علائم کمبود تستوسترون در مردان چیست و چگونه می توان آن را تامین کرد؟

تستوسترون یک هورمون بسیار مهم در بهبود سلامت مردان است که می تواند در افزایش کیفیت زندگی آن ها تأثیر بسزایی داشته باشد. تانما در این مطلب ضمن بیان نشانه های کمبود تستوسترون در مردان و زنان، مواد غذایی حاوی تستوسترون و روش های دیگر تأمین کمبود تستوسترون را بیان می کند؛

هورمون تستوسترون چیست؟

هورمون تستوسترون به عنوان هورمون جنسی مردانه شناخته می شود که یکی از هورمون های استروئیدی مهم بدن است که به مقدار بسیار کمی در بدن زنان هم تولید می شود. به طور عمده این هورمون در مردان توسط بیضه تولید می شود. تستوسترون بر ظاهر مرد و رشد جنسی تاثیر می گذارد. این هورمون باعث تولید اسپرم و همچنین لذت جنسی مرد می شود.

همچنین این هورمون به ساخت عضله و توده استخوانی کمک می کند. تولید تستوسترون به طور معمول با سن کاهش می یابد. اگر تستوسترون بیشتر از حد کاهش یابد، مردان ممکن است طیف وسیعی از علائم را تجربه کنند. کمبود تستوسترون در مردان می تواند باعث تغییرات جسمی و احساسی و جنسی در مردان شود.

فواید تستوسترون

• تستوسترون باعث رویش مو روی سینه مردان می شود.
• تستوسترون باعث افزایش میل جنسی می شود.
• در طی بلوغ، این هورمون به ساخت و تقویت قدرت عضلات مردان کمک می کند.
• صدای مردان را بم و کلفت می کند.
• اندازه آلت تناسلی و بیضه های مرد را افزایش می دهد.
• موجب افزایش تراکم استخوان می شود.
• چربی های بدن را پخش می کند.
• گلبول های قرمز خونی را تولید می کند.
• اسپرم را تولید می کند.

میزان کافی تستوسترون برای مردان

طبق اعلام مرکز پزشکی دانشگاه روچستر، دامنه طبیعی تستوسترون برای مردان بالغ بین 280 تا 1100 نانوگرم در هر دسی لیتر و برای زنان بالغ بین 15 تا 70 نانوگرم در هر دسی لیتر می ‎باشد. البته دامنه میزان هورمون تستوسترون در آزمایشگاه های مختلف متفاوت است و بنابراین بهتر است با پزشک خود در مورد نتایج آزمایشتان مشورت کنید.اگر سطح تستوسترون در یک مرد بالغ کمتر از 300 نانوگرم در هر دسی لیتر باشد، طبق اعلام انجمن ارولوژی ، ممکن است پزشک برای تعیین پایین بودن سطح این هورمون آزمایشات مختلفی انجام دهد.

انواع تستوسترون

عارضه کمبود هورمون تستوسترون در مردان را می توان به دو نوع اصلی تقسیم بندی کرد. نوع اول آن کمبود تستوسترون کلاسیک است که طی آن میزان هورمون تستوسترون در اثر بیماری های خاصی از قبیل سندرم کلاین فلتر، سندرم کالمن و یا بروز تومور در غده هیپوفیز، کاهش پیدا می کند. نوع دوم این عارضه، کمبود تستوسترون دیررس می باشد که طی آن، کاهش میزان هورمون تستوسترون در اثر افزایش سن و یا ابتلا به بیماری های مربوط به پیری، مخصوصاً چاقی، به وجود می آید. برآورد می شود که عارضه کمبود تستوسترون دیررس، فقط بخش کوچکی از مردان در سنین بالاتر از ۴۰ سال را متأثر می سازد.

علت کمبود تستوسترون

بعضی از بیماری های مربوط به بیضه ها که منجر به افت میزان هورمون تستوسترون در مردان می شوند، عبارتند از:

• التهاب بیضه ها در اثر عفونت هایی از قبیل اوریون
• انجام شیمی درمانی یا پرتودرمانی بر روی بیضه ها
• ناتوانی بیضه ها در ترشح و تخلیه هورمون های خود به درون کیسه بیضه
• فقدان بیضه ها به صورت مادرزادی (بی بیضگی)
• سندرم کلاین فلتر
• بعضی از انواع تومورها
• بعضی از انواع بیماری های خود ایمنی

کمبود تستوسترون ثانویه در اثر ابتلا به بیماری هایی که بر عملکرد هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز تأثیر می گذارند، به وجود می آید. بعضی از عواملی که می توانند باعث بروز این عارضه شوند عبارتند از:

• تومورهای غده هیپوفیز و یا استفاده از روش هایی از قبیل شیمی درمانی یا پرتو درمانی برای درمان آنها
• کمبود تستوسترون هیپوگنادوتروپیک ایزوله
• سندرم کالمن
• استفاده از استروئیدهای آنابولیکی
• چاقی
• سندرم پرادر ویلی
• مصدومیت از ناحیه سر

عوامل خطرزا

• سیگار کشیدن
• افزایش سن
• لاغری زیاد
• سندرم کلاینفلتر

علائم کمبود تستوسترون در مردان

نشانه ها و علائم کمبود هورمون تستوسترون در مردان به مرحله زمانی که بیمار در آن قرار دارد و فاصله آن از زمان بلوغ جنسی بستگی دارد. اگر کمبود تستوسترون همزمان با بلوغ جنسی و یا قبل از آن اتفاق افتد، نشانه ها و علائم آن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بلوغ دیررس
• عدم تشکیل و نمو بیضه ها و عدم رشد آلت تناسلی
• فقدان رشد مو در صورت و اطراف آلت تناسلی
• نازک ماندن صدا و عدم کلفت و مردانه شدن آن
• عدم تولید اسپرم در بیضه ها که منجر به ناباروری مرد می شود.
• تأخیر در رشد استخوان ها

پسرانی که از کمبود هورمون تستوسترون رنج می برند، ممکن است در زمان بلوغ خود از نظر استقامت و توانایی جسمی، ضعیف تر از حد معمول باشند و دست ها و پاهای آنها به صورت نامتناسب با سایر اندام های بدنشان رشد کند. همچنین علائم کمبود هورمون تستوسترون در مردانی که قبلاً به بلوغ جنسی رسیده اند و این عارضه در زمان بعد از بلوغ برای آنها اتفاق می افتد، عبارت است از:

• ناتوانی در نعوظ، فقدان شهوت جنسی و ضعف در رابطه جنسی
• خستگی مداوم
• حواس پرتی و عدم تمرکز
• عدم رشد موهای درشت در صورت و اطراف آلت تناسلی
• کاهش تعداد اسپرم
• نرمی و کوچک بودن بیضه ها
• بی حوصلگی و بدخلقی
• افزایش میزان چربی های بدن
• ژنیکوماستی – رشد غیر معمول بافت پستان
• باریک شدن استخوان ها (استئوپروز)
• کاهش حجم عضلات و نیروی فیزیکی
• چروک شدن پوست به حالت شبیه به کاغذ پوستی

از آنجا که برخی از این علائم (مانند خستگی، بی حوصلگی و بدخلقی) می تواند در اثر عوامل متعدد دیگری هم به وجود بیاید، بنابراین ممکن است تشخیص کمبود هورمون تستوسترون در مردان در مراحل اولیه این عارضه، با اشتباه همراه باشد.

علائم کمبود تستوسترون در زنان

• خستگی و ناتوانی
• ضعف میل جنسی
• خشکی واژینال
• افزایش وزن
• مشکلات خواب

عوارض کمبود تستوسترون

افسردگی

علائم ناشی از کمبود هورمون تستوسترون از قبیل ناتوانایی جنسی، فقدان نعوظ کافی و ناباروری مردان می تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس و بروز افسردگی در بیماران شود. برای کمک به بیمارانی که از این عوارض جانبی رنج می برند، جلسات مشاوره حرفه ای وجود دارد که بیمار می تواند با مشورت پزشک خود و کسب اطلاعات کافی در مورد آن در این جلسات مشاوره شرکت کند. به طور کلی، بیمارانی که از این عارضه رنج می برند، بعد از گذراندن دوره درمان و دریافت تستوسترون جایگزین، توانایی جنسی و اعتماد به نفس خود را باز خواهند یافت.

ابتلا به بیمای های قلبی

تحقیقات نشان داده است که کمبود هورمون تستوسترون در مردان با افزایش خطر ابتلاء به بیماری های قلبی ارتباط دارد (پایین بودن میزان تستوسترون می تواند باعث افزایش میزان کلسترول شود). همچنین نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهد که میزان تستوسترون در مردانی که از بیماری دیابت نوع ۲ رنج می برند و یا اضافه وزن دارند، کمتر از حد معمول است. اصلاح سبک زندگی با هدف کاهش وزن و افزایش تحرک می تواند باعث افزایش میزان هورمون تستوسترون در مردان مبتلا به دیابت شود.

اختلال حافطه و خواب

میزان هورمون تستوسترون در مردان با افزایش سن به طور طبیعی کاهش پیدا می کند. در مقالات و رسانه ها گاهی از این عارضه با عنوان یائسگی مردان (آندروپوز) نام برده می شود. همچنین کمبود تستوسترون می تواند باعث مشکل در تمرکز، از دست رفتن حافظه و اختلال در خواب مردان شود. تحقیقاتی که در حال حاضر بر روی این عارضه در جریان است، نشان می دهد که کمبود این هورمون فقط در قسمت کوچکی از مردان مسن به وجود می آید. اما با این حال، تحقیقات بسیار زیادی در حال انجام است تا به اثرات هورمون تستوسترون در مردان مسن پی برده شود و نیز مشخص شود که آیا درمان این افراد با استفاده از تستوسترون جایگزین، فایده ای برایشان دارد یا خیر.

تشخیص کمبود تستوسترون

در طی یک معاینه فیزیکی، پزشک شما موهای بدن شما، اندازه سینه ها و آلت تناسلی، و اندازه و همسانی بیضه ها و کیسه بیضه را بررسی خواهد کرد. پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر، تومور هیپوفیز که یک علت نادر تستوسترون کم است را، بررسی کند.

پزشک همچنین از آزمایش خون برای تعیین اینکه آیا میزان کل تستوسترون شما کم است، استفاده کند. محدوده طبیعی به طور کلی 300 تا 1000 نانوگرم در دسی لیتر است، اما این بستگی به آزمایشگاهی دارد که آزمایش را انجام می دهد. برای تشخیص تستوسترون کم، ممکن است به بیش از یک آزمایش خون ناشتا (7-10 ساعت) و گاهی اوقات تست هورمون های غده هیپوفیز نیاز داشته باشید.

اگر علائم تستوسترون کم را دارید، ممکن است پزشک مشاوره با یک متخصص غدد را توصیه کند. این متخصص هورمون ها می تواند به یافتن علت کمک کند. با پزشک خود در مورد سوابق پزشکی خود، تمام داروهای تجویزی و تجویز نشده که در حال حاضر مصرف می کنید، مشکلات جنسی و هرگونه تغییر عمده در زندگی خود، صحبت کنید.

پیشگیری از کمبود تستوسترون

کاهش چربی های اضافی بدن

بافت چربی اضافی که به خاطر غیر فعال بودن و بدغذایی اتفاق می افتد باعث افزایش آروماتاز می شود. آروماتاز این قدرت را دارد تا تستوسترون های آزاد شما را بگیرد ( تستوسترون زیستی ) و آنها را به استروژن تبدیل کنند. وقتی استروژن بالا می رود، تستوسترون پایین می آید، بنابراین ضروری است که مقدار چربی بدن را در سطح سالم نگه دارید. سطح پایین چربی بدن به معنای تستوسترون بالا، میل جنسی و انرژی بیشتر و نهایتا میل و اشتیاق بیشتر است.

روزه داری متناوب

روزه داری روز به روز در صنعت سلامت شایع تر و شناخته شده تر می شود. روزه داری می تواند از سم زدایی و افزایش تمرکز و بهره وری حمایت کند. همچنین شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد روزه داری می تواند باعث افزایش تستوسترون شود.

کنترل استرس

افرادی که بیشتر مواقع نگران هستند، از سطح بسیار بالای کوتیزول رنج می برند. کاملا مشخص است که سطح بالای استرس، ارتباط مستقیم با سطح پایین تستوسترون دارد. بنابراین چه کاری می توانید برایش بکنید؟ تمرکز حواس، مدیتیشن، پیاده روی های طولانی، حمام آب گرم و خوردن غذاهای خوشمزه راه هایی هستند که می توانید به کمک آنها از زندگی لذت ببرید و آرامش بدست بیاورید. نگرانی ها و اضطراب خود را کاهش دهید تا سطح کورتیزولتان پایین بیاید و در نتیجه خواهید دید سطح تستوسترونتان افزایش می یابد.

منابع تستوسترون

الف) تأمین تستوسترون با تغذیه

• ماهی تن
• شیر کم چرب با ویتامین D
• زرده تخم مرغ
• غلات غنی شده
• غذاهای دریایی
• گوشت گاو
• حبوبات

ب) روش های طبیعی افزایش تستوسترون

• خواب کافی
• رعایت رژیم غذایی سالم
• کاهش وزن
• فعال ماندن
• کاهش استرس
• کنترل مصرف برخی از داروها
• پرهیز از مصرف الکل و دخانیات

ج) تأمین تستوسترون با طب سنتی

سیر

یکی دیگر از غذاهایی که به افزایش هورمون تستوسترون در مردان کمک زیادی می کند، سیر است. حتی شما می توانید با کمک این ماده خوراکی نوعی معجون افزایش تستوسترون هم درست کنید. سیر تا حد زیادی به کنترل میزان کورتیزول بدن کمک می کند. کورتیزول عامل اصلی کاهش هورمون مردانه است. اما وقتی آن را کنترل کنید، تا حد زیادی هورمون تستوسترون در بدن زیاد می شود.

زنجبیل

زنجبیل یکی از بهترین گیاهان دارویی برای افزایش سطح هورمون تستوسترون شناخته می شود، یک مطالعه در افراد نابارور نشان داده که زنجبیل می تواند سطح هورمون تستوسترون را تا 17 درصد افزایش دهد.

شنبلیله

مطالعات نشان می دهد که شنبلیله با کاهش آنزیم هایی که تستوسترون را به استروژن تبدیل می کنند، به بهبود سطح تستوسترون خون کمک کرده و یکی از بهترین دارو های گیاهی برای افزایش تستوسترون محسوب می شود.

د)تأمین تستوسترون با دارو

اگر تستوسترون کم مشکل یک زن و شوهر در تلاش برای بچه دار شدن باشد، تزریق گنادوتروپین ممکن است در مواردی گزینه مناسب باشد. این تزریق ها هورمون هایی هستند که بدن را به تولید تستوسترون ترغیب می کند و ممکن است تعداد اسپرم را افزایش دهد.

قرص های تستوسترون قابل جایگذاری، یک فرم نسبتا جدید از درمان هستند که در آن چندین گوله زیر پوست باسن قرار می گیرد، جایی که تستوسترون را در حدود 3 تا 4 ماه آزاد می کند.

تزریق و ژل های بینی ممکن است گزینه های دیگر برای برخی از مردان باشند.

ه) تأمین توستوسترون با مکمل ها

مکمل ویتامین D

تحقیقات نشان داده است که مکمل ویتامین D یکی از بهترین مکمل ها برای افزایش تستوسترون می باشد. یک مطالعه 12 ماهه نشان داد که با مصرف حدود 3000 واحد ویتامین D3 در طول روز، میزان تستوسترون را حدود 25 درصد افزایش می دهد. در سالمندان، ویتامین D و کلسیم سطح تستوسترون را بهبود می بخشند.

مکمل ویتامین B

یک مطالعه نشان داده که مصرف مکمل های ویتامین B باعث افزایش تستوسترون در بدنسازان و ورزشکاران می شود.

مکمل زینک یا روی

تحقیقات نشان داده که مصرف مکمل زینک یا مکمل روی هم می تواند باعث افزایش هورمون تستوسترون در بدن شود.

عوارض مصرف زیاد تستوسترون

• این درمان ممکن است باعث آپنه خواب گردد.
• باعث افزایش گلبول های قرمز خونی (پلی سیتمی) می شود که موجب افزایش بیماری قلبی می گردد.
• باعث تحریک رشد سلول های غیرسرطانی پروستات و احتمالا تحریک سرطان پروستات می شود.
• سینه را بزرگ می کند.
• تولید اسپرم را کم می کند.
• باعث چروکیده شدن بیضه ها می شود.