مراقبت از دندان مصنوعی | 20 نکته طلایی برای حفاظت از پروتز دندان

دندان مصنوعی گاهی می تواند افراد را از بی دندانی و در واقع مشکلات نبود دندان نجات دهد اما نباید فراموش کرد که دندان مصنوعی یا همان" دست دندان " هم نیاز به مراقبت های لازم مانند دندان های طبیعی دارد. تانما در این مطلب شما را با روش های تمیز کردن دندان مصنوعی و نکات مراقبتی لازم آن ها آشنا می کند؛

دندان مصنوعی چیست؟

دندان مصنوعی یا پروتز دندان جایگزین متحرکی برای دندان های از دست رفته محسوب می شود که از پلاستیک یا فلز و به صورت سفارشی تهیه می شود تا به خوبی روی لثه ها قرار بگیرد. از دندان مصنوعی کامل در صورت از دست دادن تمام دندان ها و از دندان مصنوعی تکه ای در صورت باقی بودن چند دندان استفاده می شود.

انواع دندان مصنوعی

دندان مصنوعی کامل(پروتز کامل)

دندان مصنوعی معمولی

این نوع دندان مصنوعی شامل تمام دندانهای یک فک است. در این حالت حداقل هشت هفته پیش از شروع فرایند ساخت پروتز، تمام دندانهای فک مورد نظر کشیده شده اند. انتظار هشت هفته ای امکان التیام بافتها پس از کشیده شدن دندان را فراهم می آورد. بنابراین دندان مصنوعی تطابق بهتری با بافتهای زیرین داشته و دیگر بافتها در اثر التیام تغییر شکل پیدا نمیکنند. ساخت دندان مصنوعی کامل به این صورت بسیار دقیق است اما اگر بیمار پیش از این دندان مصنوعی نداشته است در این مدت بدون دندان می ماند. بسیاری از بیماران این وضعیت را درک کرده و در این زمان غذاهایی مصرف میکنند که خوردن آنها نیازی به دندان نداشته باشد اما برخی افراد که نمیتوانند بدون دندان بمانند میتوانند از دندان مصنوعی فوری استفاده کنند.

دندان مصنوعی فوری

این نوع دندان مصنوعی شامل دندانهایی میشود که پشت دندان نیش قرار دارند. در ابتدا دندانهای جلویی کشیده نمیشوند بنابراین در پروتز نیز تعبیه نمیشوند. هشت هفته به لثه پیرامون دندانهای کشیده شده فرصت التیام داده میشود، اما بیمار دندانهای جلویی خود را هنوز دارد و در این مدت میتواند از آنها استفاده کند. پس از این که دندان مصنوعی ساخته شد دندانپزشک سایر دندانهای باقی مانده بیمار را میکشد و دندان مصنوعی در همان روز در دهان او قرار میگیرد، بنابراین لازم نیست بیمار مدتی را با جای خالی دندانهای جلویی سر کند. قاعده دندان مصنوعی فوری معمولا ظرف سه تا شش ماه باید تعویض شود چون بافتهای مربوط به دندانهایی که در روز گذاشتن دندان مصنوعی کشیده شده اند به مرور التیام یافته و تغییر شکل پیدا میکنند.

اوردنچر یا دندان مصنوعی با پایه ایمپلنت

در اوردنچر دندان مصنوعی روی ایمپلنت دندان سوار میشود و استفاده از ایمپلنت دندان باعث ثبات آن میگردد .

دندان مصنوعی تکه ای ( پروتز پارسیل)

دندان مصنوعی متحرک پارسیل معمولاً از دندان مصنوعی متصل به پایه پلاستیکی صورتی یا همرنگ لثه تشکیل می شود که به بدنه فلزی متصل می شود. این بدنه فلزی دندان مصنوعی را در جای خود نگه می دارد. دندان مصنوعی تکه ای در صورتی کاربرد دارد که یک یا چند دندان طبیعی در فک بالا یا پایین وجود داشته باشد. دندان مصنوعی پارسیل، ظریف و متحرک است، ظاهری طبیعی دارد و در عوض قلاب با اتصال های داخلی به روکش های کناری متصل می شود.

بریج حالتی ثابت از پروتزهای پارسیل است که به صورت دایمی جایگزین دندانهای از دست رفته می شود، دندان های دو طرف فضای خالی روکش می شود و دندان های مصنوعی به آنها متصل می شود. سپس پل (بریج) با سیمان در جای خود چسبانده می شود. بریج علاوه بر پر کردن فضای خالی از حرکت کردن دندان های مجاور نیز جلوگیری می کند.

مزایای دندان مصنوعی

مزایای دندان های مصنوعی شامل افزایش عملکرد ساختار دهانی و بهبود ظاهر دندان ها در دهان است. علاوه بر این، به خاطر اینکه دندان های مصنوعی متحرک هستند، بسیاری از بیماران به سادگی می توانند این دندان ها را در مقایسه با دندان های طبیعی و سایر ابزارهای مصنوعی دندان تمیز کنند.

مزایای زیبایی

مزایای زیبایی دندان های مصنوعی آشکار و واضح است. این دندان ها می توانند فضای خالی به جا مانده از دندان های طبیعی را پر کنند و به این ترتیب بیماران اعتماد به نفس بیشتری درباره ظاهر خود خواهند داشت. دندان های مصنوعی می توانند جایگزین دندان های از بین رفته یا دندان هایی شوند که در وضعیت نامناسب و ضعیف قرار دارند.

به این ترتیب این دندان ها می توانند از جابجایی بعدی دندان های باقیمانده جلوگیری کنند و از ساختار صورت و تمامیت آن پشتیبانی نمایند. در نتیجه با استفاده از این دندان ها اعتماد به نفس فرد افزایش پیدا می کند.

مزایای عملکردی

دندان های مصنوعی می توانند یک حوزه از مزایای عملکردی را برای بیماران به همراه داشته باشند. این دندان ها امکان خوردن غذاهای دلخواه و بهبود وضعیت صحبت کردن (پس از عادت کردن بیمار به استفاده از دندان های مصنوعی) را برای بیمار فراهم می کنند و دارای دوام و ماندگاری بین 5 تا 10 سال هستند (در صورت مراقبت صحیح.)

مشکلات رایج استفاده از دندان مصنوعی

فشار بر لثه

در بیشتر موارد، دندان مصنوعی در روزهای اول به لثه فشار می آورد. حتی کسانی که سال ها از یک دندان مصنوعی استفاده کرده بوده اند، بعد از استفاده از دندان مصنوعی جدید دچار مشکل می شوند. حتی ممکن است زخم هایی روی لثه ایجاد شود که طبیعی است و شستشوی با آب نمک ولرم می تواند کمی آرام بخش باشد. معمولا بعد از چند روز لازم است دوباره به دندان پزشک مراجعه کنید تا دندان مصنوعی را بررسی کند و اگر لازم باشد، تنظیم های لازم را روی آن انجام دهد.

افزایش بزاق دهان

کسانی که برای اولین بار از دندان مصنوعی استفاده می کنند، عادت ندارند تمام مدت این دندان ها در دهانشان باشد به همین دلیل مغز تصور می کند این عامل غذاست درنتیجه به غدد بزاقی پیغام ترشح بزاق می دهد.

این اتفاق به خصوص در روزهای اول رخ می دهد و زیادشدن آب دهان (بزاق) محسوس است. نوشیدن آب به مقدار فراوان، استفاده از قرص های مکیدنی نعناع و قورت دادن مداوم آب دهان می تواند تا حدی موثر باشد.

عق زدن

مشکل دیگر، «عق زدن» است. بعضی افراد تحمل وجود دندان مصنوعی در دهان را ندارند. این مشکل گاه به دلیل لق بودن دندان و گاه به علت ضخیم یا بزرگ بودن آن است. بزرگ بودن دندان مصنوعی فک بالا باعث می شود به قسمت کام نرم (در انتهای سقف دهان) فشار بیاید و احساس عق زدن به فرد دست دهد. در این صورت باید با مراجعه به دندان پزشک مشکل را حل کرد.

کاهش حس چشایی

مشکل دیگر افرادی که از دست دندان مصنوعی استفاده می کنند، کم شدن حس چشایی است. بیشتر کسانی که برای بار اول از دندان مصنوعی استفاده می کنند، از این مشکل شکایت دارند به خصوص کسانی که دندان مصنوعی فک بالا را دارند. اما این مشکل به مرور رفع می شود.

جویده شدن زبان لب و گونه

جویده شدن مداوم زبان، لب و گونه هم در روزهای اول شایع است اما به تدریج که فرد به بودن دندان در دهانش عادت کند این مشکل حل خواهد شد.

سختی در صحبت کردن

صحبت کردن با دندان مصنوعی ابتدا دشوار است. به خصوص ادای کلماتی که حرف «س» دارند این طبیعی است و چند هفته زمان می برد تا به صحبت کردن با دندان مصنوعی عادت کنید. کتاب خواندن با صدای بلند و روبروی آینه و شمردن اعداد با صدای بلند تا حدی می تواند مشکل را سریع تر رفع کند. حتی می توانید صدای خود را ضبط کنید و به آن گوش دهید تا متوجه شوید در ادای چه کلمه هایی مشکل دارید و آنها را تمرین کنید.

مشکلات غذاخوردن

قراردادن دندان مصنوعی برای اولین بار در دهان سخت است. فرد احساس می کند دهانش خیلی پر شده است. غذاخوردن با این دندان های جدید ابتدا غیرممکن، سخت یا حداقل خسته کننده به نظر می رسد اما زمان مشکل گشاست.

سعی کنید ابتدا غذاهای نرم بخورید تا کم کم به غذاخوردن با دندان های جدید عادت کنید. غذا را به قطعات ریز تقسیم کنید و لقمه ها را کوچک بردارید و به مدت طولانی آن را بجوید. کلید اصلی موفقیت در این کار، آرام غذاخوردن است. به دهان خود فرصت بدهید تا به حضور دندان مصنوعی در دهان عادت کند.

برای جویدن غذا از هر دو طرف دهان کمک بگیرید تا نیروهای جویدن متعادل شوند و دندان ثبات داشته باشد. می توان به کمک چسب های مخصوص، دندان مصنوعی را بهتر در محل خود محکم کرد تا موقع غذاخوردن تکان نخورد. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

هرکس به طریقی با دندان مصنوعی کنار می آید. اگر دوستی به شما گفته از روز اول به راحتی همه چیز می خورده، به این معنی نیست که شما هم باید همینطور باشید. به تدریج یاد خواهید گرفت از دندان خود به خوبی استفاده کنید و از غذاخوردن لذت ببرید. بعد از مدتی که به آنها عادت کردید، اصلا یادتان می رود که دندان مصنوعی در دهان دارید.

نکات مهم مراقبت از دندان مصنوعی

بایدها در مراقبت از دندان مصنوعی

تمیز کردن دندان مصنوعی

اکثر موارد شکستگی دندان مصنوعی زمانی رخ می دهد که دندان هنگام شستن داخل روشویی می افتد. بنابراین ما همواره به بیماران توصیه می کنیم که روشویی را پیش از شستن دندان مصنوعی با مقداری آب به ارتفاع چند سانتی متر پر کنند تا اگر دندان مصنوعی از دستشان رها شد، داخل آب و نه روی سطح سرامیکی سخت بیفتد.

همچنین پیشنهاد می کنیم از پاک کننده های مخصوص دندان مصنوعی استفاده کنید، چون بعضی خمیردندان ها باعث ساییدگی دندان مصنوعی می شوند. پاک کننده ی مخصوص لایه باکتریایی پوشاننده سطح رویی دندان مصنوعی را پاک می کند. اگر لایه باکتری روی دندان باقی بماند، تبدیل به پلاک می شود. قرص های پاک کننده ای مخصوص تمیز کردن دندان مصنوعی وجود دارد که می توان در پایان روز از آنها برای زدودن لایه باکتری استفاده کرد تا دندان مصنوعی کهنه نشود و سال ها دوام داشته باشد.

از دیگر نکات مراقبت دندان مصنوعی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شب ها که دندان مصنوعی را از دهان خارج می کنید، حتما آن را در آب قرار دهید تا تغییر حجم ندهد. گاه از مایعات تمیزکننده هم می توان همراه آب استفاده کرد.
• دندان مصنوعی بعد از خارج شدن از دهان، باید داخل آبی حاوی قرص های تمیزکننده گذاشته شود. بهتر است آب ولرم باشد تا پاکیزگی کامل صورت بگیرد.
• دقت کنید دندان مصنوعی از دستتان نیفتد چون شکستنی است به خصوص هنگام تمیزکردن آن لازم است حوله یا کاسه ای آب زیر دستتان باشد.
• اگر دندان مصنوعی شکست یا لق شد، سعی نکنید آن را تعمیر کنید و حتما به دندان پزشک مراجعه کنید تا مشکل را حل کند.
• موقع خوردن و نوشیدن غذاهای داغ دقت کنید. شاید نتوانید درجه حرارت غذا را خوب حدس بزنید.
• جویدن با دندان های جلو باعث جداشدن دندان مصنوعی می شود. بهتر است از دندان های عقب کمک بگیرید.
• دندان های مصنوعی باید کاملا اندازه باشند تا از مشکلات دندانی، ناراحتی و نیاز به تعمیر جلوگیری شود.
• دندان مصنوعی باید حداقل یک بار در روز به طور کامل شسته و تمیز شود.
• اگر دندان مصنوعی روزانه برای مدتی از دهان خارج نشود، استخوان های دهان تحلیل می رود. بنابراین توصیه می شود که یک سوم از شبانه روز یعنی 8 ساعت، دندان ها از دهان خارج شود.
• پس از غذا خوردن، دندان مصنوعی را با آب ولرم و صابون تمیز کنید.
• با ماساژ دادن روزانه لثه، بیرون آوردن دندان مصنوعی و غرغره کردن آب نمک لثه هایتان را سالم نگه دارید.

نبایدها در مراقبت از دندان مصنوعی

• برای شستن دندان مصنوعی خود از مسواک هایی با الیاف سخت ، سفید کننده های قوی و خمیردندان های سفید کننده خودداری کنید ، زیرا این مواد خیلی ساینده هستند و می توانند به دندان مصنوعی شما آسیب برسانند.
• خمیر دندان هایی که به عنوان خمیرهای سفید کننده تبلیغ می شوند اغلب حاوی پراکسید هستند که تغییر چندانی در رنگ دندان های پروتز ایجاد نمی کند.
• از هیچ ماده سفید کننده ای استفاده نکنید زیرا این مواد باعث ضعیف شدن دندانهای مصنوعی و تغییر رنگ آنها می شود. پروتزهایی را که اجزای فلزی دارند را در محلولهایی که حاوی کلر هستند خیس نکنید زیرا باعث لکه دار شدن آن ها و خوردگی فلز می شود.
• ازشستن دندان مصنوعی با آب داغ یا جوشان که ممکن است دندان های مصنوعی شما را خراب کند اجتناب کنید.
• از خلال دندان برای پاک کردن دندان مصنوعی استفاده نکنید.
• استفاده از مسواک و خمیردندان ضد جرم برای دندان مصنوعی توصیه نمی شود.
• برای ضد عفونی کردن دندان مصنوعی از روش جوشاندن آن هرگز استفاده نکنید، زیرا ممکن است آسیب جدی ببیند.
• دندان های شما برای شکاندن غذاهای سخت ساخته نشده است.دندان مصنوعی شما قدرت و استحکام کافی برای این کار را ندارد و خوردن برخی آجیل ها و نیز مواردی نظیر تخمه آفتابگردان، ذرت بو داده و… می تواند موجب آسیب به دندان مصنوعی شما شود.
• از مصرف غذاهای چسبناک مانند آدامس و کره بادام زمینی اجتناب شود زیرا آنها تمایل دارند دندان مصنوعی را از جای خود بلند کنند و به این ترتیب مواد غذایی در زیر آنها قرار گرفته و باعث التهاب بافت دهان و نیز فساد غذایی شود.

روش استفاده از چسب دندان مصنوعی

• با استفاده از حداقل چسب بیشترین تاثیر را ایجاد کنید. کمترین مقداری را که فکر می کنید کافی است به کار ببرید و به تدریج چسب بیشتری بزنید تا کاملاً احساس راحتی کنید.
• چسب را به طور یکنواخت روی بافت تحمل کننده سطح دندان مصنوعی پخش کنید.
• چسب را فقط در صورت لزوم استفاده یا تجدید کنید.
• دندان مصنوعی را همواره پیش از زدن چسب کاملاً تمیز کنید.
• به خاطر داشته باشید که استفاده از چسب بهترین نتیجه را روی دندان مصنوعی با گیر اولیه خوب به دست می دهد.

موارد منع استفاده از چسب دندان مصنوعی

• اگر دندان مصنوعی لق است و اندازه دهان نیست، از چسب استفاده نکنید، چون باعث ایجاد ناراحتی یا زخم شدن لثه ها می شود. برای اصلاح دندان مصنوعی در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید.
• چنانچه از آخرین ارزیابی دندان مصنوعی توسط دندانپزشک مدت مدیدی گذشته باشد. دندان مصنوعی روی بافت لثه و استخوان فک قرار داده می شود و به مرور زمان لثه را منقبض می کند و استخوان را تحلیل می برد. بنابراین ممکن است بعد از مدتی لازم باشد تا دندان مصنوعی دستکاری شود یا دندان مصنوعی جدید ساخته شود.
• چنانچه بهداشت دهان و دندان به خوبی رعایت نشده باشد.
• چنانچه از چسب مدت طولانی استفاده شده باشد، به ویژه اگر به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه نشده باشد و مقدار و تعداد دفعات استفاده از چسب خودسرانه افزایش یافته باشد.
• اگر بیمار به مواد تشکیل دهنده چسب حساسیت داشته باشد.