چگونه می توان نارسایی های کلیه را در دوران بارداری کنترل کرد؟

نارسایی کلیه در بارداری می تواند برای خانم های باردار مشکل ساز شود اما بیماری های کلیوی در بارداری باید تحت نظر پزشک به موقع کنترل و درمان شوند. تانما در این مطلب علاوه بر اینکه برایتان می گوید نارسایی کلیه چیست ، منشأ نارسایی کلیه و پیشگیری از نارسایی کلیه در بارداری را نیز مطرح می کند.

نارسایی کلیه چیست؟

نارسایی کلیه به معنی کاهش شدید عملکرد کلیه است.کلیه نقش مهمی در دفع مواد زائد و تعادل آب و الکترولیت ها در بدن دارد.

علل نارسایی کلیه

• قرار گرفتن بیش از حد در معرض آلاینده های محیطی یا داروهای خاص
• برخی از بیماری های حاد و مزمن
• کم آبی شدید بدن
• ترومای کلیه
• وجود لخته خون درون یا اطراف کلیه ها
• عفونت
• اضافه بار سموم حاصل از فلزات سنگین
• مواد مخدر و الکل
• واسکولیت (التهاب عروق خونی)
• لوپوس، یک بیماری خودایمنی که می تواند موجب التهاب بسیاری از اعضای بدن شود
• گلومرولونفریت (التهاب عروق خونی کوچک کلیه ها)
• سندرم همولیتیک اورمیک ( تجزیه سلول های قرمز خون به دنبال عفونت باکتریایی)
• میلوم چندگانه (سرطان سلول های پلاسمای مغز استخوان)
• اسکلرودرمی (نوعی بیماری خودایمنی که روی پوست اثر می گذارد.)
• ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک پورپورا (اختلالی که موجب ایجاد لخته های خونی در رگ های کوچک می شود.)
• داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان و بیماری های خودایمنی استفاده می شوند
• رنگ های مورد استفاده در برخی از آزمایش های تصویربرداری
• برخی آنتی بیوتیک ها
• دیابت کنترل نشده

نشانه های نارسایی کلیه

• کاهش مقدار ادرار
• تورم پاها به خاطر احتباس مایعات
• تنگی نفس بدون علت مشخص
• خواب آلودگی یا خستگی بیش از حد
• تهوع مداوم
• گیجی
• درد یا فشار در سینه
• تشنج
• کما

تأثیر بارداری بر نارسایی کلیه

بیمارانی که یک کلیه دارند در صورتی که انسداد، عفونت ادراری ، سنگ کلیه و اختلال عملکرد کلیه نداشته باشند مشکلی برای باردار شدن آن ها وجود ندارد و باید در دوران حاملگی و پس از آن تحت نظر نفرولوژیست باشند ولی در صورتی که سنگ یا عفونت داشته باشند باید قبل از بارداری این مشکلات کاملا درمان و ریشه کن شوند و اگر بیمار اختلال عملکرد کلیه و کراتینین بالا داشته باشد باید از حاملگی جلوگیری کند و اگرباردار شود باید مکرر به نفرولوژیست و پزشک متخصص زنان جهت کنترل فشارخون و عملکرد کلیوی و وضعیت جنین مراجعه کند.

حاملگی تأثیر اندکی بر عملکرد کلیه در زنان با پیوند کلیه آلوگرفت دارد. زنان با ناتوانی خفیف کلیوی معمولاً بارداری های موفقی دارند و به نظر نمی رسد باعث بدتر شدن بیماری زمینه ای کلیوی شود. حدود نیمی از زنان باردار مبتلا به اختلال کلیوی خفیف تجربه بدتر شدن پروتینوری را دارند که می تواند به سمت طیف بیماری شدید همراه با ادم نفروتیک پیشرفت کند.

تأثیر نارسایی کلیه بر روند بارداری

بیماری مزمن کلیه در بارداری

بیماری مزمن کلیه یک عامل خطرناک برای حاملگی محسوب می شود.حاملگی در این زنان پرخطر، اغلب ناکام و با سقط جنین و گاهی مرگ مادر همراه است. ناباروری در این زنان شایع تر است، اما در صورت حاملگی، فرد با خطر ابتلا یا تشدید فشارخون بالا و مسمومیت حاملگی خواهد بود.

با توجه به خطر مرگ در این زنان، متخصصان توصیه می کنند پیشگیری از بارداری بخصوص در دوران دیالیز توسط این افراد و خانواده هایشان جدی تر گرفته شود. هر چند زنانی که پیوند کلیه در آنها موفقیت آمیز بوده است می توانند با آرامش خاطر تحت نظر متخصصان مربوط باردار شوند.

مسمومیت حاملگی

اما تمهیدات پزشکی حتما باید در زمان های قبل، حین و بعد حاملگی مورد توجه باشد. مسمومیت حاملگی (پره اکلامسی) بر اثر نارسایی حاد کلیه عامل تهدیدکننده دیگر در دوران حاملگی است. پره اکلامسی، سندرمی است که بر اثر نقص در جاگذاری تخمک درجداره رحم بروز می کند.

این مسأله باعث فشار به کلیه ها و در نتیجه موجب بالا رفتن فشار خون و دفع پروتئین از طریق ادرار می شود.وقتی پرفشاری خون و دفع پروتئین ازحد استاندار بالاتر برود، مادر باردار در خطر مرگ قرار می گیرد آنچنان که مسمومیت حاملگی سومین علت مرگ و میر زنان باردار در دنیا محسوب می شود.

عدم مراجعه بموقع، مخفی بودن نارسایی کلیه و تشخیص دیرهنگام بیماری یکی از دلایل مهم شایع بودن مسمومیت بارداری است.در کشورهای در حال توسعه که سیستم بررسی های قبل، حین و بعد از بارداری ضعیف است، کمرنگ بودن بررسی های منظم پزشکی موجب شده این مشکل شایع تر باشد.

ورم حاملگی در دست و صورت (ورم حاملگی بیشتر در پاها شایع است)، افزایش ناگهانی وزن، سردردهای شدید، درد در ناحیه بالا و جلوی شکم (که معمولا با معده اشتباه گرفته می شود)، تاری دید، درد قسمت بالا و سمت راست شکم روی کبد، فشارخون بالای14 روی 9 و ابتلا به فشار خون بالا از مهم ترین علائم و نشانه های ابتلای زن باردار به مسمومیت حاملگی است که این زنان حتما باید در صورت مشاهده این علائم به پزشک مراجعه کنند. هر چند گاهی حاملگی باعث آشکار شدن بیماری نهفته نارسایی کلیه می شود.

تأثیر نارسایی کلیه بر جنین

مادر باردار دیالیزی در خطر افزایش فشارخون و مسمومیت حاملگی قرار دارد که می تواند منجر به تشنج و مرگ مادر و جنین شود و از طرفی همودیالیز(دیالیز خونی) می تواند در صورت کاهش فشارخون مادر حین دیالیز منجر به کاهش خونرسانی به جفت و جنین و سقط جنین یا مرده زایی شود.

در بیماران دیالیزی و نارسایی مزمن کلیوی به علت وجود توکسین های اورمیک در خون خطر سقط جنین و مرده زایی بالاست و احتمال این که بتوانند حاملگی را با موفقیت به پایان برسانند بسیار کم است و خطر کاهش رشد جنین در رحم و تولد نوزاد نارس با وزن بسیار کمتر از وزن مناسب زمان تولد در آن ها بالاست و از طرفی احتمال زایمان زودرس و پاره شدن زودتر از موعد کیسه آب نیز وجود دارد.

میزان شیوع گزارش شده از بارداری بین زنانی که نیازمند دیالیز هستند 5/1 – 3/0 % در سال است. از دست رفتن جنین افزایش می یابد با این حال پیشرفت های اخیر در مدیریت این بیماران باردار منجر به تولد نوزاد زنده در حد 50% از موارد شده است.

کنترل نارسایی کلیه در بارداری

تناسب اندام

داشتن تناسب اندام و انجام فعالیت ها ورزش منظم هوازی و فعالیت های روزمره فیزیکی فشارخون بدن را در حد طبیعی نگه می دارند و به کنترل قند خون کمک می کنند. چنین فعالیت های فیزیکی خطر بیماری قند و فشارخون بالا را از بین می برند و در نتیجه خطر نارسایی کلیوی مزمن را کاهش می دهند.

تغذیه سالم

تغذیه متعادل غذای سالم، سرشار از میوه ها و سبزی ها تازه مصرف کنید. مصرف غذاهای فراوری شده، قند و چربی و گوشت را در رژیمتان کاهش دهید. برای افراد بالای 40 سال، کاهش مصرف نمک در رژیم می تواند در پیشگیری از فشارخون بالا و سنگ کلیه مفید باشد.

وزن متناسب

وزنتان را مرتب چک کنید. با مصرف غذاهای سالم و تمرین منظم وزنتان را متعادل نگاه دارید. این امر در پیشگیری از دیابت ، بیماری های قلبی و دیگر مشکلات مربوط به نارسایی کلیوی مزمن مفید است.

سیگار نکشید

سیگار و سایر فراورده های تنباکو را کنار بگذارید. سیگار کشیدن می تواند منجر به گرفتگی عروق (آترواسکلروز)، شود که موجب کاهش جریان خون به کلیه ها می شود و در نتیجه توانایی کلیه ها برای ارائه بهترین عملکردشان را کاهش می دهد.

خودسرانه مسکن نخورید

مراقب مسکن های بدون نسخه باشید. در مصرف مداوم مسکن های بدون نسخه زیاده روی نکنید. مشخص شده است که مصرف مداوم داروهای رایجی چون ضدالتهاب های غیراستروئیدی همانند ایبوپروفن و ناپروکسن موجب آسیب کلیوی و خصوصاً نارسایی می شوند. با پزشکتان برای یافتن بهترین راه حل کنترل درد خود بدون به خطر انداختن کلیه هایتان مشورت کنید.

زیاد آب بخورید

زیاد آب بنوشید. مصرف آب کافی (حدود 3 لیتر در روز) به رقیق کردن ادرار، حذف تمامی مواد سمی زائد از بدن و پیشگیری از سنگ کلیه کمک می کند.

چکاپ سالیانه

بیماری های کلیوی تا قبل از رسیدن به مرحله پیشرفته هیچ علامتی ندارند. قدرتمندترین و مؤثرترین، اما متأسفانه کمتر استفاده شده ترین تشخیص زودهنگام و پیشگیری از بیماری کلیه بررسی منظم کلیه ها است. بررسی سالیانه کلیه ها باید برای افراد پرخطری انجام شود که مبتلا به دیابت، فشارخون بالا و چاقی هستند یا سابقه نارسایی کلیوی مزمن در خانواده شان موجود است.

درمان نارسایی کلیه در بارداری

سونوگرافی کلیوی زنان باردار با درگیری کلیوی برای ارزیابی کلیه می تواند انجام شود. تست های آزمایشگاهی اولیه باید شامل تست های اختصاصی که در تشخیص زودرس نارسایی کلیه و نیز پره اکلامپسی اضافه شده کمک کننده هستند باید انجام شود. لذا علاوه بر تست های پره ناتال معمول، آزمون های زیر نیز باید انجام شود:

1- CR سرم، BUN ، آلبومین، الکترولیت

2- جمع آوری ادرار 24 ساعته از نظر حجم، پروتئین و کلیرانس کراتینین، چک پروتئین ادراری از طریق یک نسبت prt/cr تصادفی نیز قابل انجام است.

3- آنالیز ادراری و کشت ادراری (برای کشف باکتریوری بی علامت)

4- سطح اسید اوریک، آسپارتات، آلانین آمنیو ترانسفراز، شمارش کامل خونی و تعداد پلاکت

5- LDH، PT، PTT باید همچنین به عنوان ارزیابی پایه باید انجام شود. تعداد و فواصل ویزیت پره ناتال باید براساس شدت بیماری کلیوی و بروز سایر عوارض مثل فشارخون و محدودیت رشد جنین باشد.

به طور کلی زنان می توانند هر 2 هفته تا 32-30 هفته حاملگی و پس از آن هفتگی ویزیت شوند. پارامترهای کلیوی مادر باید هر 4 هفته در طی حاملگی ارزیابی شود مگر در شرایطی که تعداد بیشتری بررسی ضروری شود و همچنین تعداد بیشتری غربالگری از نظر باکتویوری بی علامت باید در طی حاملگی انجام شود. تست بررسی سلامتی جنین مانند انجام BPP بهتر است از حدود 32 – 30 هفته حاملگی شروع شود. خصوصاً در سندرم نفروتیک که باهایپوآلبومینی همراه است.

مشاوره تغذیه ای برای بارداری که نیاز به دیالیز دارند یا آنهایی که دچار سندرم نفروتیک هستند توصیه می شود مصرف پروتئین و کالری کافی در این زنان باید تضمین شود. همچنین رژیم غذایی باید با ویتامین های محلول در آب و روی تکمیل شود.

کم خونی یک مسئله بالینی شایع در زنان باردار نیازمند به دیالیز است. درمان کم خونی شامل تزریق خون (اگر اندیکاسیون پیدا کند) و تجویز اریتروپوئتین برای حفظ هموگلوبین حداقل gr/dl 10 یا 11 است. مکمل های ویتامینی نیز همچنین به عنوان بخشی از رژیم دیالیز است. از دیالیز باید برای حفظ BUN کمتر از mg/dl 50 برای جلوگیری از پلی هیدروآمنیوس و بهبود عاقبت جنینی استفاده کرد.

اندیکاسیون های کمی برای بیوپسی کلیه در طی حاملگی وجود دارد و اینها شامل آن دسته از زنانی است که دچار بدتر شدن توجیه نشده اختلال عملکرد کلیه یا سندرم نفروتیک علامت دار شدید قبل از 32 هفته حاملگی هستند.