندومتریوز و بارداری

ناباروری که ناشی از اختلال آندومتریوز است، می تواند به چندین علت مرتبط باشد. اولین مورد در صورتی است که آندومتریوز در تخمدان ها یا لوله های فالوپ به وجود آید. قبل از مرحله کاشت جنین در لایه رحم، تخمک باید از تخمدان، لوله های فالوپ و رحم جهت لقاح با اسپرم حرکت کند. اگر روی لوله های فالوپ یک فرد آندومتریوز وجود داشته باشد، این بافت نا به جا و اضافی مانع از حرکت تخمک بارورشده به داخل رحم می گردد.

همچنین، آندومتریوز می تواند به تخمک زن یا اسپرم مرد آسیب جدی برساند. علت این آسیب ناشناخته است. نظرات متفاوتی در این خصوص وجود دارد به عنوان مثال، برخی از پزشکان و محققان معتقدند که آندومتریوز منجر به افزایش التهاب در بدن می گردد. بنابراین، بدن ترکیباتی را آزاد می کند که می توانند تخمک ها و اسپرم را از بین ببرند. در نتیجه، بیمار قادر به باروری نمی باشد.

به طور کلی، در زنانی که مبتلا به آندومتریوز خفیف هستند، این اختلال تاثیر چندانی بر روی بارداری ندارد. تحقیقات نشان می دهد که ۷۰ درصد از زنان مبتلا به آندومتر خفیف تا متوسط بدون درمان اضافی، قادر به بارداری هستند. در حقیقت، ماهیت دقیق ارتباط بین ناباروری و اندومتریوز هنوز مشخص نشده است. اما به نظر می رسد، شدت و محل بافت آن در باروری تاثیرگذار باشد.

آندومتریوز و نازایی

اندومتریوز به دلایل متفاوتی می تواند سبب ناباروری شود:

اثر بر ساختمان و آناتومی لگن

اندومتریوز میتواند با ایجاد کیست در تخمدان و چسبندگی بین رحم و تخمدان و سایر اعضا لگن همراه باشد.این چسبندگی ها ،ساختمان و عملکرد طبیعی رَحِم و تخمدان را تحت تاثیر قرار میدهند.

اثرات هورمونی اندومتریوز

اندومتریوز میتواند با ترشح مواد التهابی اثرات منفی بر تخمک،اعضای لگنی و لانه گزینی جنین داشته باشد. توجه داشته باشید که این عوارض در نوع شدید اندومتریوز شایعتر است.

شیوع آندومتریوز

شیوع اِندومتریوز به طور کامل و قطعی مشخص نمی باشد، ولی در حالت کلی شیوع از 10-1 درصد می تواند وجود داشته باشد. شیوع سنی بیماری اندومتریوز هم معمولاً بین 40- 25 سالگی است. اندومتریوز عامل 15- 5 درصد موارد نازایی در زنان است.

انواع آندومتریوز

سه نوع اصلی آندومتریوز بر اساس موقعیت جایگیری آنها وجود دارد:

ضایعه صفاقی سطحی

این رایج ترین نوع است. شما ضایعاتی در قسمت صفاقی دارید ، غشایی نازک که در حفره لگن شما وجود دارد.

آندومتریوما (ضایعه تخمدان)

این کیست های عمیق و پر از مایع که به آن کیست شکلاتی نیز گفته می شود، در تخمدان ها ایجاد می شود. آنها به خوبی به درمان پاسخ نمی دهند و می توانند به بافت سالم آسیب برسانند.

ضایعه ای که عمیقاً به آندومتریوز نفوذ می کند

این نوع در زیر صفاق شما رشد می کند و می تواند اعضای بدن در نزدیکی رحم شما مانند روده یا مثانه شما را درگیر کند. در حدود 1٪ تا 5٪ از زنان مبتلا به اندومتریوز مبتلا به آن هستند.

منشاء آندومتریوز

• کاشته شدن بافت دیواره ی داخلی رحم (اندومتر) در مناطق غیر طبیعی میتواند بدلیل جریان ِبرگشتی ِخون ِقاعدگی ،از طریق لوله های رَحِمی به داخل شکم و حفره ی لگن اتفاق بیفتد . این تئوری قطعی نیست زیرا این اتفاق در همه ی خانمها می افتد ولی همه مبتلا به اندومتریوز نمی شوند.
• وجود سلولهای چند خاصیتی(مولتی پتانسیل)در لگن؛این سلولها میتوانند به بافت اندومتر تبدیل شده و اندومتریوز ایجاد کنند.
• کاشته شدن ِمستقیم بافت اندومتر از طریق جراحیها در مناطق دیگر؛ برای مثال در محل برش ِمربوط به زایمان طبیعی یا سزارین.
• اختلال در سیستم ایمنی خانم های مبتلا که سبب رشد اندومتر در مناطق غیرمعمول میشود.

عوامل خطرزا

• کسانی که هرگز بارداری و زایمان نداشته اند.
• شروع زودهنگام بلوغ
• یائسگی دیر هنگام
• ابتلای یکی از بستگان نزدیک مانند مادر،خواهر و خاله
• سیکلهای پریود کوتاه(معمولا زودتر از ۲۷ روز پریود شدن)
• درمعرض استروژن زیاد قرار گرفتن
• وزن پایین و BMI کم
• مصرف الکل
• اختلالات آناتومی در رحم که خروج خون پریود با مشکل همراه شود

علائم بالینی آندومتریوز

• دوره های قاعدگی دردناک سنگین یا نامنظم
• درد در ناحیه زیر شکم لگن یا کمر در طول دوره تخمک گذاری
• درد مداوم لگن بیشتر از شش ماه
• احساس درد و ناراحتی در طول یا بعد از رابطه جنسی
• اختلال در بارداری
• حرکات دردناک روده و تخلیه مثانه

علاوه بر علائم بالا، در برخی از بیماران موارد زیر نیز مشاهده شده است که شامل:

• خونریزی واژن
• خستگی و ضعف
• احساس درد در قسمت ناف به خصوص در دوران قاعدگی
• سرفه همراه با خون

عوارض آندومتریوز

• ناباروری
• سرطان تخمدان
• چسبندگی و کیست های تخمدانی
• عوارض جراحی آندومتریوز
• مشکلات مثانه و روده

تشخیص آندومتریوز

شرح حال بیمار و معاینه ی لگنی

وجود سابقه ی قاعدگی ها یا رابطه ی زناشویی دردناک،لکه بینی قبل از شروع عادت ماهیانه . در معاینه ی لگنی وجود درد در هنگام معاینه و یا لمس ِبرجستگی های اندومتریوز در لگن .

سونوگرافی

سونوگرافی نمیتواند برای بررسی جسبندگی ها کمک کننده باشد ولی وجود نمای کیستهای اندومتریوز در تخمدان به تشخیص کمک میکند.

آزمایش خون

اندازه گیری CA125 میتواند کمک کننده باشد ولی یک آزمایش اختصاصی نیست.

جراحی لاپاروسکوپی

در واقع تشخیص قطعی اندومتریوز از طریق دید مستقیم با دوربین های مدار بسته در هنگام عمل لاپاروسکوپی امکان پذیر است. در حین عمل از نسوج مشکوک نمونه گیری شده و بر اساس جواب آسیب شناسی،تشخیص قطعی داده میشود.

پیشگیری از آندومتریوز

دلایل علمی کافی بنفع تاثیر رژیم غذایی بر پیشگیری یا درمان اندومتریوز وجود ندارد. اما در یک مطالعه دیده شد که مصرف سبزیجات و میوه ها با کاهش احتمال اندومتریوز و مصرف گوشت قرمز با افزایش آن همراهست ولی هنوز نیاز به مطالعات و بررسی های بیشتر هست.البته موارد زیر می تواند از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کند:

• بارداری های زود هنگام و بارداری های مکرر
• استفاده از قرص های ضد بارداری
• ورزش روزانه

درمان آندومتریوز

مدیریت درد

اگر آندومتریوز منجر به احساس درد و ناراحتی می شود، توصیه میگردد که از مسکن های غیر استروئیدی یا کدئین استفاده کنید.

درمان های هورمونی

یکی از راههای درمان و پیشگیری از آندومتریوز، استفاده از روش های درمانی مبتنی بر مصرف داروهای است که هورمون های جنسی تنظیم می کند. به عنوان مثال، پزشک مربوطه به منظور درمان افراد مبتلا به آندومتریوز قرص های ضد بارداری را تجویز می کنند.

روش های جراحی

شایع ترین نوع جراحی آندومتریوز با حداقل تهاجم لاپاراسکوپی است. لاپاراسکوپی، یک روش جراحی محافظه کارانه برای آن دسته از بیمارانی است که قصد باردار شدن دارند یا درد شدیدی را تجربه می کنند. منتها، بدن آنها به درمان های هورمونی پاسخ مناسبی نمی دهد. هدف از این نوع جراحی، حذف و از بین بردن رشد آندومتر، بدون آسیب به اندام های تولید مثل است.

در صورتی که، بیمار از طریق لاپاراسکوپی بهبود پیدا نکند، آخرین راه درمان، انجام عمل جراحی هیسترکتومی کامل است. در این روش، جراح کل رحم، دهانه رحم و تخمدان ها را به دلیل تولید هورمون استروژن که منجر به رشد آندومتر می گردد، خارج می کند.

درمان آندومتریوز در طب سنتی

داروهای گیاهی به عنوان مکمل و کمک کننده هستند و نمی توان از آن ها بعنوان جایگزین صد درصدی داروهای تجویزی توسط پزشک برای درمان این بیماری استفاده کرد. بنابراین روش خاص و تایید شده ای برای مصرف آن از نظر پزشکی وجود ندارد. همچنین میزان مورد نیاز و تاثیرگذاری آن ها در افراد می تواند کاملا متفاوت باشد.

از طرفی با اینکه عوارض داروهای گیاهی بسیار کمتر از داروهای شیمیایی است اما به دلیل ترکیبات درمانی که دارند مانند هر دارویی ، ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند و با سایر داروها در تعامل باشند. همیشه قبل از امتحان کردن داروهای جدید گیاهی بخصوص در دوران بارداری با پزشک مشورت کنید

گیاه پنج انگشتی

اندومتریوز یک بیماری شایع است که تاکنون درمان موثر و قطعی برای آن پیدا نشده و زنان بسیاری در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. این بیماری خوش خیم سیستم ژنیتال زنان اغلب در سنین باروری دیده می شود و مبتلایان به آن ممکن است درد شدیدی را تجربه کنند. جالب است بدانید که مصرف دمنوش گیاه پنج انگشتی می تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش درد و تخفیف علائم اندومتریوز داشته باشد. همچنین این دمنوش برای عفونت های واژن و گرفتگی های قاعدگی نیز یک شیوه درمانی موثر محسوب می شود.

اسکنبیل

نتایج این پژوهش که در مجله بین المللی Ethnopharmacology به چاپ رسیده است، نشان داد، عصاره کامل گیاه اسکنبیل به میزان قابل توجهی رشد ضایعه، تشکیل کیست، میزان عروق، تکثیر سلول ها و میزان تجمع سلول های ایمنی در ضایعات اندومتریوزی موش را کاهش داده، مهار می کند.

بابونه

شیوع اِندومتریوز به طور کامل و قطعی مشخص نمی باشد، ولی در حالت کلی شیوع از 10-1 درصد می تواند وجود داشته باشد. شیوع سنی بیماری اندومتریوز هم معمولاً بین 40- 25 سالگی است. اندومتریوز عامل 15- 5 درصد موارد نازایی در زنان است.

چای سبز

چای سبز نیز از گیاهان داریی پرطرفدار و یک مسکن طبیعی است. همچنین چای سبز به دلیل اینکه مهار کننده مهمی از آروماتاز است، دارای خواصی مشابه با پروژسترون می باشد. علاوه بر این ، دارای خاصیت آنتی بیوتیکی است و باعث کاهش توسعه رگ های خونی ریزی می شود که رشد آندومتر را تغذیه می کنند و التهاب بیشتری ایجادمی کنند.

اسطوخودوس

اسطوخودوس گیاهی رایج و خوشبو است که بسیاری از افراد برای افزایش آرامش و خواب از آن استفاده می کنند. از این گیاه به وفور در آرموتراپی یا همان رایحه درمانی استفاده می شود.تحقیقاتی در سال 2015 نشان می دهد که روغن اسانس اسطوخودوس می تواند به کاهش درد در دوران قاعدگی کمک کند.

در این آزمایش مقدار مناسبی از اسانس اسطوخودوس رقیق شده روی ناحیه درد و رحم افراد شرکت کننده ماساژ داده شد. برای اینکه نتیجه این تحقیق بهتر مشخص شود برای یک گروه نیز فقط ماساژ بدون اسانس اسطوخودوس انجام شد و نتایج نشان داد که این گیاه کاهش قابل توجهی در میزان درد داشته است.

کورکومین

کورکومین ، که یکی از مشتقات زردچوبه است ، می تواند به تنظیم هورمون های زنانه شما مانند استروژن کمک کند. در نتیجه باعث می شود رشد و چسبندگی بافت های آندومتر کاهش پیدا کند.

رزوراترول

Resveratrol یک ماده مغذی گیاهی است که به طور عمده در انگور ، بادام زمینی و توت یافت می شود. این گیاه با مهار آروماتاز (مربوط به فعالیت استروژن) و آنزیم های COX-2 (که باعث ایجاد درد می شوند)، آندومتریوز را درمان می کند.

درمان خانگی آندومتریوز

• دوش آب گرم و پدهای گرماده، عضلات لگن را آرام و شل می کند و از گرفتگی و درد می کاهد.
• استفاده داروهای غیراستروئیدی غیرالتهاب مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می تواند از گرفتگی ها و دردهای قاعدگی بکاهد ،
• به طور مرتب ورزش کنید .