مهمترین علائم یائسگی چیست | عوارض + مراقبتها

یائسگی یک اتفاق معمول و طبیعی در روند زندگی افراد است عمدتا در سنین میانسالی اتفاق می افتد. برخی فکر می کنند یائسگی فقط مخصوص زنان است اما باید به آن ها بگوییم که مردان نیز یائسگی را با علائم متفاوتی تجربه می کنند. تانما در این مطلب ضمن بیان نشانه های یائسگی، روش های کنترل و درمان علائم یائسگی را بیان می کند؛

یائسگی چیست ؟

یائسگی (منوپوز) وضعیتی طبیعی در زنان است که همه آن را تجربه میکنند. “یائسگی” در زنان به معنی متوقف شدن دوره های قاعدگی و پایان دوران باروری و تولید مثل است. و به دلیل نوسانات شدید هورمونی، علائم متوسط تا شدیدی را تجربه می کند.

اما همه ی خانم ها باید بدانند یائسگی، یک بیماری محسوب نمی شود و به این معنا نیست که به پایان زندگی شان نزدیک شده اند. نکته ی جالب توجه اینجاست که یائسگی لزوما در میانسالی اتفاق نمی افتد و بعضی از خانم های جوان هم ممکن است یائسه شوند. همچنین یائسگی مردانه نیز شامل کاهش تولید تستوسترون در مردان ۵۰ ساله یا بالاتر است.

سن یائسگی

شروع یائسگی هر زن با دیگری فرق می کند اما معمولا تغییرات یائسگی بین سنین 45 و 55 سال شروع می شود. ماری جین مینکین، پرفسور بالینی مامایی و بیماری های زنان و علوم باروری در دانشگاه پزشکی ییل، می گوید: "یائسگی در بعضی زنان از 35 سالگی شروع می شود درحالی که بعضی دیگر تا 60 سالگی دستخوش این تغییر نمی شوند."

مراحل یائسگی

مرحله گذر از یائسگی یا مرحله پیش یائسگی

که در آن به دلیل اینکه آهسته آهسته هورمون استروژن کاهش می یابد، سیکل قاعدگی نامنظم می شود. ممکن است قاعدگی در بعضی ماه ها اتفاق نیفتد. این مرحله ادامه پیدا می کند تا آخرین پریود اتفاق بیفتد و بعد از آن دیگر قاعدگی رخ ندهد و فرد وارد مرحله یائسگی کامل شود.

مرحله یائسگی کامل

از هنگام آخرین پریود قاعدگی اگر به مدت یک سال هیچ قاعدگی و پریود دیگری رخ ندهد یعنی فرد وارد یائسگی کامل شده و دیگر پس از یک سال پریود نشدن، نباید خونریزی پریودی رخ دهد. علائم دراز مدت تر یائسگی شامل ، پوکی استخوان و بیماری های قلبی هستند.

علل یائسگی

به موازات این که شما به سنین پس از 30 سالگی می رسید، به تدریج تخمدان های شما شروع به کاهش تولید هورمون های تنظیم کننده ی قاعدگی(یعنی استروژن و پروژسترون) می کنند و با گذشت زمان، تخمک های کمتری در هر ماه در تخمدان های شما به بلوغ می رسند و تخمک گذاری کمتری مورد انتظار است.

علاوه بر این، افزایش هورمون پروژسترون پس از تخمک گذاری به میزان قابل توجهی کاهش می یابد( پروژسترون هورمونی است که بدن تان را برای بارداری آماده می سازد). به علت اثرات هورمونی مذکور توانایی باروری شما کاهش می یابد، این تغییرات هورمونی در سنین 40 سالگی و پس از آن بیشتر نمود می یابند.

دوره های قاعدگی شما ممکن است طولانی تر و یا کوتاه تر، سنگین تر یا سبک تر گردد و نیز تکرر قاعدگی ها ممکن است افزایش یا کاهش یابد تا این که سرانجام تخمدان های تان تولید تخمک را متوقف کنند و دیگر عادت ماهیانه نداشته باشید. اگر چه غیر معمول است ولی احتمال دارد که شما هر ماه درست سر موعد مقرر مانند ماه گذشته قاعدگی داشته باشید، ولی به احتمال بیشتر برخی بی نظمی ها را در قاعدگی های تان خواهید داشت.

علل یائسگی زودرس

یائسگی زودرس یعنی یائسگی قبل از ۴۰ سالگی. یکی از دلایل این نوع یائسگی مشکلی به نام نارسایی زودرس تخمدان است. ازنظر علمی نارسایی زودرس تخمدان و یائسگی زودرس یکی نیستند. در نارسایی زودرس تخمدان، تخمدان ها قبل از ۴۰ سالگی از کار می افتند.

زنانی که نارسایی زودرس تخمدان دارند ممکن است پریود داشته باشند، ولی این زنان معمولا نابارور هستند. نارسایی زودرس تخمدان معمولا با نارسایی اولیه ی تخمدان همراه می شود. نارسایی زودرس تخمدان هم معمولا با علائم یائسگی زودرس همراه می شود.

یکی دیگر از دلایل یائسگی زودرس درمان های سرطان و سایر بیماری هایی است که نیازمند شیمی درمانی یا پرتودرمانی روی لگن هستند. این درمان ها می توانند به تخمدان ها آسیب برسانند و باعث نارسایی آنها شوند.

یکی دیگر از دلایل این نوع یائسگی این است که به خاطر غده های خوش خیم یا بدخیم هر دو تخمدان با جراحی برداشته شوند. جراحی برداشتن رحم فقط باعث می شود خونریزی ماهیانه ی پریود قطع شود که این خود یکی از علائم یائسگی زودرس است. در این مورد تخمدان ها همچنان هورمون های لازم را ترشح می کنند. سایر دلایل معمول یائسگی زودرس، مواد مخدر، بیماری های مزمن، تومورهایی در هیپوفیز و هیپوتالاموس، اختلالات روانی و سایر بیماری های نادر و ناشناخته است.

عوامل خطرزای یائسگی زودرس

• عوامل ژنتیک (ارثی) و سابقه خانوادگی
• بیماری های خودایمنی
• بیماری تیروئید
• عفونت های ویروسی
• اختلالات هورمونی
• اختلالات تغذیه
• درمان سرطان و سایر بیماری ها و برداشتن اندام های زنانه

نشانه یائسگی

علائم پیش یائسگی

• گرگرفتگی و تعریق شبانه
• مشکلات خواب و نوسانات خلقی
• خشکی واژن و بی اختیاری ادرار

این علائم معمولا ۴ تا ۵ سال قبل از یائسگی کامل اتفاق می افتد و با یائسگی کامل از شدت بعضی از این علایم کاسته می شود.

علائم یائسگی

• بی نظمی در عادت ماهانه
• گُرگرفتگی
• تعریق شبانه
• احساس لرز
• تغییر فعالیت جنسی وتغییرات واژن
• تغییرات احساسی
• سایر تغییرات جسمانی (افزایش وزن ، چاقی شکمی ،سردردو...)

نشانه های یائسگی زودرس

نشانه ها و علائم یائسگی زودرس درست مانند علائم یائسگی هستند. این علائم شامل این موارد می شوند:

• نوسانات خلقی
• خشکی واژن
• تغییراتی در هوش و حافظه
• گرگرفتگی
• کاهش میل جنسی
• اختلالات خواب
• اضافه وزن
• تعریق در خواب
• درد واژن هنگام رابطه جنسی

نشانه های یائسگی مردان یا آندروپوز

• انرژی کم
• افسردگی یا غم و اندوه
• کاهش انگیزه زندگی
• کاهش اعتماد به نفس
• مشکل تمرکز
• بی خوابی یا مشکل خواب
• افزایش چربی بدن
• کاهش توده عضلانی و احساس ضعف فیزیکی
• بزرگ شدن سینه های مردان
• کاهش تراکم استخوان
• اختلال نعوظ
• کاهش میل جنسی
• ناباروری
• سینه های متورم یا ظریف و حساس
• کاهش سایز بیضه
• از دست دادن موی بدن و یا گرگرفتگی

عوارض یائسگی

• قطع شدن خونریزی عادت ماهیانه برای همیشه
• کاهش ترشح هورمون زنانه یعنی استروژن
• از بین رفتن قدرت باروری در زنان
• پوکی استخوان
• بیماری های قلبی و عروقی
• عدم اختیار و کنترل بر روی دفع ادرار
• مشکلات و اختلالاتی در خواب شبانه زنان

تشخیص یائسگی زودرس

آزمایش خاصی برای تشخیص قطع دوره های قاعدگی وجود ندارد. ولی گاهی اوقات زنان کم کم دچار علائم پریودهای نامنظم و یائسگی می شوند. ممکن است این زنان برای آزمایش کارکرد تخمدان ها هم اقدام کنند. برای مثال آزمایش بارداری برای اطمینان از باردارنبودن تجویز می شوند. آزمایش برخی بیماری های تیروئید برای تشخیص علت قطع شدن دوره ی قاعدگی انجام می شود.

به علاوه، آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون تحریک فولیکول (FSH) انجام می شود. این اندازه نشان دهنده ی نزدیکی به یائسگی و وضعیت عملکرد تخمدان ها است. FSH تخمدان ها را تحریک می کند که استروژن تولید کنند.

بنابراین وقتی سطح استروژن در بدن کاهش پیدا می کند سطح هورمون FSH بالا می رود. برای تشخیص یائسگی سطح هورمون FSH باید بالاتر از ۴۰ واحد در هر میلی لیتر باشد. حتی سطح های هورمون تخمدان، مانند استرادیول، هم ممکن است سنجیده شوند. سطح پایین این هورمون (کمتر از ۳۲ پیکوگرم در هر میلی گرم) می تواند نشان دهنده ی یائسگی باشد.

پیشگیری از یائسگی زودرس

نمی توان از یائسگی زودرس پیشگیری و یا آن را متوقف کرد. فقط به کمک برخی از روش های درمانی می توان علائم این بیماری را کاهش داد. مثلا برای پیشگیری از عوارض این بیماری می توانید ماساژ درمانی، مرطوب کردن پوست، ورزش، کنترل مداوم وزن، تغذیه مناسب و کنترل و کاهش استرس را در برنامه زندگی خود لحاظ کنید. همچنین از دیگر روش های عقب انداختن یائسگی براساس تحقیقات و یافته های علمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از قابلمه های قدیمی را متوقف کنید.
• لبنیات کم چرب بخورید.
• استفاده از سلفون را کم کنید.
• از محصولات زیبایی غیر شیمیایی استفاده کنید.
• ماهی بخورید.
• پازل درست کنید.

درمان علائم یائسگی

الف) درمان خانگی علائم یائسگی

جلوگیری از گرگرفتگی و کنترل آن

• چیزهایی را که باعث تحریک گرگرفتگی می شوند، شناسایی و از آنها اجتناب کنید، مانند غذاهای تند یا الکل؛
• از یک پنکه در محل کار یا خانه تان استفاده کنید؛
• اگر هنوز پریود می شوید، از قرص های ضدبارداری با دُز پایین یا LD استفاده کنید؛
• هنگامی که گرگرفتگی شروع می شود، نفس های آرام و عمیق بکشید؛
• هنگامی که حس می کنید به زودی دچار گرگرفتگی می شوید، لباس های خنک تر و کمتری بپوشید..

کمک به بهبود مشکلات خواب

• از خوردن وعده های غذایی سنگین، سیگارکشیدن، مصرف قهوه یا کافئین در بعدازظهر اجتناب کنید.
• در طول روز، چُرت نزنید.
• نزدیک زمان خواب تان ورزش نکنید.
• قبل از خواب، شیر گرم یا چای گرم بدون کافئین بنوشید.
• در یک اتاق تاریک، ساکت و خنک بخوابید.
• برای بهترکردن کیفیت خواب تان، گرگرفتگی را درمان کنید.
• کاهش استرس، درست غذاخوردن و داشتن فعالیت جسمی می تواند به هرگونه نوسانات خلقی و مشکلات خواب کمک کند.

ب) درمان علائم یائسگی با طب سنتی

روغن مالی

یکی از راهکارهای خیلی خوب و کاربردی در طب سنتی ، روغن مالی بدن است که برای اثرگذاری بیشتر بایستی در حمام انجام شود. به این ترتیب که پس از استحمام و قبل از خشک کردن، تمامی سطوح بدن را با یک روغن (مانند روغن بادام شیرین که برای همه مزاج ها مناسب است) به مدت ۵ دقیقه ماساژ داده می شود.

این ماساژ باعث باز شدن، تنظیم منافذ پوستی و باز و بسته شدن آنها می شود. در نتیجه تبادل حرارتی و برودتی بین محیط و داخل بدن بهتر صورت می گیرد. حرارت گیر افتاده داخل بدن خارج می شود و حالت گُرگرفتگی از درون برطرف می شود.

سنبل الطیب

سنبل الطیب آرام بخشی گیاهی است که هزاران سال به خاطر خاصیت آرام بخشی و مسکن بودنش مورداستفاده بوده است. خواص خواب آوری این گیاه برای درمان اختلالات خواب مرتبط با یائسگی مفید است.

مریم گلی

یکی دیگر از درمان های خانگی شگفت انگیز که فایده بخشی اش در درمان علائم یائسگی به اثبات رسیده گیاه مریم گلی است. در زبان لاتینی به این گیاه «شفابخش» می گفتند. مشتقات این گیاه برای درمان بسیاری از مشکلات ازجمله تعرق زیاد و گرگرفتگی به کار می رود. مطالعات متعدد اثربخشی مریم گلی را در کاهش دادن قابل توجه تعداد دفعات گرگرفتگی ناشی از یائسگی به اثبات رسانده اند.

رازیانه

مصرف رازیانه (به صورت عرق یا پودر شده تخم به صورت مخلوط با شکر که بعد از غذا میل شود)، بومادران (دم کرده)، انیسون (عرق یا دم کرده گیاه) و پنج انگشت توصیه می شود.

بادکش

توصیه بعدی برای افرادی است که در آستانه یائسگی قرار دارند (سنین ۴۸ – ۵۰ سالگی) که قاعدگی نامنظم پیدا کرده اند و تمایل دارند که دیرتر یائسه شوند، بادکش گذاری در ناحیه تخمدان ها (پایین شکم، بالای کشاله ران و لگن در دو طرف چپ و راست) برای هفته ای ۱-۳ جلسه و هر بار به مدت ۱۰ تا حداکثر ۱۵ دقیقه است.

در واقع بادکش گذاری در این ناحیه به بهبود عملکرد تخمدان کمک می کند و با بهبود خون رسانی به این ناحیه، تخمدان ها را شاداب و طبیعی نگه می دارد و از کوچک شدن و یائسگی زودرس جلوگیری به عمل می آورد.

ج) درمان دارویی علائم یائسگی

هورمون درمانی

هورمون درمانی (HT یا استروژن درمانی، ET) در انواع مختلف دردسترس است. این انواع شامل قرص، برچسب، اسپری پوستی، ژل و کرم می شوند. درمان های هورمونی موضعی هم برای استفاده ی داخل واژن استفاده می شود. HT/ET مؤثرترین روش برای کنترل علائمی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن است. ولی چون HT/ET خطراتی مانند حمله قلبی ، سکته مغزی و سرطان سینه را هم برای سلامتی به همراه دارد، مختصصان پیشنهاد می کنند، بیماران از کمترین میزان مؤثر هورمون درمانی برای کوتاه ترین مدت زمان برای کنترل علائم استفاده کنند.

قرص های ضد بارداری

قرص های ضد بارداری خوراکی نوعی از HT است که گاهی اوقات برای ازبین بردن علائم یائسگی به کار می رود.

داروهای ضد افسردگی

بازدارنده های منتخب سروتونین (SSRIها) داروهای مرتبط به علائم یائسگی هستند. تحقیقات نشان می دهند که این داروها در درمان گرگرفتگی بیش از ۶۰ درصد افراد مؤثر هستند.

ژل ها و کرم های غیر هورمونی

ژل ها، کرم ها و روان کننده های غیرهورمونی می توانند خشکی واژن را از بین ببرند.