نشانه های کمبود ویتامین K در بدن چیست و چگونه می توان آن را تامین کرد

ویتامین K را از طریق منابع مختلف می توان تأمین کرد و افراد معمولی و سالم نیازی به دریافت مکمل ویتامین K ندارند و با مواد غذایی حاوی ویتامین K می توانند از کمبود این ویتامین در بدن خود پیشگیری کنند. تانما در این مطلب ضمن بیان علل و علائم کمبود ویتامین K، روش های تأمین آن را نیز بیان می کند؛

ویتامین K چیست؟

ویتامین K جزء ویتامین های محلول در چربی می باشد که وجودش برای انعقاد خون و سلامت استخوان ها (جلوگیری از پوکی استخوان) ضروری است. کمبود ویتامین کا در بزرگسالان نادر است اما در نوزادان اتفاق می­افتد. اصلی­ترین علامت کمبود ویتامین کا خونریزی شدید در اثر عدم تشکیل لخته خون است.

انواع ویتامین K

نوع اول

ویتامین کا-1 یا فیلوکوئینون نام دارد و در گیاهان، مانند اسفناج و کلم، یافت می­ شود.

نوع دوم

ویتامین کا-2 یا منوکینون است که به­ صورت طبیعی در مجاری روده تولید می­ شود.

میزان کافی ویتامین K برای بدن

• نوزادان تا ۶ ماه؛ ۲ میکروگرم و کودکان ۷ تا ۱۲ ماه ۲/۵ میکروگرم در روز
• اطفال ۱ تا ۳ سال، ۳۰ میکروگرم، اطفال ۴تا ۸ سال ۵۵ میکروگرم و کودکان ۹ تا ۱۳ سال ۶۰ میکروگرم در روز
• دختران ۱۴ تا ۱۸ سال ۷۵ میکروگرم در روز
• زنان ۱۹ سال به بالا ۹۰ میکروگرم در روز
• زنان باردار و شیرده بین ۱۹ تا ۵۵ سال، ۹۰ میکروگرم و زیر ۱۹ سال، ۷۵ میکروگرم در روز
• پسران بین ۱۴ تا ۱۸ سال، ۷۵ میکروگرم در روز
• مردان ۱۹ سال به بالا، ۱۲۰ میکروگرم در روز مجاز به دریافت ویتامین k هستند.

علت کمبود ویتامین K

علل کمبود ویتامین K در بزرگسالان

• مصرف داروهای ضد انعقاد خون که مانع از تشکیل لخته خون می­ شود اما فعالیت ویتامین کا را مهار می­ کند.
• مصرف آنتی­بیوتیک­ هایی که در تشکیل ویتامین کا و جذب آن اختلال ایجاد می­ کنند.
• عدم دریافت ویتامین کا مورد نیاز از طریق مصرف غذا
• مصرف دوز بالای ویتامین آ یا ای

علل کمبود ویتامین K در نوزادان

• شیر مادر ویتامین کا کافی ندارد.
• ویتامین کا از جفت مادر به خوبی به جنین منتقل نمی­ شود.
• کبد نوزاد نمی­ تواند به­ درستی از ویتامین کا استفاده کند.
• روده­ ی نوزاد طی چند روز اول ویتامین کا تولید نمی­ کند.

عوامل خطرزا

• فرد دچار بیماری باشد که این عارضه سبب تغییر در عمل جذب جهاز هاضمه شود، مثل بیماری کرون یا سلیاک فعال.
• فرد مواد مخدر مصرف می کند که با جذب ویتامین k تداخل دارد.
• فردی که دچار سوء تغذیه است.
• افراط در مصرف الکل

نشانه های کمبود ویتامین K

علائم کمبود ویتامین K در بزرگسالان

علامت اصلی کمبود ویتامین K، خونریزی شدید است. دقت داشته باشید که خونریزی ممکن است در نواحی از بدن به غیر از محل بریدگی یا زخم به وجود بیاید. خونریزی همچنین ممکن است در صورتی مشخص شود که فرد:

• به راحتی دچار کبودی شود
• در زیر ناخن لخته های کوچک خون به وجود بیاید
• خونریزی در غشاهای مخاطی که در امتداد پوست قرار دارند
• مدفوع تیره و قیر مانند و حاوی مقادیری خون

علائم کمبود ویتامین K در نوزادان

• خونریزی از بند ناف
• خونریزی در پوست، بینی، دستگاه گوارشی یا سایر نواحی
• در صورت ختنه شدن کودک، خونریزی در آلت تناسلی
• خونریزی ناگهانی مغزی که بسیار خطرناک و تهدید کننده زندگی است

عوارض کمبود ویتامین K

تجمع زیاد کلسیفیکاسیون

ویتامین کا شبیه راهنما برای ویتامین د عمل می کند تا به مکان های درست برود پس در نتیجه زمانی که سطح ویتامین کا پایین است ، ویتامین د در نواحی نادرست بدن مانند مفاصل و غضروف ساخته می شود.

بنابراین مقدار زیادی کلسیم در این مناطق حرکت را سخت تر می کند . در عین حال، مناطق دیگر به دلیل فقدان کلسیم مورد نیاز، ضعیف می شوند. اگر کمبود ویتامین ک شدید باشد، ممکن است درد تیز و سیستم اسکلتی ضعیفی را تجربه کنید.

ایجاد مشکل در سلامت استخوان

ویتامین K نقش مهمی در بهبود سلامت استخوان و کاهش خطر شکستگی آن ایفا می کند. دریافت ویتامین K به طور ویژه برای بانوان یائسه که در معرض خطر پوسیدگی استخوان قرار دارند، مهم است. بدن به ویتامین K برای استفاده از کلسیم در استخوان سازی نیاز دارد. مقدار کافی از ویتامین K، به ویژه ویتامین K2، برای استئوکلسین فعال، پروتئینی که در خون گردش می کند و یون های کلسیم را به ماتریس استخوان پیوند می دهد و از این رو، استخوان را قوی تر می سازد، نیاز است که کاهش این ویتامین مشکلاتی برای اسکلت بدن ایجاد خواهد کرد.

تشخیص کمبود ویتامین K

در ابتدا پزشک باید سوابق پزشکی فرد را بداند تا تشخیص دهد که فرد در معرض کمبود ویتامین K قرار دارد. معمولا افرادی در معرض خطر قرار دارند که:

• داروهای ضد انعقاد خون مصرف می کنند.
• داروهای آنتی بیوتیک مصرف می کنند.
• مبتلا به بیماری که موجب اختلال در جذب چربی شده هستند.

به احتمال زیاد پزشک آزمایش انعقادی به نام «آزمایش زمان پروترومبین (PT)» را انجام می دهد تا تشخیص دهد کمبود ویتامین K باعث بروز علائم شده است. در این آزمایش خون مدت زمان انعقاد خون محاسبه می شود. در این آزمایش، نمونه خون از طریق یک سرنگ از فرد گرفته می شود. سپس با افزوده شدن مواد شیمیایی به خون، واکنش های نمونه خون بررسی می شود.

خون معمولا در زمانی بین ۱۱ تا ۱۳،۵ ثانیه لخته می شود. اگر لخته شدن خون بیش از این طول بکشد، پزشک ممکن است کمبود ویتامین K را در فرد تشخیص دهد. آزمایشگاه همچنین ممکن است نتایج را با روشی متفاوت از طریق چک INR بررسی کند که میزان نرمال آن ۰،۹ تا ۱،۱ است. این مقدار برای فردی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کند، ممکن است حدود ۲ تا ۳،۵ باشد.

پیشگیری از کمبود ویتامین K

مقدار مصرف روزانه ی مشخصی برای ویتامین K در نظر گرفته نشده است. اما متخصصان تغذیه مصرف متوسط روزانه ۱۲۰ میکروگرم را برای مردان و ۹۰ میکروگرم را برای زنان کافی می دانند. برخی از مواد غذایی از جمله سبزیجات سبز برگ دار حاوی مقدار بسیاری بالایی ویتامین K هستند و تمام میزان ویتامین K مورد نیاز بدن را در یک وعده تأمین می کنند. یک بار تزریق ویتامین K در بدو تولد می تواند از بروز مشکل در نوزادان پیشگیری کند.

افرادی که مبتلا به سوء جذب چربی هستند باید برای مصرف مکمل های ویتامین K و کنترل سطح آن با پزشک خود مشورت کنند. افرادی که وارفارین و داروهای ضد انعقاد مشابه آن را مصرف می کنند نیز به همین ترتیب باید با پزشک خود مشورت کنند.

منابع ویتامین K

تأمین کمبود ویتامین K با تغذیه

ویتامین K در بسیاری از منابع غذایی گیاهی و جانوری به مقدار مناسبی یافت می شود. گیاهان برگ تیره مانند اسفناج، بروکلی و Kale دارای مقادیر مناسبی از ویتامین K1 هستند، به طوری که مصرف تنها یک لیوان (Standard Cup) از آنها می تواند نیاز روزانه همه افراد در سنین مختلف را تامین نماید. بسیاری از سبزیجات دیگر شامل هویج، بلوبری، کدو حلوایی و کاهو نیز حاوی ویتامین K1 هستند. منابع حیوانی شامل گوشت خوک، مرغ، زرده تخم مرغ، پنیر و سویای تخمیر شده با باکتری ها به نام Natto (Fermented Soybean) دارای ویتامین K2 می باشند.

تأمین کمبود ویتامین K با دارو

درمان کمبود ویتامین K داروی فیتونادیون بوده که همان ویتامین K ۱ است. بیشتر اوقات پزشکان این دارو را به صورت خوراکی و کپسول تجویز می کنند. پزشک همچنین ممکن است این دارو را به بیمار تزریق کند. دوز مصرف این دارو برای بزرگسالان بین ۱ تا ۲۵ میلی گرم است.

پزشکان برای کسانی که داروی ضد انعقادی مصرف می کنند، دوز فیتونادیون کمتری تجویز می کنند. به طور معمول این دوز در حدود ۱ تا ۱۰ میلی گرم است. این امر برای جلوگیری از عوارض ناشی از تداخل داروهای ضد انعقاد خون در تولید ویتامین K در بدن است. بنا به توصیه آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP)، باید به نوزادان تازه متولد شده ۰،۵ تا ۱ میلی گرم ویتامین K تزریق شود. اگر مادر داروهای ضد انعقاد یا ضد تشنج مصرف کرده باشد، ممکن است دوز بیشتری لازم باشد.

اگرچه ویتامین K ماده ای حیاتی و ضروری برای بدن و وجود آن در رژیم غذایی ضروری می باشد، با این حال مصرف مکمل های این ویتامین در افراد معمولی توصیه نمی گردد. لذا شایسته است که مصرف مکمل های این ویتامین برای اهداف درمانی با نظر پزشک انجام پذیرد.

عوارض سوء مصرف ویتامین K

معمولا اگر مصرف ویتامین k به صورت خوراکی و به مقدار توصیه شده باشد، به ندرت عوارض جانبی همراه خواهد داشت. اما بسیاری از دارو ها می توانند با اثرات ناشی از مصرف ویتامین k تداخل ایجاد کنند. داروهای آنتی اسید، رقیق کننده های خون، آنتی بیوتیک ها، آسپرین و داروهای تجویزی درمان سرطان، تشنج و کلسترل بالا و البته موارد دیگر جزو این گروه هستند.

هرگز مکمل ویتامین k را بدون تجویز پزشک یا مسئول مراقبت های بهداشتی مصرف نکنید! افرادی که به خاطر مشکلات قلبی داروهایی مثل داروی کومادین مصرف می کنند، افراد دچار اختلالات انعقادخون یا افرادی با مشکلات مشابه باید حتما رژیم غذایی کنترل شده ای به لحاظ مصرف این ویتامین داشته باشند. این افراد هرگز نباید بدون تجویز پزشک اقدام به مصرف مکمل ویتامین k کنند.