علایم و نشانه های پوکی استخوان چیست + معرفی روش های تشخیصی

پوکی استخوان در بزرگسالان خصوصا افراد مسن یک بیماری شایع است و افراد در صورت داشتن نشانه های پوکی استخوان باید ضمن آزمایش های تشخیصی، درمان های لازم را تحت نظر پزشک دریافت کنند. تانما در این مطلب ضمن انواع پوکی استخوان، مطالبی را در خصوص پیشگیری و درمان پوکی استخوان با تغذیه و سایر روش ها بیان می کند؛

پوکی استخوان چیست؟

آستیوپروسِس یا پوکی استخوان عارضه ای است که باعث ضعیف شدن و شکنندگی استخوان ها می شود. شکنندگی به حدی است که سقوط یا حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه هم می تواند باعث شکستگی شود. شکستگی های مربوط به پوکی استخوان معمولاً در مفصل ران، مچ دست یا ستون فقرات اتفاق می افتد.

به بیانی دیگر استخوان بافت زنده ای است که دائماً در حال تجزیه و جایگزینی است. پوکی استخوان زمانی اتفاق می افتد که تعادل بین تولید و تجزیه استخوان به هم بخورد.

میزان شیوع پوکی استخوان

پوکی استخوان مردان و زنان را از هر نژادی درگیر می کند. اما زنان سفیدپوست و آسیایی، به ویژه زنان مسنی که یائسه شده اند، بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند. میزان پوکی استخوان در زنان، 4برابر مردان ذکر شده است و شکستگی ناشی از آن در زنان، تقریبا دو برابر مردان شایع است. البته از 75سالگی به بعد، پوکی استخوان در زنان و مردان به یک اندازه شایع است ولی این بیماری، اغلب بیماری زنان شناخته می شود.

مطالعه ای که چندی پیش توسط وزارت بهداشت انجام شده نشان می دهد 47 درصد زنان و 44 درصد مردان بالای 50 سال در ایران دچار کمبود تراکم استخوان هستند و 6/4 افراد 20 تا 70 سال در ایران به پوکی استخوان در ستون فقرات مبتلا هستند.

همچنین از هر 4 زن ایرانی بالای 50 سال، یک نفر به پوکی استخوان مبتلاست. این در حالی است که آمارهای جهانی، فاصله معنی داری با آمار کشور ما دارد. در سرتاسر دنیا از هر 3 زن، یک زن و از هر 5 مرد یک مرد بالای 50 سال دچار پوکی استخوان هستند.

انواع پوکی استخوان

پوکی استخوان نوع 1

این نوع پوکی استخوان عموما در بین زنان و پس از یائسگی در زمانی که میزان استروژن بدن به شدت کاهش پیدا می کند، بوجود می آید. در این وضعیت استخوان مواد خود را از دست می دهد.

پوکی استخوان نوع 2

عموما پس از 70 سالگی بوجود می آید و در زنان دو برابر مردان اتفاق می افتد. پوکی استخوان نوع 2 شامل نازک شدن استخوان ترابکولار ( استخوان اسفنجی شکل داخل استخوان سخت کوریتکال) و استخوان سخت کورتیکال سفت می شود. عموما این فرآیند منجر به شکستگی استخوان های مهره و کفل می شود.

علل پوکی استخوان

• وجود استروژن کم در زنان
• وجود تستوسترون کم در مردان
• دیگر اختلالات هورمونی
• کمبود کلسیم
• کمبود ویتامین D
• شیوه زندگی کم تحرک
• شرایط تیروئیدی
• سیگار
• داروها
• شرایط پزشکی

عوامل خطرزا

جنسیت

زنان ،احتمال بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند ،به نسبت به مردان.

سن

هر چه سن بیشتر شود، خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می یابد.

نژاد

اگر شما سفید پوست یا آسیایی هستید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستید.

سابقه خانوادگی

داشتن یک والد یا خواهر و برادر مبتلا به پوکی استخوان، شما را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد، به خصوص اگر مادر یا پدرتان شکستگی لگن داشته باشد.

سایز بدن

مردان و زنان که سایزهای کوچکی دارند، خطر ابتلا به پوکی استخوان بیشتری دارند، زیرا ممکن است توده استخوانی کمتری برای استخراج داشته باشند.

نشانه های پوکی استخوان

• درد مفاصل
• مشکل در ایستادن
• مشکل در راست نشستن
• کوتاه شدن قد در گذر زمان
• آسان شکستگی استخوان با ضربات کم شدت

عوارض پوکی استخوان

شکستگی استخوان، به ویژه در ستون فقرات یا مفصل ران، یکی از جدی ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن اغلب ناشی از زمین خوردن است و می تواند منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در اولین سال پس از آسیب شود.

در بعضی موارد، شکستگی ستون فقرات، حتی در صورت زمین نخوردن نیز ممکن است رخ دهد. استخوان های تشکیل دهنده ستون فقرات (مهره ها) می توانند تا حد فروپاشی ضعیف شوند که منجر به کمر درد ، کوتاهی قد و حالت قوز می شود.

تشخیص پوکی استخوان

از جمله روش های تشخیص پوکی استخوان می توان به روش های زیر اشاره کرد:

معاینه جسمانی

معاینه و سابقه‏ ی پزشكی كمك می‏كند تا مشخص شود آیا در معرض پوكی استخوان هستید یا نه؟ پزشكتان می‏ تواند به شما كمك كند تا برنامه‏ی پیشگیری برای خود تعیین كنید.

پرتوهای X و عكسهای رادیولوژی

معمولاً برای تشخیص پوكی استخوان از رادیولوژی استفاده نمی‏ شود، ولی گاهی اوقات، وقتی به دلایل دیگری عكس رادیولوژی گرفته می‏ شود، پوكی استخوان را كه نسبتاً زیاد باشد هم در فرد مشخص می ‏كنند.

تست تراکم استخوان

انجام این آزمایش فعلاً برای تشخیص و پی‏گیری درمان پوكی استخوان، دقیقترین روش است. اطلاعات لازم را از پزشكتان بپرسید. این آزمایش معمولاً، 3 تا 5 سال یك بار تكرار می‏ شوند تا روند پوكی استخوان و احتمالاً درمان آن مشخص شود. همراه این آزمایش برای بار اول، معمولاً یك سری آزمایش های عمومی هم از فرد گرفته می‏ شود تا از سلامتش اطمینان یابند.

پیشگیری از پوکی استخوان

پیشگیری از پوکی استخوان با ورزش

ورزش به ساخت استخوان های محکم و کاستن سرعت تحلیل استخوان ها کمک می کند. مهم نیست از چه زمانی شروع کنید، به هر حال ورزش برای استخوان های شما مفید است. اما آغاز ورزش از دوران جوانی و تداوم آن می تواند تاثیر مثبت زیادی بر روی سلامتی داشته باشد. تمرینات قدرتی را با ورزش های تحمل وزن و تعادل ترکیب کنید. تمرینات قدرتی به تقویت عضلات و استخوان های بازو و ستون فقرات فوقانی کمک می کند.

تمرینات تحمل وزن مانند پیاده روی، دوی آهسته، دویدن، بالا رفتن از پله، پرش از طناب و اسکی عمدتا بر روی استخوان های پاها، باسن و ستون فقرات تحتانی تأثیر می گذارد. تمرینات تعادلی مانند تای چی می تواند خطر سقوط را خصوصا با افزایش سن کاهش دهد. توجه داشته باشید که شنا، دوچرخه سواری و ورزش با دستگاه پله نوردی می تواند یک تمرین قلبی عروقی خوب باشد، اما سلامت استخوان را بهبود نمی بخشد.

پیشگیری از پوکی استخوان با تغذیه

مصرف بیشتر کلسیم

کلسیم یکی از مواد معدنی است که برای استخوان سازی و حفظ سلامت استخوان ها لازم است خانم ها با افزایش سن و یائسگی پوکی استخوان را ممکن است تجربه کنند به همین دلیل از غذاهای حاوی کلسیم مثل ماست کلم بروکلی کلم پیچ ماهی و مکمل ها مصرف کنید.

ویتامین د و استروژن

مطالعات نشان داده که مصرف کلسیم نکردم به تنهایی کافی نیست مخصوصاً اگر بدن ویتامین دی کافی برای جذب کلسیم از روده ها رو نداشته باشد مصرف کلسیم و ویتامین د با هم از پوکی استخوان در سنین بالا جلوگیری می کند.

تنهاکلسیم برای استخوان سازی و تقویت استخوان کافی نیست مطالعات نشان می دهد آهن زینک و منیزیم هم به اندازه کلسیم حائز اهمیت است .غذاهای دریایی گوشت قرمز لوبیا سبزیجات اسفناج حاوی فراوانی آهن و روی هستند منیزم هم در میوه ها شکلات وجود دارد این غذاها را در رژیم تان بگنجانید.

سویا

مطالعات اخیر که در رابطه با تاثیرات سویا و مشتقات آن انجام گرفته نشان می دهد زنانی که از محصولات سویا استفاده می کنند کمتر دچار پوکی استخوان می شوند.

جلوگیری از پوکی استخوان با اصلاح سبک زندگی

از خوردن نوشابه ها قهوه اجتناب کنید چون فسفریک اسید موجود در نوشابه کلسیم بدن را تخلیه میکند و به تراکم استخوان آسیب میزند .همینطور از کشیدن سیگار و نوشیدن الکل خودداری کنید چون مصرف الکل به سلامت استخوان ها آسیب می رساند بخصوص برای خانم های یائسه طبق مطالعات خانم های بالاتر از 65 سال که بیش از حد مصرف الکل دارند استخوان هایشان آسیب می بیند سیگار روی چرخه استروژن تاثیر می گذارد به همین دلیل خانم های سیگاری زودتر یائسه می شوند.

جلوگیری از پوکی استخوان در طب سنتی

• سنجد پودرشده با پوست، گوشت و هسته (پودر کامل سنجد)
• آب کرفس یک تا دو لیوان (مصرف در بانوان با نظر طبیب)
• شیر گاو + عسل
• مصرف 7 عدد بادام درختی به هنگام عصر
• مصرف مویز روزانه 21 عدد صبح ناشتا
• چغندر با برگش به صورت سوپ یا آش
• قلم گاو و پاچه گوسفند در طول هفته
• داروی مومنایی یا مومیجو طبق تشخیص طبیب
• عرق گیاه "مخلصه" روزانه یک استکان
• ارده + شیره انگور در وعده صبحانه
• یک قاشق مرباخوری کنجد خام همراه شام
• کشک + نعناع + خرما
• جوشانده ریشه زرشک روزانه یک استکان

درمان پوکی استخوان

از جمله روش های درمان پوکی استخوان می توان به روش های زیر اشاره کرد:

درمان پوکی استخوان با ورزش

ورزش، می تواند به شما در درمان علائم پوکی استخوان کمک کند ، به شما کمک می کند تا استقامت خود را افزایش دهید، و عضلات اطراف مفاصل خود تقویت کنید این ،به نوبه خود باعث تحرک و پویایی می شود. علاوه بر این، ورزش به از دست دادن وزن نیز کمک می کند . انجام تمرینات هوازی، مانند؛ راه رفتن، دوچرخه سواری و یا شنا برای 30 دقیقه در روز و 5 بار در هفته را، امتحان کنید.

تمرینات وزنی سبک و تمرینات مقاومتی را چند بار در هفته برای داشتن عضلات قوی تر انجام دهید ، تمرینات جنبشی را حداقل 30 دقیقه در روز انجام دهید. از ورزش هایی که تحرک زیادی دارند و و احتمال ایجاد جراحت در آنها وجود دارد، اجتناب کنید ؛ در صورت نیاز، از یک متخصص برای کمک به برنامه ریزی یک برنامه ورزشی مناسب با وضعیت سلامت و شیوه زندگی خود استفاده کنید.

درمان خانگی پوکی استخوان

کمپرس های گرم و سرد

می توانید از هر دو کمپرس گرم و سرد ، برای مدیریت درد مفاصل ناشی از پوکی استخوان استفاده کنید در حالی که کمپرس داغ باعث کاهش درد و سفتی عضله می شود، کمپرس سرد باعث کاهش تورم و التهاب می شود.آب داغ در یک بطری بریزید و آن رادر یک حوله نازک بپیچانید، با این روش یک کمپرس آب داغ دارید ، چند تکه یخ را در یک حوله نازک بپیچید، و یک کمپرس سرد دارید.

کمپرس گرم را روی مفاصل آسیب دیده خود، به مدت 2 تا 3 دقیقه قرار دهید سپس آن را با کمپرس سرد جایگزین کنید و اجازه دهید تا 1 دقیقه بماند این فرآیند را ،15 تا 20 دقیقه چند بار در روز تکرار کنید.توجه داشته باشید بسته به شرایط شما، می توانید این کمپرس ها را به طور جداگانه هم استفاده کنید.

ماساژ درمانی

به طور منظم ماساژ دادن مناطق آسیب دیده، کمک به کاهش شدت درد، تورم و التهاب ناشی از پوکی استخوان می کند علاوه بر این، ماساژ گردش خون را بهبود می بخشد و اثر آرام بخشی بر عضلات ملتهب شده دارد. با استفاده از ضربات ملایم، مناطق آسیب دیده را با روغن زیتون گرم یا روغن نارگیل چند بار در روز ماساژ دهید اگر ماساژ شرایط و دردتان را بدتر کرد، انجام ماساژ را متوقف کنید.

همچنین می توانید یک روغن ماساژ با کافور و روغن خردل تهیه کنید به این روش که :10 گرم کافور را با یک فنجان روغن خردل ترکیب کنید و آن را به مدت 5 دقیقه حرارت دهید. اجازه دهید تا خنک شود، سپس از آن برای ماساژ محل های آسیب دیده، استفاده کنید.

یکی دیگر از گزینه ها، این است که مقادیر مساوی از روغن وینترگرین و روغن اکالیپتوس را باهم مخلوط کرده و از آن برای ماساژ مفاصل ملتهب استفاده کنید از آنجایی که مفاصل به دلیل پوکی استخوان حساس می شوند، حتما با آرامش ماساژ دهید یا نزد یک ماساژور حرفه ای بروید.

درمان پوکی استخوان در طب سنتی

سرکه سیب

سرکه سیب نیز در درمان پوکی استخوان موثر است ، خواص ضد التهابی و قلیایی آن، باعث کاهش درد و سفتی مفاصل می شود. علاوه بر این، کمک می کند تا مفاصل از شر سموم ذخیره شده، رها شوند. برای این کار :1 قاشق چای خوری از سرکه سیب و عسل را در لیوان آب گرم مخلوط کنید دو بار در روز، ترجیحا قبل از غذا، بنوشید.

همچنین، می توانید 1 قاشق غذا خوری هر یک از سرکه سیب ارگانیک و روغن زیتون را باهم مخلوط کنید از آن، برای ماساژ مفاصل آسیب دیده چند بار در روز استفاده کنید.این درمان ها را روزانه تا زمانی که درد و التهاب از بین نرفته اند، انجام دهید.

نمک اپسوم یا سولفات

یکی دیگر از درمان های معروف برای پوکی استخوان، نمک اپسوم است منبع خوبی از منیزیم است، و به کاهش درد، تورم و التهاب کمک می کند. برای پوکی استخوان 2 فنجان نمک اپسوم را به وان حمام اضافه کنید. پاهای خود را به مدت 20 تا 30 دقیقه در آن بگذارید ، این کار را 2 تا 3 بار در هفته برای چندین هفته تا بهبودی درد و التهاب، تکرار کنید.توجه داشته باشید کسانی که مشکلات کلیوی یا دیابت دارند، نباید از این درمان استفاده کنند.

زنجبیل

2 تا 3 فنجان چای زنجبیل روزانه بنوشید ، برای تهیه این چای، یک تکه کوچک از ریشه زنجبیل را رنده کرده و آن را در یک فنجان آب برای 10 دقیقه جوش دهید و محلول را فشار دهید تا صاف شود و کمی عسل به آن اضافه کنید. همچنین می توانید تکه های تازه زنجبیل را روزانه بجوید و یا از زنجبیل خشک یا تازه در آشپزی خود استفاده کنید حتی می توانید مناطق آسیب دیده را با روغن زنجبیل چند بار در روز ماساژ دهید.

زردچوبه

یک قاشق چای خوری پودر زردچوبه را به یک لیوان شیر اضافه کنید و آن را بجوشانید. کمی عسل به آن اضافه کنید و آن را دو بار در روز، حداقل برای چند روز بخورید به طور منظم از از عصاره استاندارد زردچوبه، با دوز 300 میلی گرم، 3 بار در روز استفاده کنید، ولی حتما قبلش با پزشک خود صحبت کنید. همچنین، استفاده از پودر زردچوبه در آشپزی روزانه، مزایای خوبی دارد.توجه داشته باشید اگر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنید، از مصرف بیش از حد زردچوبه خودداری کنید.

درمان پوکی استخوان با دارو

• استفاده از بیوفسفونات ها
• استفاده از داروهای آنتی بادی مونوکلونال
• درمان مرتبط با هورمون
• داروهای استخوان سازی