اقدامات اورژانسی هنگام گرمازدگی | حتما بخوانید

گرما زدگی برای هر فردی امکان دارد اتفاف بیفتد و در اکثر مواقع قابل پیشگیری است. البته افرادی که نشانه های گرمازدگی در آن ها پدیدار می شود باید فورا نسبت به رفع آن اقدام کنند زیرا عدم درمان و کنترل گرمازدگی شدید می تواند عوارض ناگواری چون سکته گرمایی و مرگ را به همراه داشته باشد. تانما در این مطلب ضمن بیان انواع گرمازدگی، کمک های اولیه هنگام مواجهه با فرد گرمازده را در اینجا مطرح می کند؛

گرمازدگی چیست ؟

گرمازدگی موقعیتی حادّ و تهدید کننده زندگی است که در این حالت سیستم تنظیم کننده دمای بدن ، به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در هوای گرم یا تولید بیش از حدّ گرما در بدن و یا وجود هر دو حالت ، از کار می افتد.درحالت گرمازدگی بدن نمی تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن خیلی افزایش می یابد که می تواند اندام های اصلی را تخریب کند.

فرق گرمازدگی و تب چیست؟

وظیفه ی تنظیم دمای بدن بر عهده ی قسمتی از مغز به نام هیپوتالاموس است. این قسمت، معمولا دمای بدن را در حدود ۳۷ درجه ی سانتی گراد نگه می دارد (با اندکی تغییر در طول روز و شب).

اگر ویروس یا باکتری وارد بدن شود، ممکن است هیپوتالاموس برای از بین بردن هر چه سریع تر این باکتری ها دمای بدن را زیاد کند. در این صورت تب به عنوان بخشی از واکنش سیستم ایمنی بدن رخ می دهد و با از بین رفتن عفونت، هیپوتالاموس باید دمای بدن را به حالت عادی برگرداند.

مسکن هایی مثل استامینوفن می توانند تب را پایین بیاورند ولی تأثیری روی گرمازدگی ندارند. تنها تغییر شرایط محیطی، آب رسانی به بدن و خنک کردن بدن از طریق گذاشتن یخ روی پوست می تواند روی گرمازدگی تأثیر بگذارد.

انواع گرمازدگی

• استرس گرمایی
• ضعف گرمایی
• سنکوپ گرمایی
• گرفتگی عضلانی ناشی از گرما
• ورم کردن عضلات در اثر گرما
• عرق سوز
• ضعف و خستگی مفرط ناشی از گرما

علل گرمازدگی

درجه حرارت بدن با دمای محیط ترکیب شده و آن چه که ما به عنوان درجه حرارت داخلی بدن می شناسیم را تشکیل می دهد. بدن باید گرمایی که از محیط دریافت می کند را تنظیم کرده تا درجه حرارت داخلی بدن در محدوده ی نرمال یعنی ۳۷ درجه باقی بماند.

بدن نمی تواند خود را خنک کند

در روزهای گرم، بدن به کمک عرق کردن خود را خنک می کند. تبخیر عرق بدن، به عنوان تنظیم کننده ی حرارت بدن عمل می کند. با این همه زمانی که فرد در هوای گرم و مرطوب فعالیت سنگین بدنی انجام دهد و یا بیش از اندازه ورزش کند، بدن قادر به خنک کردن خود به اندازه کافی نخواهد بود. در نتیجه، بدن دچار گرفتگی عضلانی ناشی از گرما می شود، این حالت نوع خفیف و متوسط خستگی گرمایی است.

سایر علل گرمازدگی

• کمبود آب بدن که باعث کاهش توانایی تعریق و حفظ درجه حرارت طبیعی بدن می شود.
• مصرف الکل که می تواند توانایی بدن در تنظیم دما را تحت تأثیر قرار دهد.
• پوشیدن لباس زیاد، به خصوص لباس هایی که اجازه نمی دهند عرق به راحتی تبخیر شود.

عوامل خطرساز گرمازدگی

سن پایین و سن بالا

نوزادان و کودکان کم تر از ۴ سال و افراد بزرگسال بالاتر از ۶۵ سال بیش تر از سایر افراد در معرض خستگی گرمایی قرار دارند. توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در سن کم به صورت کامل رشد نکرده و یا ممکن است در سنین پیری به علت بیماری، مصرف داروها و یا سایر عوامل دیگر کاهش پیدا کند.

داروهای خاص

داروهایی که توان بدن در هیدراته ماندن و یا دادن پاسخ مناسب به گرما را تحت تاثیر قرار می دهند و باعث بالا بردن دمای داخلی بدن می شوند، عبارتند از:

• داروهایی مانند مسدود کننده های بتا و داروهای ادرار آور که برای درمان فشار خون بالا و مشکلات قلبی از آن ها استفاده می شود.
• داروهای مانند آنتی هیستامین ها که برای کاهش علائم حساسیت از آن ها استفاده می شود.
• داروهای آرامبخش
• داروهای ضد روان پریشی
• برخی داروهای غیر قانونی و مواد مخدر مانند کوکائین و آمفتامین

چاقی

وزن زیاد اجازه نمی دهد که بدن به شکل درستی دمای خود را تنظیم کند و در نتیجه بدن گرمای اضافی خود را از دست نخواهد داد.

تغییر ناگهانی درجه حرارت بدن

اگر فرد به گرما عادت نداشته باشد، بدنش در برابر دمای زیاد هوا حساس تر بوده و بنابراین مستعد ابتلا به بیماری های مربوط به گرما مانند خستگی گرمایی خواهد بود. سفر کردن از مناطق سردسیر به مناطق گرمسیر و یا زندگی کردن در مناطقی که با موج گرمای ناگهانی رو به رو می شوند، خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با گرما را افزایش می دهد.

نمایه یا شاخص گرمایی بالا

نمایه گرما نشان دهنده احساس آدمی نسبت به گرمای محیط است که با میزان آن با در نظر گرفتن دو عامل دمای هوا و رطوبت نسبی تعیین می گردد. زمانی که رطوبت زیاد باشد، عرق بدن به سرعت تبخیر نشده و بنابراین خنک کردن بدن سخت و دشوار می شود . همین عوامل فرد را در معرض ابتلا به خستگی گرمایی قرار می دهد. زمانی که نمایه گرمایی به میزان ۳۳ درجه یا بالاتر می رسد، فرد باید در جهت خنک کردن بدن خود اقدام کند.

نشانه های گرمازدگی

• پوست خنک و مرطوب با موهای سیخ شده در مواجهه با گرما
• تعریق زیاد
• از حال رفتن و غش کردن
• سرگیجه
• خستگی
• ضربان قلب شدید و یا ضعیف
• فشار خون پایین در حالت ایستاده
• گرفتگی عضلات
• تهوع
• سردرد

علائم اورژانسی

در صورت وخیم شدن علائم در طی یک ساعت با پزشک خود تماس بگیرید. اگر با کسی هستید که علائم گرمازدگی دارد، در صورت گیجی یا آشفتگی، از دست دادن هوشیاری یا عدم توانایی در نوشیدن، فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر دمای مرکزی بدن (اندازه گیری توسط دماسنج مقعدی) به ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتیگراد) یا بالاتر برسد، به مراقبت های پزشکی فوری نیاز خواهید داشت.

عوارض گرمازدگی

اگر گرمازدگی (خستگی گرمایی) درمان نشود به سکته گرمایی منجر خواهد شد. این عارضه بسیار جدی بوده و جان فرد را به خطر می اندازد و زمانی رخ می دهد که دمای بدن به ۴۰ درجه و یا بالاتر برسد. در صورت بروز سکته گرمایی باید بلافاصله به بیمارستان مراجعه کرد ، چرا که دریافت نکردن درمان های لازم منجر به آسیب مغزی و یا آسیب به دیگر اندام های حیاتی بدن شده و در نهایت باعث مرگ می شود.

تشخیص گرمازدگی

در صورتی که فرد به علت خستگی گرمایی به بیمارستان مراجعه کند، کادر درمانی بعد از گرفتن شرح حال بیمار، درجه حرارت فرد را اندازه می گیرند تا احتمال بروز سکته گرمایی را بررسی کنند. اگر پزشک احتمال بدهد که خستگی گرمایی به سکته گرمایی منجر می شود، آزمایش های زیر را انجام خواهد داد:

• آزمایش خون: برای بررسی کم بودن سدیم و پتاسیم و میزان گاز خون
• آزمایش ادرار: برای بررسی غلظت و ترکیبات ادرار و بررسی عملکرد کلیه که تحت تاثیر سکته گرمایی تغییر می کند
• آزمایش عملکرد ماهیچه ها: برای بررسی رابدومیولیز (rhabdomyolysis) یا واپاشی ماهیچه مختلط
• انجام رادیولوژی اشعه ایکس یا دیگر روش های تصویر برداری: برای بررسی اندام های داخلی

پیشگیری از گرما زدگی

• لباس های سبک و گشاد بپوشید.
• مواظب آفتاب سوختگی باشید.
• مصرف مایعات فراوان
• احتیاط در مصرف داروهای خاص
• داخل اتومبیلی که پارک شده ننشینید.
• در ساعات گرم روز به خود استراحت دهید.
• به آب و هوای جدید خو بگیرید.
• در صورت داشتن ریسک فاکتورها یعنی بیماری های زمینه ای موارد پیشگیرانه را جدی تر بگیرید.

اقدامات اورژانسی هنگام گرما زدگی

روش های خانگی درمان گرمازدگی

• در اتاقی خنک و کولر دار، یا زیر سایه و یا در جلوی پنکه استراحت کنید. به پشت دراز کشیده و پاهای خود را بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
• آب خنک و نوشیدنی های الکترولیت دار بنوشید و از مصرف نوشیدنی های الکلی پرهیز کنید. چرا که مصرف الکل منجر به دهیدراته شدن فرد می شود.
• دوش آب سرد بگیرید و یا پارچه ای که با آب سرد خیس شده را روی پوست خود قرار دهید. اگر در فضای باز هستید پای خود را درون برکه و یا رودخانه قرار داده و به این ترتیب دمای بدن خود را پایین بیاورید.
• در روزهای گرم سال لباس های نازک تر و گشادتری با رنگ روشن به تن کنید.
• یک وان پر از آن یخ یا آب خنک موثرترین راه برای پایین بردن سریع درجه حرارت بدن است. هر چه سریع تر فرد در وان پر از آب یخ برود، کم تر احتمال مرگ و یا از دست رفتن اندام ها وجود دارد.
• اگر دمای بدن در محدوده ی سکته گرمایی نباشد و اگر وان آب خنک در دسترس نباشد، پزشک برای کاستن دمای بدن از روش تبخیری استفاده می کند.
• در این روش در حالی که فرد با یک پنکه در معرض هوای گرم قرار دارد، به او آب سرد اسپری می شود. این کار باعث تبخیر آب سرد شده و همین پوست بدن را خنک می کند.
• در این روش فرد را درون پتوهای مخصوصی قرار داده و مقدار کافی یخ در نزدیکی کشاله ران، گردن، کمر و زیر بغل قرار خواهند داد تا از درجه حرارت بدن کم کنند.
• اگر درمان ها برای کاستن دمای بدن به لزر منجر شود، پزشک برای بیمار داروهای شل کننده عضلات مانند بنزودیازپین (benzodiazepine) تجویز می کند. لرز دمای بدن را افزایش داده و باعث می شود که روند درمان سخت شود.

درمان گرما زدگی در طب سنتی

نوشیدنی های ضد گرما زدگی

شربت سکنجبین

برای تهیه شربت سکنجبین ۲ قاشق سرکه طبیعی را با ۵ قاشق عسل و چند گیاه ترکیب کنید و به آن ۴ قاشق آب بدون کلر یا هر مقداری که باعث غلیظ شدن شربت می شود، اضافه کنید. می توانید داخل شربت سکنجبین مقداری خیار ریزشده، یخ و نعناع تازه بریزید و میل کنید.

به لیمو

برای تهیه این نوشیدنی به مقداری از برگ به لیمو، آب داغ با دمای ٨٠درجه اضافه کنید و پس از خنک شدن بنوشید. اگر دوست دارید نوشیدنی شما شیرین باشد، پس از افزودن آب داغ به آن مقداری عسل بیفزایید.

آب زرشک

برای تهیه آب زرشک به دو روش می توانید عمل کنید؛ اول این که ۲۵۰گرم زرشک سیاه را پس از تمیزکردن با آب سرد بشویید، سپس آن را داخل یک ظرف غیرفلزی به همراه ۶ تا ۸ لیوان آب ریخته و به مدت ۲۴ساعت بگذارید که در آب بماند. بعد آن را داخل مخلوط کن بریزید و در آخر از صافی رد کنید.

خاکشیر و تخم شربتی

خاکشیر را حتما به صورت یخ زده و با آبلیمو استفاده کنید، در غیراین صورت به جای رفع گرمازدگی باعث حالت تهوع در شما می شود. همچنین تخم شربتی از دانه های گیاه ریحان به دست می آید و بعد از ترکیب شدن با آب، به حالت ژله ای درآمده و آب را در خود جذب می کند که همین باعث رفع عطش و گرمازدگی می شود. از دیگر فواید تخم شربتی می توان به درمان عفونت، یبوست و موثر برای کم کردن وزن اشاره کرد.

شربت گلاب

برای تهیه شربت گلاب، نبات و گلاب را با شعله ملایم بجوشانید و در حین جوشیدن کف های آن را بردارید. وقتی شربت شما نصف شد، زعفران را با مقداری گلاب ترکیب کرده و به شربت تان اضافه کنید. شربت شما آماده است. به افراد گرمازده مقداری گلاب و یخ بخورانید تا دچار استفراغ شده و سموم از بدن شان رفع شود.

مواد غذایی ضد گرما زدگی

هویج رنده شده

در گرمای تابستان می توانید به هویج رنده شده اعتماد کنید. قند موجود در این سبزیجات طبیعی هستند، در نتیجه علاوه بر انرژی رسانی، آب بدن تان را هم تأمین می کنند. خوردن هویج رنده شده که از قبل در یخچال گذاشته اید، علاوه بر این که خنک تان می کند، میزان زیادی ویتامین، مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و فیبر به بدن تان می رساند

سبزیجات خنک

خیار، تربچه، کاهو و سبزیجاتی مثل اسفناج و منداب و نعناع در گروه سبزیجات خنک قرار می گیرند. همه این سبزیجات دارای مقدار فراوان آب بوده و می توانند خون را رقیق کرده و به بدن کمک کنند تا گرما آزاد کند که این عمل اثر خنک کننده دارد. راه های زیادی برای ترکیب این سبزیجات در رژیم غذایی وجود دارد. فقط کافی است تا آن ها را در سالاد تابستانی خود بریزید، در یک کاغذ برنج بپیچید تا رول های سبزیجات به سبک تایلندی درست کنید یا آن ها را در سوپ سرد گازپاچو پوره کنید.

کدوی بخارپز

اگر از گرما کلافه شده اید برای خودتان سبزیجات بخارپز تهیه کنید. این شیوه ی پخت وپز بیشترین میزان آب موجود در سبزیجات را حفظ می کند. شما می توانید سبزیجات مورد علاقه ی خود را امتحان کنید. بهتر است بدانید که کدو سرشار از آب است و به همین دلیل مصرف آن در هوای گرم بسیار توصیه می شود.

هندوانه

هندوانه یک میوه تابستانی لطیف، آبدار، خنک کننده، آرام بخش و مسکن التهابات درونی است که اصولا برای رفع عطش در اوج گرمای تابستان مصرف می شود و مورد پسند بسیاری از مردم است. طبیعت هندوانه سرد و تر است و برای افراد گرم مزاج بسیار مطلوب است. مربای پوست هندوانه برای رفع حرارت بدن، رفع تشنگی و گرمازدگی بسیار مفید است.

نعناع

نعناع و سوسنبر هر دو خاصیت خنک کننده و آرامش بخش دارند و رایحه تند آن ها در هنگام گرما می تواند کمبود انرژی را در شما از بین ببرد. این ماده قبلا توسط گیاهخواران استفاده می شده است تا چای گیاهی، سنبل الطیب، پماد و محصولات دیگری بسازند که سبب آرامش ذهن و بدن می شود. به علاوه نعناع به سوءهاضمه و التهاب که اغلب در روز های تابستان ما را آزار می دهند، کمک می کند.

خیار

مقدار فراوان آب در خیار، همراه با طعم تازه و ترد این سبزی، آن را تبدیل به یک سبزی تابستانی عالی کرده است. خیار به خاطر خواص دارویی خود هم مورد توجه است. همچنین این سبزی دارای مقدار زیادی ویتامین B، فسفر، کلسیم، روی و دیگر مواد معدنی است. خیار های خردشده را روی ساندویچ یا برگر گذاشته یا با ماست، لیمو و نعناع ترکیب کنید.

آب دوغ خیار

آب دوغ خیار نقش موثری در آبرسانی سریع به بدن، رفع تشنگی، گرما زدگی و دفع سموم از بدن دارد. آرام بخش، خواب آور و خونساز است و انرژی بدن را هم افزایش می دهد.

مرکبات

مرکباتی مثل پرتقال، گریپ فروت، لیمو و لیموترش ازجمله خنک کننده ترین میوه ها هستند. این میوه ها صرفنظر از طعم خوبشان، می توانند سلامت شما را حفظ کرده و سبب شوند جوان تر به نظر برسید. مرکبات غذایی بسیار خوب برای سلامت پوست هستند، زیرا دارای مواد گیاهی بسیاری هستند که به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کنند؛ ازجمله فلاوانون ها، آنتوسیانین ها، پلی فنول ها و ویتامین C. همچنین مرکبات در عمل هضم بسیار اهمیت دارند، زیرا به تجزیه غذا های سنگین و چرب کمک می کنند.