ضخیم شدن پوشش داخلی رحم چیست و چه مشکلاتی را برای زنان ایجاد می کند

ضخیم شدن پوشش داخلی رحم یا هیپرپلازی آندومتر یک بیماری شایع در میان زنان است که باید به موقع توسط پزشک زنان تشخیص و درمان شود. از مهمترین علائم ضخیم شدن پوشش داخلی رحم می توان به خونریزی شدید اشاره کرد. تانما در این مطلب شما را با علل ضخیم شدن پوشش داخلی رحم و کنترل هیپرپلازی آندومتر آشنا می کند؛

هیپرپلازی آندومتر چیست ؟

منظور از هیپرپلازی آندومتر ضخیم شدن دیواره رحم است. آندومتر به پوشش داخلی رحم گفته می شود. این پوشش داخلی در بانوانی که به سن یائسگی نرسیده اند، هر ماه در دوران قاعدگی از رحم جدا می شود و به این ترتیب خونریزی ماهانه رخ می دهد. هیپرپلازی به معنای رشد بیش از اندازه است. سلول های تشکیل دهنده ی آندومتر در هیپرپلازی آندومتر بیش از حد تکثیر می شوند، و آندومتر در نتیجه ی این تکثیر ضخیم تر می شود.

هیپرپلازی آندومتر و بارداری

بین ضخیم شدن پوشش داخلی رحم و نازایی ارتباط قوی وجود ندارد و فقط در زنانی که مبتلا به هیپرپلازی آندومتر می شوند، چون سطح هورمون استروژن بالا و سطح هورمون پروژسترون پایین است، بارداری معمولاً اندکی بیشتر طول می کشد.

شیوع هیپرپلازی آندومتر

هیپرپلازی آندومتر اغلب بعد از یائسگی که تخمک گذاری رخ نمی دهد، اتفاق می افتد.همچنین این بیماری در دوران حوالی یائسگی و بعد از یائسگی که چرخه های تخمک گذاری مختل می شوند شایع است. از طرفی هیپرپلازی آندومتر در افراد زیر شایع است:

• افرادی که از داروهای مشابه استروژن استفاده می کنند( نظیر گیاهان دارویی)
• افرادی که از استروژن با دوز بالا در دوران یائسگی به طور طولانی مدت استفاده می کنند.
• افرادی که قاعدگی نامنظم دارند خصوصا در کسانی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک می باشند.
• افراد چاق

انواع هیپرپلازی آندومتر

هیپرپلازی بدون آتیپی

پوشش داخلی رحم در این نوع هیپرپلازی، در اثر افزایش تولید سلول ها ضخیم تر می شود. البته این سلول ها همگی نرمال هستند و بعید است که به سلول های سرطانی تبدیل شوند. رشد بی رویه ی این سلول ها گاهی به مرور زمان و خود به خود متوقف می شود و گاهی لازم است که درمان برای توقف رشد سلولی انجام شود.

هیپرپلازی آتیپیکال

سلول ها در این نوع هیپرپلازی نرمال نیست و اصطلاحاً آتیپیکال است. چنانچه هیپرپلازی آتیپیکال درمان نشود، احتمال این که به مرور زمان به سرطان تبدیل شود، بیشتر است.

منشاء هیپرپلازی آندومتر

ضخیم شدن دیواره رحم به دلیل وجود استروژن به مقدار زیاد اتفاق می افتد این در حالی است که پروژسترون به آن مقدار موجود نیست. اگر تخمک گذاری اتفاق نیفتد، پروژسترون تولید نمی شود بنابراین پوشش فرو نمی ریزد. دیواره رحم برای پاسخ به استروژن به رشد خود ادامه می دهد. سلول های دیواره رحم در هم گره خورده و شکلی غیرطبیعی ایجاد می کنند. به این حالت ضخیم شدن دیواره رحم می گویند که می تواند منجر به سرطان شود.

عوامل خطرزا

• زنانی که اضافه وزن دارند.
• زنانی که سن آنها بالای 35 سال است.
• زنانی که پوست سفیدی دارند.
• زنانی که اضافه وزن دارند.
• زنانی که بیماری هایی مثل دیابت را داشته اند.
• زنانی که در سن بالا یائسگی را تجربه می کنند.
• زنانی که در سن کم قاعدگی را تجربه می کنند.
• زنانی که سیگار می کشند.
• زنانی که سابقه خانوادگی در سرطان تخمدان، روده بزرگ یا رحم را دارند.

علائم بالینی هیپرپلازی آندومتر

• خونریزی با فاصله زمانی کوتاه و کمتر از 21 روز یکبار
• خونریزی یا لکه بینی پس از قاعدگی
• خونریزی غیر طبیعی رحم (هم شامل حجم زیاد خونریزی در دروان قاعدگی و هم شامل مدت طولانی آن می شود)
• ترشحات زیاد مجرای تناسلی
• دل پیچه در قسمت پایین شکم

عوارض ضخیم شدن پوشش داخلی رحم

• انتقال فرم نادر به سرطان آندومتر
• عود بیماری (شایعترین عارضه)
• ناباروری در سن باروری
• کم خونی مزمن

تشخیص هیپرپلازی آندومتر

سونوگرافی

سونوگرافی معمولاً برای تشخیص هیپرپلازی آندومتر انجام می شود. در این روش وجود علل دیگر خونریزی غیرعادی، مانند توده (پولیپ) در رحم یا کیست تخمدان بررسی می شود. همچنین ضخامت آندومتر رحم نیز در سونوگرافی اندازه گیری می شود. سونوگرافی یک روش تشخیصی مفید، به ویژه برای زنان یائسه است.

پوشش داخلی رحم بعد از یائسگی به طور طبیعی بسیار نازک (کمتر از ۴ ـ ۳ میلیمتر) می شود. اگر ضخامت آندومتر رحم کمتر از سه میلیمتر باشد، احتمال ابتلا به هیپرپلازی آندومتر پایین خواهد بود.

چنانچه بیمار هنوز یائسه نشده باشد، تشخیص نرمال بودن ضخامت آندومتر دشوارتر می شود، چون ضخامت در طول چرخه ی قاعدگی تغییر می کند.

در هر حال اگر ضخامت آندومتر کمتر از ۷ میلیمتر باشد، بعید است مشکل هیپرپلازی آندومتر پیش بیاید. در هر حال سونوگرافی برای اطمینان یافتن از وجود نداشتن مشکلات یا ناهنجاری های دیگر در این گروه سنی سودمند است.

نمونه برداری از آندومتر

بیوپسی به عملی گفته می شود که در آن مقداری از بافت بیمار برای بررسی زیر میکروسکوپ برداشته می شود. نمونه برداری از آندومتر معمولاً به صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی انجام می شود. متخصص لوله کوچکی را از راه واژن وارد رحم می کند، نمونه را بیرون می کشد و برای آنالیز به آزمایشگاه می فرستد. عمل نمونه برداری قدری ناراحت کننده است و بیماران تا چند روز بعد از عمل با خونریزی جزئی و ناراحتی مختصری مواجه می شوند.

هیستروسکوپی

هیستروسکوپی به منظور مشاهده ی داخل رحم انجام می شود. هیستروسکوپی با استفاده از وسیله ی لوله مانند باریکی به نام هیستروسکوپ انجام می شود. متخصص هیستروسکوپ را با دقت از واژن و دهانه رحم (سرویکس) عبور می دهد و وارد رحم می کند.

هیستروسکوپ مجهز به دوربینی است که تصاویری را از داخل رحم روی صفحه ی نمایشگر رایانه نشان می دهد. به این ترتیب پزشک می تواند داخل رحم را ببیند و نمونه ها را از بخش های ضخیم شده ی آندومتر بردارد. هیستروسکوپی را می توان در مطب به صورت سرپایی و با بی حسی موضعی یا در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام داد.

پیشگیری از هیپرپلازی آندومتر

• اگر پس از یائسگی استروژن مصرف می کنید، باید پروژسترون نیز مصرف کنید.
• اگر قاعدگی شما نامنظم است، قرص های کنترل بارداری توصیه می شود. این قرص ها حاوی استروژن و پروژسترون هستند. فرم های دیگری از پروژسترون نیز ممکن است تجویز شود.
• اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن به شما کمک می کند. احتمال ابتلا به سرطان دیواره رحم در اثر چاقی زیاد افزایش می یابد.

درمان هیپرپلازی آندومتر

درمان هیپرپلازی آندومتر بدون آتیپی

دستگاه داخل رحمی

بهترین درمان برای هیپرپلازی آندومتر بدون آتیپی جایگذاری دستگاه داخل رحمی (IUS) است که عموم مردم آن را با نام دستگاه جلوگیری از بارداری (نوعی مارپیچ) می شناسند. این دستگاه هورمون پروژسترون را آزاد می کند که پوشش داخلی رحم را نازک می کند. IUS حداقل ۶ ماه تا حداکثر ۵ سال در رحم باقی می ماند. نرخ موفقیت دستگاه داخل رحمی برای درمان هیپرپلازی آندومتر بالا است.

قرص پروژسترون

روش دیگر درمان هیپرپلازی آندومتر این است که قرص پروژسترون هر روز به مدت ۶ ماه مصرف شود. البته قرص پروژسترون به اندازه دستگاه IUS موثر نیست و عوارض جانبی بیشتری نیز دارد.

برداشتن رحم

گاهی اوقات لازم است که عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) انجام شود. البته درمان هیپرپلازی آندومتر معمولاً نیازی به جراحی رحم ندارد. بااین حال عمل هیسترکتومی در شرایط زیر توصیه می شود:

• اگر هورمون درمانی بعد از ۱۲ ـ ۶ ماه نتیجه نداده باشد.
• عارضه بعد از درمان عود کرده باشد.
• هیپرپلازی بدون آتیپی به هیپرپلازی آتیپیکال تبدیل شده باشد.
• بیمار ترجیح دهد که به جای مصرف منظم دارو یا استفاده از IUS، عمل انجام دهد. البته چون هیسترکتومی عمل مهم و بزرگی است که دوران بهبود آن طولانی است، بهتر است قبل از تصمیم گیری درباره مزایا و معایب آن با متخصص مشورت کنید.

درمان هیپرپلازی آندومتر آتیپیکال

چنانچه بیمار به هیپرپلازی آندومتر آتیپیکال مبتلا باشد، متخصص احتمالاً عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) را برای پیشگیری از تبدیل شدن هیپرپلازی به سرطان آندومتر رحم توصیه می کند. چنانچه بیمار یائسگی را پشت سر گذاشته باشد، توصیه می شود که عمل هیسترکتومی و سالپینگو ـ اوفورکتومی انجام شود، یعنی تخمدان ها و لوله های فالوپ نیز برداشته شود.

چنانچه بیمار قصد باردار شدن داشته باشد و نخواهد که عمل هیسترکتومی را انجام دهد، دیگر روش های درمان بررسی می شود. در این حالت می توان هورمون درمانی را به مدت شش ماه انجام داد و اگر بیوپسی مجدد تاثیرگذاری درمان و برطرف شدن عارضه را تایید کند، عمل هیسترکتومی به زمانی موکول می شود که بیمار دیگر نخواهد باردار شود.

در هر حال توصیه می شود که جراحی برداشتن رحم حتماً انجام شود، چون احتمال عود هیپرپلازی بالا است و این خطر وجود دارد که سلول های آتیپیکال به سلول های سرطانی تبدیل شود. بیماران برای مشاوره و بررسی های بیشتر به متخصص باروری ارجاع داده می شوند.

درمان خانگی ضخیم شدن پوشش داخلی رحم

• سعی كنید استرس روحی را كم كنید. استرس روحی می تواند بیماری شما را عارضه دار كند و بهبود را به تأخیر اندازد. اگر نمی توانید بر استرس فائق آیید، از خانواده ، دوستان ، یا مشاوران خبره كمك بخواهید.
• برای تخفیف درد از گرما استفاده كنید. یك صفحه گرم كننده یا شیشه آب داغ را روی شكم یا كمر قرار دهید.

• مرتباً حمام آب داغ بگیرید تا عضلات شل شوند و ناراحتی تخفیف یابد. برای این كار به مدت 15-10 دقیقه در وان آب داغ بنشینید.
• غذای خاصی برای بیماران مبتلا به هیپرپلازی آندومتر مضر نیست، فقط باید از مصرف چربی ها پرهیز کنید، چون چربی منبع استروژن اضافی تخمدان است.
• در ضمن کاهش وزن نیز می تواند در درمان این بیماری و عدم عود این بیماری بسیار کمک کننده باشد.

درمان ضخیم شدن پوشش داخلی رحم در طب سنتی

از نظر طب ایرانی هیپرپلازی اندومتر علل مختلفی دارد که یکی از این علل سوء مزاج های مختلف رحم است. در صورتی که با توجه به شرایط بیمار اجازه درمان دارویی و تأخیر در جراحی داده شود، پزشک متخصص طب ایرانی ابتدا اقدام به اصلاح سبک زندگی می کند. اصلاح سبک زندگی از نظر طب ایرانی شامل موارد زیر است:

• اصلاح الگوی ورزش و فعالیت بدنی
• اصلاح الگوی غذا خوردن و نوع غذا
• اصلاح زمان و مدت خوابیدن
• اصلاح الگوی دفع مواد زاید از بدن توسط ادرار و مدفوع و عرق
• کنترل حالات روحی

گام بعدی درمان دارویی است که از نظر طب رایج درمان هورمونی توصیه می شود و طب ایرانی هم داروهای متعددی برای درمان هیپرپلازی اندومتر دارد که پزشک متخصص طب ایرانی با توجه به منابع متعدد مکتب طب ایرانی و مطالعات بالینی داروی مناسب برای فرد را انتخاب می کند. از جمله درمان های ضخیم شدن پوشش داخلی رحم با طب سنتی می توان به درمان های زیر اشاره کرد:

• روغن سیاهدانه خوردنی چهار واحد با عسل مرغوب دو واحد با سرکه انگور خانگی یک واحد مخلوط کرده و هر ۸ ساعت یک قاشق غذاخوری میل شود .
• عرق رازیانه ( غیر پریود) روزی یک استکان تا یک لیوان
• آبزن دمنوش گیاه بومادران برای نشستن لگن روزی یکباربه مدت بیست دقیقه. (غیر پریودی)
• پرهیز از مصرف میوه جات خیلی سرد مثل هندوانه و خیار ممنوع و سیب درختی
• بادام زمینی روزی ۱۴ عدد
• عرق یونجه روزی یک استکان
• عرق برگ کتان روزی یک استکان
• عسل با نصف لیموترش یا آب لیمو روزی یک لیوان تا چهل روز
• سرکه شیره انگور خانگی ( چهار پنجم آب و یک پنجم سرکه ) .
• ضماد روغن سیاهدانه اصل روی رحم و موضع درد یعنی زیر ناف .
• مصرف هفتگی دوبار خورشت فسنجان
• تغییر رژبم تغذیه به محتوای مزاج گرم
• سویا و بادام زمینی و یونجه و بذر یونجه مصرف شود.

بیمار در مدت درمان غیر جراحی باید به طور منظم تحت پیگیری قرار گیرد تا در صورت عدم بهبودی، اقدامات تشخیصی بیشتر و درمان مناسب انجام شود. بنابراین هشدار ما به زنان مبتلا به هیپرپلازی اندومتر پرهیز از اقدامات خودسرانه و پرهیز از به کارگیری توصیه های غیرعلمی و غیر مسئولانه برخی افراد با نقاب طب سنتی ایرانی است.

این نکته حائز اهمیت است که به کارگیری توصیه های غیرعلمی علاوه بر عدم بهبودی، موجب عوارض متعدد و حتی به دلیل تأخیر در روند تشخیص و درمان موجب پیشرفت بیماری به سرطان اندومتر و متاستازهای متعدد می شود. پس فرد مبتلا به هیپرپلازی اندومتر باید تحت نظر پزشک متخصص باشد.