منظور از نارسایی دهانه رحم و چه نشانه های دارد+ 2 روش درمان موثر

نارسایی دهانه رحم یا ضعف سرویکس مشکلی شایع بین زنان نیست اما برخی زنان به دلایل مختلف این مشکل را دارند و در صورت عدم درمان به موقع در دوران بارداری، امکان دارد با مشکلاتی چون زایمان زودرس و سقط مواجه شوند. تانما در این مطلب ضمن بیان نشانه و علل ضعف و کوتاهی سرویکس، روش های کنترل نارسایی دهانۀ رحم را نیز آورده است؛

نارسایی دهانه رحم چیست؟

در حالت عادی، دهانه رحم کمی باز است تا اسپرم بتواند وارد رحم شده یا خون ناشی از قاعدگی به بیرون از رحم سرازیر شود. با آغاز بارداری، ترشحاتی کانال را پُر کرده و سد حفاظتی به نام "مخاط موکوسی" ایجاد می کنند تا از ورود میكروب ها به رحم پیشگیری كرده و احتمال عفونت و زایمان زودرس را كاهش دهد.

طی 9 ماه بارداری دهانه رحم بسته باقی می ماند و تنها در اواخر بارداری است که به آرامی شروع به باز شدن می کند. در برخی خانم ها دهانه رحم توانایی لازم را ندارد و در طول بارداری بسته نمی ماند. همین امر می تواند باعث بروز مشكلات بسیاری در طول بارداری شود. به این ناراحتی اصطلاحاً نارسایی دهانه رحم یا ضعف سرویکس گفته می شود.

علل نارسایی رحم

• سابقه جراحی دهانه رحم
• آسیب دیدگی در زایمان قبلی
• شکل غیرطبیعی رحم یا دهانه رحم بدلیل نقص مادرزادی
• سابقه آسیب یا جراحت دهانه رحم مانند عمل کورتاژ (به دلیل سقط)
• استفاده از داروی دی اتیل استیل بسترول

نشانه های نارسایی دهانه رحم

• احساس فشار در لگن
• کمر درد
• انقباضات خفیف شکمی
• تغییرات در مقدار و نوع ترشحات واژن
• خونریزی خفیف از واژن یا لکه بینی

خطرات نارسایی دهانه رحم

• زایمان زودرس
• سقط

تشخیص نارسایی دهانۀ رحم

سرویکس نارسا را فقط در بارداری می توان تشخیص داد و حتی تشخیص در این دوره به ویژه در سه ماهه ی اول بارداری نیز بسیار مشکل است. در ابتدا پزشک شرح حال کاملی راجع به سابقه ی مشکلات در بارداری قبلی و یا جراحی های انجام شده می پرسد. با داشتن هر یک از موارد زیر احتمال سرویکس نارسا بیشتر مطرح می شود:

• سابقه ی بازشدن دهانه ی رحم بدون درد و در سه ماهه ی دوم بارداری
• سابقه ی زایمان سریع و یا زایمان زودرس در بارداری قبلی
• باز شدن و نرم شدن دهانه ی رحم قبل از هفته ی 24 بارداری بدون انقباضات دردناک، خونریزی واژینال، آبریزش از واژن (پارگی پرده ها) یا عفونت

روش های کمک کننده برای تشخیص نارسایی سرویکس در سه ماهه ی دوم بارداری شامل موارد زیر است:

سونوگرافی واژینال

اگر پرده های جنینی در کانال سرویکس یا واژن نباشند، برای ارزیابی طول سرویکس، مقدار باز شدن سرویکس و پرده های جنین از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده می شود. طول سرویکس کمتر از 25 میلی متر عامل خطر محسوب می شود. برای انجام این نوع سونوگرافی یک مبدل بلند و باریک درون واژن قرار می گیرد و امواج صوتی را فرستاده و جمع آوری می کند و تصاویر درون مانیتور نمایش داده می شوند.

معاینه ی لگنی

پزشک از طریق معاینه ی لگنی متوجه خروج پرده های جنین از دهانه ی رحم می شود که نشان دهنده ی نارسایی سرویکس است. با این معاینه می توان به مشکلات مادرزادی یا پارگی سرویکس پی برد و اگر لازم بود انقباضات رحمی کنترل می شوند.

آزمایش

اگر پرده های جنینی قابل مشاهده باشند و در سونوگرافی التهاب دیده شود اما علایمی از عفونت وجود نداشته باشد، نمونه ای از مایع دور جنین برای تشخیص عفونت برداشته می شود. هیچ نوع آزمایشی وجود ندارد که قبل از بارداری بتواند نارسایی سرویکس را تشخیص دهد. با این حال برخی تست های خاص به تشخیص ناهنجاری های رحم قبل از بارداری که ممکن است سبب نارسایی سرویکس شوند کمک می کنند. این تست با کمک سونوگرافی و MRI انجام شده و در برخی موارد با استفاده از هیستروسالپنگوگرافی و با کمک اشعه ی X، رحم و لوله های رحمی و اطراف آن ها را به دقت بررسی می کنند.

تانما در زیر به روش های کنترل نارسایی دهانۀ رحم یا ضعف سرویکس اشاره کرده است؛

روش های درمان نارسایی دهانه رحم

مکمل پروژسترون

اگر مادر سابقه ی زایمان زودرس داشته باشد، ممکن است در سه ماهه ی دوم بارداری پزشک هورمون پروژسترون به نام هیدروکسی پروژسترون کاپروات تجویز کند. با این حال تحقیقات بیشتری نیاز است تا تأثیر واقعی پروژسترون بر نارسایی سرویکس مشخص شود. اخیراً تحقیقات نشان داده اند به نظر نمی رسد تجویز پروژسترون در بارداری های دوقلویی یا چندقلویی سودمند باشد.

سونوگرافی سریالی

اگر مادر سابقه ی زایمان زودرس یا آسیب به سرویکس در بارداری قبلی یا طی جراحی داشته باشد، پزشک در چندین سونوگرافی پی درپی (هر دو هفته از هفته 15 تا 24 بارداری) طول دهانه ی رحم را بررسی می کند. اگر طی این مدت طول دهانه ی رحم کوتاه شود، پزشک سرویکس را سرکلاژ می کند.

سرکلاژ سرویکس (عمل سرکلاژ)

اگر سن بارداری کمتر از 24 هفته باشد یا مادر سابقه ی زایمان زودرس داشته باشد و سونوگرافی باز شدن دهانه ی رحم را تأیید کند، یک جراحی به نام سرکلاژ سرویکس ممکن است بتواند از زایمان زودرس جلوگیری کند. در این روش گردن رحم با نوعی نخ بخیه ی قوی دوخته می شود و در ماه آخر بارداری یا در حین شروع انقباضات زایمانی نخ بخیه برداشته می شود تا روند زایمان طبیعی به خوبی پیش رود.

اگر مادر سابقه زایمان زودرس به دلیل نارسایی سرویکس داشته باشد، ممکن است پزشک حتی قبل از علایم باز شدن دهانه ی رحم اقدام به سرکلاژ کند. این روش معمولاً قبل از هفته ی 14 بارداری انجام می شود. عمل سرکلاژ برای هر فردی که در خطر زایمان زودرس باشد انجام نمی شود، خصوصاً در بارداری های دوقلویی و یا چندقلویی باید پزشک نسبت فواید به مضرات سرکلاژ را بسنجد.

تعبیه پساری

ممکن است پزشک وسیله ای را داخل واژن قرار دهد که طوری طراحی شده که رحم را حمایت می کند و «پِسری» (pessary) نام دارد. از پِسری می توان برای کاهش فشار وارده بر سرویکس نیز استفاده کرد. اگر چه تحقیقات بیشتری نیاز است تا تأثیر استفاده از این وسیله در درمان نارسایی سرویکس مشخص شود.

استراحت مطلق

پزشکان استراحت مطلق را به جای سرکلاژ توصیه می کنند. در کنار استراحت مطلق می توان درمان های دیگری را نیز امتحان کرد. هرچند حتی در این حالت نیز شواهدی وجود ندارد که نشان دهد، استراحت مطلق از زایمان زودرس جلوگیری می کند. درهر حال فرض بر این است که استراحت مطلق فشار روی دهانه رحم را کاهش می دهد و به این ترتیب خطر زایمان زودرس از بین می رود.