نشانه های کمبود سلنیوم در بدن چیست و چگونه می توان آن را تامین کرد؟

کمبود سلنیوم اگر جدی نگرفته نشود می تواند فرد را دچار عوارض ناگواری کند، بنابراین برای تأمین این ماده معدنی مهم باید رژیم غذایی خود را متنوع تر کرد تا کمبود سلنیوم جبران شود. تانما در این مطلب علاوه بر علل و انواع کمبود سلنیوم، مواد غذایی حاوی سلنیوم را مطرح می کند؛

سلنیوم چیست؟

سلنیوم یکی از مواد معدنی مهم برای بدن است. این ماده معدنی برای فرآیندهای مهمی همچون فرآیندهای زیر ضروری است:

• متابولیسم هورمون های تیروئیدی
• سنتز DNA
• تولید مثل
• محافظت از بدن در برابر عفونت

فواید سلنیوم برای بدن

دستگاه ایمنی برای عملکرد مناسب خود به سلنیوم نیاز دارد. کمبود این ماده ممکن است باعث به هم خوردن تعادل مزاج شود و می تواند خطر ابتلا به بیماری هایی نظیر سرطان، و روماتیسم مفصلی را افزایش دهد. طبق پژوهشی که در مجله ی پزشکی زیستی و علوم محیط زیست به چاپ رسید، مصرف مکمل های خوراکی سلنیوم ممکن است خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد. وجود سلنیوم برای ساخت سلنوپروتئین ها ضروری است؛ سلنوپروتئین ها برای تولید گلوتاتیون پراکسیداز لازم هستند که وظیفه ی اصلی آن محافظت از بدن در برابر آسیب های اکسیداتیو است.

همچنین خواص آنتی اکسیدانی و مراقبتی سلنیوم به بدن کمک می کند تا با رادیکال های آزادی که می توانند باعث آسیب زدن به دی ان ای و پوسته ی یاخته ها (غشاء سلولی) شوند، مبارزه کند. رادیکال های آزاد هم چنین می توانند باعث پیری زودهنگام و آسیب های پوستی شوند.

شیوع کمبود سلنیوم

کره ی شمالی، چین، و شرق سیبری از جمله مناطقی هستند که به شکل ویژه، بیش تر در معرض کمبود سلنیوم قرار دارند. با این حال، کمبود سلنیوم جزء نگرانی های برخی کشورهای اروپایی است که به شکل قابل توجهی دارای سطوح پایین یا در حال کاهشی از سلنیوم هستند. در ایالت متحده آمریکا کمبود سلنیوم بسیار نادر است. با اینحال تخمین زده شده است که در سرتاسر جهان حدود 1 میلیارد نفر با این کمبود دست و پنجه نرم می کنند.

میزان کافی سلنیوم برای بدن

• 19 سال به بالا: ۰.۰۵۵ میلی گرم
• زنان باردار: ۰.۰۶ میلی گرم
• زنان شیرده: ۰.۰۷ میلی گرم

علت کمبود سلنیوم

مقدار سلنیومی که در منابع غذایی وجود دارد توسط کیفیت خاک مورد استفاده برای رشد آن ها تعیین می شود. بارندگی، تبخیر، سطح PH همگی بر روی غلظت سلنیوم در خاک اثر خواهند گذاشت. همین امر باعث می شود کمبود سلنیوم در بخش های خاصی از جهان شایع تر باشد.

در ضمن با این که سلنیوم در برخی غذاهای دریایی و گوشت یافت می شود، ولی خوراکی های گیاهی منبع اصلی سلنیوم در رژیم های غذایی هستند. محتویات خاکی که گیاهان در آن رشد می کنند، نقش بزرگی در میزان سلنیوم موجود در خوراکی های گیاهی ایفا می کند.

طبق گزارش ها کمبود سلنیوم در چین و روسیه بسیار شایع است، زیرا خاک این کشورها سلنیوم چندانی ندارد. آدم ها در این مناطق بیش از سایر نقاط در معرض کمبود سلنیوم قرار دارند. همچنین آدم هایی که بخشی از روده شان بریده شده است یا از اختلال گوارشی شدید رنج می برند نیز در معرض کمبود سلنیوم قرار دارند.

عوامل خطرزا

• افراد دیالیزی
• افراد مبتلا به ویروس ایدز
• افرادی که به اختلالات گوارشی مبتلا هستند.

نشانه های کمبود سلنیوم

• ناباروری در مردان و زنان
• ضعف عضلانی
• خستگی
• مشکلات ذهنی
• ریزش مو
• ضعف سیستم ایمنی بدن
• مشکلات قلبی
• مشکلات مفصلی
• اضافه وزن
• ضعف در انجام فعالیت های شغلی و روزانه
• احساس داشتن استرس بیش از حد
• مشکل تنفسی و تنگی نفس

عوارض کمبود سلنیوم

مشکلات باروری

زمانی که بدن فرد با کمبود سلنیوم مواجه باشد ، در قسمت های مختلف رشد بدن اختلال ایجاد می شود و در نتیجه خطر سقط جنین برای او بیش از بقیه وجود خواهد داشت.

بیماری های مفصلی

کمبود سلنیوم روی اختلالات استخوانی تاثیر گذار است و فرد را با مشکلات استخوانی ، آسیب های مفصلی ، مفصل های شل و بیش از حد بزرگ ، انگشتان کوتاه ، محدودیت حرکت مفصلی ، خستگی های غیر طبیعی و دردهای مزمن مواجه می کند.

بیماری های قلبی

کمبود سلنیوم بیش از همیشه فرد را در معرض ابتلا به بیماری های قلبی قرار می دهد و مشکلاتی را در جریان خون ، قلب و عروق ، ضربان قلب ، مرگ بافت عضلانی ، شوک قلبی و گشادی دریچه قلب ایجاد می کند.

تشخیص کمبود سلنیوم

کمبود سلنیوم تشخیص سختی برای پزشکان دارد زیرا آزمایش های گسترده برای آن در دسترس نیست. در بعضی از موارد پزشک سطح مواد معدنی بدن را اندازه گیری می کند و همچنین میزان آنزیمی را اندازه می گیرند که برای عملکرد مناسب سلنیوم مورد نیاز می باشد . اگر سطح این آنزیم کم باشد ، احتمالا سلنیوم به اندازه کافی در بدن فرد وجود ندارد.

پیشگیری از کمبود سلنیوم

طبق یک پژوهش که در نسخه ی فوریه ی ۲۰۰۸ مجله ی امریکایی تغذیه ی بالینی به چاپ رسید، مصرف روزانه ۲ عدد بادام برزیلی راه موثری برای افزایش سطح سلنیوم در بدن است. البته منابع غذایی دیگری نیز برای جبران کمبود سلنیوم در بدن وجود دارد . از طرفی اگر تصمیم دارید از مکمل های سلنیوم استفاده کنید، حتما اول نزد پزشک بروید زیرا مصرف بیش از حد سلنیوم می تواند باعث مسمومیت شود. هم چنین، سلنیوم ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد.

منابع سلنیوم

تأمین سلنیوم با تغذیه

• بادام برزیلی منبع خوراکی عالی و فراوری نشده ی سلنیوم است.
• گوشت بوقلمون و مرغی که در فضای طبیعی رشد کرده باشند
• گوشت گاوی که علف طبیعی خورده باشد
• تخم مرغ پاستوریزه شده
• جو دو سر، جو و برنج قهوه ای
• تخمه ی آفتاب گردان و کنجد
• کلم بروکلی، اسفناج، و مارچوبه
• ماهی تن، صدف، سالمون، صدف دو کفه ای، لوزی ماهی و میگو
• نان با گندم کامل

تأمین سلنیوم با دارو

بیشتر مولتی ویتامین ها در برگیرنده سلنیوم هستند اما می توان محصولی که تنها حاوی این ماده است را هم پیدا کرد. مکمل های سلنیوم به شکل سلنومتیونین یا سلنیت ارائه می شوند. سلنومتیونین جذب راحت تری در بدن دارد و به همین خاطر برای کمبودهای حاد، گزینه بهتری است. اداراه غذا و دارو خلوص یا کیفیت مکمل ها را همانند داروها بررسی نمی کند. پس قبل از مصرف چنین مکمل هایی حتما با پزشک خود مشورت کنید.

برای اثر بهتر، سلنیوم باید با ویتامین «ایی» مصرف شود. به همراه سلنیوم، از ویتامین «سی» استفاده نشود زیرا باعث كاهش اثر سلنیوم و سمیت بیشتر میشود. در ضمن مانند مصرف هر دارو یا مكملی قبل از مصرف مكمل های سلنیوم در بچه ها با پزشك مشورت كنید.

عوارض مصرف زیاد سلنیوم

مصرف بیش از حد سلنیوم نیز می تواند باعث ایجاد مشکلات گوارشی ، حالت تهوع ، مزه فلز در دهان ، نفس بد بو شبیه بوی سیر، اسهال ، قرمز شدن پوست ، شکنندگی ناخن ها ، ریزش مو، از بین رفتن سفیدی رنگ دندان ، کلافه بودن و مشکلات سیستم عصبی شود.