نکات مهم غربالگری نوزادان و واکسن های ضروری بدو تولد !

واکسن های نوزاد از بدو تولد تا یک سالگی باید به طور مرتب در مراکز بهداشتی و درمانی تزریق شود چراکه امروزه ثابت شده واکسن ها در پیشگیری از بسیاری بیماری ها مؤثرند. تانما در این مطلب ضمن بیان ضرورت، دلیل و انواع انجام آزمایش های غربالگری نوزاد، واکسن های نوزاد از بدو تا یکسالگی را نیز معرفی می کند؛

آزمایش غربالگری نوزاد

به طور کلی غربالگری به روش هایی اطلاق می شود که با آن ها می توان افراد به ظاهر سالمی را که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به یک بیماری خاص هستند، از افراد سالم شناسایی کرد.

باید توجه داشت در مورد افرادی که پُرخطر محسوب می شوند، برای تشخیص قطعی باید آزمایش های تکمیلی انجام شود، مثلا اگر بیماری خاصی در خانواده نوزاد شایع می باشد، بررسی های لازم در خصوص امکان ابتلای نوزاد به این بیماری باید به طور دقیق بررسی شود. در ضمن آزمایش های غربالگری نوزاد، باید پیش از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان و یا طی پنج روز اول پس از تولد انجام شوند.

دلیل انجام آزمایش غربالگری نوزاد

بسیاری از اختلالاتی که در کودک شما مورد بررسی قرار می گیرد، در زمان تولد نشانۀ قابل مشاهده ای ندارد و پی بردن زودهنگام به این اختلالات توسط پزشک، این فرصت را می دهد که پیش از اینکه چنین بیماری هایی نوزاد را دچار آسیب جدی و درازمدت کند، تحت مداوا قرار بگیرد. آزمایش های غربالگری تنها اطلاعات اولیه ای را فراهم می کند تا پزشکان بتوانند برای پی بردن به وجود یک مشکل جدی، آزمایش های تشخیصی دقیق تری را درخواست بدهند.

واکسن های ضروری از بدو تولد نوزادان

• بدو تولد: ب. ث. ژ، قطره فلج اطفال، هپاتیت ب.
• دو ماهگی: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتیت ب.
• چهار ماهگی: ثلاث، قطره فلج اطفال
• شش ماهگی: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتیت ب.
• یک سالگی: ام ام آر (ویروس ضعیف شده سرخک، اوریون و سرخجه)

انواع آزمایش های غربالگری نوزادان

پس از تولد نوزاد، یک غربالگری برای سنجش میزان شنوایی نوزاد و یک غربالگری برای بررسی وجود سه بیماری به نام های کم کاری مادرزادی تیروئید ، فنیل کتنوری و نقص آنزیم G۶PD یا فاویسم توسط آزمایشات غربالگری نوزادان بررسی می شود. غربالگری شنوایی لازم است قبل از ترخیص نوزاد از بیمارستان انجام شود و آزمایشات غربالگری دیگر بین روز سوم تا پنجم بعد از تولد انجام خواهد شد. توضیحات بیشتر دربارۀ این آزمایش ها شامل موارد زیر است:

1-غربالگری شنوایی نوزاد

اختلال شنوایی یک مشکل پنهان است که از طریق ظاهر نوزاد قابل شناسایی نیست، بنابراین تشخیص آن در ابتدای تولد بدون انجام تست غربالگری شنوایی ممکن نیست. کم شنوایی اگر به موقع درمان نشود، توانایی یادگیری زبان و گفتار و مهارت های درکی به خوبی صورت نمی گیرد.

غربالگری شنوایی نوزاد آزمونی سریع و آسان برای تشخیص میزان شنوایی نوزادان است که باید قبل از مرخص شدن مادر و نوزاد از بیمارستان انجام شود. اگر نتیجهٔ آزمایش، سلامت شنوایی را نشان دهد، نوزاد از نظر شنوایی مشکلی ندارد.

اما اگر آزمون طبیعی نبود، غربالگری مرحلهٔ دوم یک هفته بعد انجام خواهد شد و در صورت غیرطبیعی بودن آزمون دوم، باید نوزاد قبل از سه ماهگی برای تشخیص و تا قبل از شش ماهگی برای درمان به یک پزشک متخصص اطفال مراجعه کند. در هر صورت انجام نشدن این تست در بیمارستان، لازم است والدین برای انجام این آزمایش در اولین فرصت ممکن و حتماً تا قبل از یک ماهگی نوزاد به پزشک کودکشان مراجعه کنند.

2-کم کاری مادرزادی غدۀ تیروئید

عوارض بیماری کم کاری مادرزادی تیروئید یكی از موارد مهم قابل پیشگیری در نوزادان است که در صورت درمان نشدن منجر به بروز اختلالاتی در سیستم عصبی مرکزی و اسكلتی می شود که مهم ترین آن کم توانی های ذهنی است. تشخیص این بیماری به دلیل کم و نامشخص بودن علائم آن معمولاً در روز اول زندگی نوزاد انجام نمی شود. برای انجام غربالگری کم کاری مادرزادی تیروئید، بین روز سوم تا پنجم پس از تولد نوزاد، یک نمونه خون از پاشنۀ پای نوزاد گرفته می شود و در صورت تشخیص بیماری ، درمان بلافاصله شروع می شود.

3-فنیل کتنوری

بیماری فنیل کتنوری به علت تجمع اسید آمینۀ فنیل آلانین در بدن ایجاد می شود. فنیل آلانین یک اسید آمینۀ ضروری است که برای ساخت پروتئین در بدن استفاده می شود. این اسید آمینه توسط آنزیم فنیل آلانین هیدروکسیلاز تجزیه می شود. اگر مقدار این آنزیم در بدن کم باشد، باعث تجمع فنیل آلانین در مایعات بدن و تجزیۀ آن به موادی مثل فنیل پیرویک اسید و فنیل اتیلین آمین می شود.

فنیل آلانین اضافی به همراه این مواد در بدن، متابولیزم و سوخت وساز طبیعی را مختل می کند و باعث صدمات مغزی می شود. کودک مبتلا در ابتدای تولد طبیعی است و کم توانی های ذهنی به تدریج پیشرفت می کند و طی چند ماه آشكار می شود. فعالیت زیاد همراه با حرکات بی هدف و تشنج از دیگر علائم این بیماری است. در صورت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می توان از عوارض این بیماری جلوگیری کرد.

4-نقص آنزیم G۶PD یا فاویسم

فاویسم یک بیماری ارثی است که در ایران شایع است. آنزیم G۶PD آنزیمی است که باعث ایمن بودن گلبول قرمز در مقابل مواد اکسیدان می شود. کمبود این آنزیم باعث می شود گلبول های قرمز هنگام مواجهه با مواد اکسیدان مثل بعضی از داروها و برخی مواد خوراکی نظیر باقلا تخریب شود. این امر باعث بروز زردی یا یرقان، مشاهدۀ خون در ادرار و در موارد شدید مرگ می شود.

نوزادان مبتلا به این بیماری از نظر ظاهری علامت خاصی ندارند و به درمان خاصی نیز نیاز نخواهند داشت، فقط رژیم غذایی و داروهایی که مصرف می کنند باید تحت کنترل باشد و از مصرف مواد اکسیدان پرهیز کنند. انجام آزمایش غربالگری برای شناسایی این نوزادان و اطلاع خانوادۀ آنها از بیماری کودکشان برای رعایت رژیم غذایی و پرهیز دارویی مادر و نوزاد است.